Kalesinde Halil Paşa Kulesi ve sahil kapusu Resim: Sabiha Bozcalı
Bodrum Mescidi (Plan- kroki; Hüsnü)
Yüklə 5,55 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Hakkı Göktürk
- Ansiklopedisinde
Bodrum Mescidi (Plan- kroki; Hüsnü) ve kurşun kaplı külahı mahrûtîdir. Sokakdan kapalı son cemaat yerine girilir, fakat 1961 ekiminde bu son cemaat yerinde namaz kılınıyordu, tavana kadar yükselen iki camlı paravan ile üçe bölünmüş-dür; sokak kapusu tarafındaki ilk kısım ayakkabı çıkarma yeri olmuşdu; minarenin cami içinde kalmış olan gövdesi, burada ka-pudan girince hemen sol köşeye düşer, fakat bir tahta perde önüne de iki musluklu bir, çeşmecik konmuşdur. Bu parça üzerinde ve yine solda, çeşmenin az ötesinde, tahta perde üzerinde açılmış bir kapu vardır ki, bu kapudan, 12 basamak ahşab bir merdivenle, mescide adını veren üç kat bodrumun birinci kısmına inilir. Son cemaat yerinin orta kısmı gaayet dardır, sokak kapusuııdan girildiğine göre sağ tarafa rastlayan asıl mescid kapusunun bir kavuşağı gibidir. Buradan bir ahşab merdivenle üst kat kadınlar mahfiline çıkılır; minarenin kapusu o mahfildedir. Son,cemaat yerinin karşıya rastlayan ikinci camlı bölmesinin ötesi bir odacık hâline konmuş, koltuk ve iskemlelerle döşenmişdir. Asıl ibâdet yeri, dört köşe esas planının içinde bir mustatildir, her duvarında ikişerden sekiz pencere ile aydmlatılmışdır. Kapudan girildiğine sağlı sollu müezzin mahfilleri gaayet dardır, tek saf üzerine ancak namaz kılınabilir. Ortası yarım dâire çıkıntılı üst kat kadınlar mahfilinin ön kısmı, bu müezzin mahfilleri önünde dört köşeli iki ahşab sütuna istinad ettirilmişdir. Tavanın ortasında bir âvîze asılı olup ahşab minberi alelade tahta işçiliği eseridir. Bakımlı mesciddir. Bilhassa kayde değer kısım, mescide adını veren bodrumdur. Yukarıda da kaydettiğimiz gibi buraya sokak kapusundan girilince, son cemaat yerinin ilk bölmesinden 12 basamak ahşab merdivenle inilir; üç kat bodrumdur; birinci katı 1961 ekiminde bir odunluk olarak kullanılıyordu, buradan evvelâ kemerli bir geçid, sonra 3 basamak taş merdivenle ikinci kata geçilir; bodrumun bu katı, korkuluksuz bir balkon gibi olup alttaki üçüncü kat görülür, ve bu üçüncü kata da 10 basamak taş merdivenle inilir. Bodrumun en dibdeki bu üçüncü katında, merdiven karşısında iki göz ayakyolu, sağ dip tarafda çfe. abdest almak için iki musluklu mermer bir su hazînesi-şadırvan vardır. Şadırvan - hazne ile ayak yolları arasında kemerli bir kapu, mescidin inşâ edildiği yamaç altında bir bağçeye açılır. Bibi.: Haüikatül Cevâmi, I; E. H. Ayverdi, Fâtih Devri Mimarîsi; REK, Gezi notu. BODKUM SOKAĞI — Kücukpazarda Timurtaş ve Hoca Giyaseddin mahalleleri arasında bir hudud sokakdır; Küçükpazar caddesi ile Saatçi Yokuşu arasında uzanır, Murad efendi sokağı ile bir kavuşağı vardır. Bir araba geçecek genişlikde merdivenli sokakdır; iki kenarındaki kapu numaraları 1-7 ve 2-10 olup iki ile dört kat arasında ahşab ve kagir evlerdir, altlarında 3 sepetçi, 2 terzi, l tenekeci, l börekçi dükkânı vardır. Sokağın alt başında sağ köşede bir bakkal, sol kuşede bir kahvehanenin yan cebhesi, üst başında sol köşede de Softa Mescidinin (Ha-dikatülcevâmîde Bodrum Mescidi) yan duvarı bulunmakdadır (Haziran 1961). Hakkı Göktürk BODUROöl/U SOKAĞI — Hasköyün Pîriçavuş mahallesi sokaklarından; 1934 Belediye Şehir Rehberinin 17 numaralı paftasında Şabanderesi sokağı ile Hasköy Caddesi arasında gösterilmişdir. Boduroğlu sokağının her iki başı bir meydancık olup sağ kolda bir aralık yol vardır; yol buradan toprak olarak başlar, sonra gaayet bozuk kabataş döşeli olarak devam eder, 2-3 katlı dört kagir biri tek biri 2 katlı iki ahşab ev arasından geçerek Hasköy Caddesine bağlanır; üzerinde birer kömürcü, kaynakçı, kalaycı, bakkal, manav ve iki dökümcü dükkânı vardır. Piripa-şa Hamamı sokağı, Pîripaşa Harmanı sokağı, Kumbarahâne caddesi ile birer kavuşağı vardır (Haziran 1961).
BOĞACA VE KÂHİ BAHŞÎŞİ (Yeniçeri Seğirdim Ustalarının) — Boğaca, yufkadan yapılan böreğin ikizi ve doğrudan hamurdan yapılır fırında pişirilir börek; kâhi de boğa-çamn tavada pişirilen nev'i; Yeniçeri Ocağının Seğirdim Ustaları arasında aşçı bulunanların (B.: Yeniçeri Ocağı, Yeniçeriler; Seğirdim Ustaları) her altı ayda bir iki neferi sakal bırakırdı, ve ocakdan çırağ edilerek ya İstanbul çarşılarından birinde bir dükkân gediği bularak İstanbulda, yahud gideceği her hangi bir beldede, ihtisasına göre aşçılık, bö- 2846 BOĞASI rekcilik ile serbest esnaf hayatına atılırdı; bu münâsebetle, ve atılacakları serbest iş hayatında sermâye edinmeleri maksadı ile, bir ocak an'anesi olarak, dua merasimi île sakal salıverdikleri gün, bu iki nefer yeniçeri aşçı adına, kışla fırınlarında ve, mutfaklarında gaayet bol mikdarda boğaca ve kâhi yapılır' ve tabla tabla padişahdan başlanarak bütün devlet erkânına gönderilir, ve bu yol ile ser-mayelik bahşiş toplanırdı. Giderek bu an'ane sûi istimal edilmiş, boğaca ve kâhi dağıtılması ve karşılığında bahşiş toplanması İstanbul çarşılarının bütün esnafına teşmil .edilmiş, bahşiş, bir nevi haraç hâlini almış, Yeniçeri Ocağının şerefi askerîsini lekeleyen zelil, mübtezel bir iş olmuşdu. Hicrî 1206 (milâdî 1791-1792) senesinde (Üçüncü Sultan Selim devri) bu âdet lağvedildi ; boğaca ve kâhi dağıtma zamanında yalnız pâdişâh ile devlet ve saray erkânına ve bir de Yeniçeri Ocağının büyük rütbeli zabitlerine bahşişlik birer tava kâhi gönderilmesine izin verildi, pâdişâhın ki 1500 kuruş olmak üzere verilecek bahşişlerin rnikdarları da bir ocak nizâmı olarak, tesb.it edildi, ki bahşiş yekûnu, çırağ edilecek iki, nefer aşçı seğirdim ustasının yüzlerini güldürecek bir yekûna yükseliyordu. Bibi: Cevdet Paşa, Tarih, V. BOĞASI •— Astarlık seyrek dokunmuş bez (Türk lügati); dil bilgini Hüseyin Kâzını Bey bu kelimenin aslını ispanyolca «Bo-caci — Bokaci» olarak gösteriyor. M. Zeki Pakalın «Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri» adlı eserinde şunları yazıyor: «Amerikan bezine benziyen ve kaput bezini de andıran bir nevî bez; pamuk ipliğinden dokunurdu. Lehçei Ösmânîde «bir nevî astarlık seyrek bez;. iplikleri "fitil• fitil bir nevî bohça» suretinde izah olunmuşdur. Taş-, raiarda dokunup îstanbula getirilen bu bez-, ler bir zamanlar Fazlı Paşa Sarayı .arkasındaki beş dükkânda müslüman- ustalar tarafından boyanır ve tokmakla perdah edilirdi. Aslında astarlık olan boğasının boyanmamış beyazının kefen olarak da kullanıldığı on altıncı asır müverrihlerinden Selânikli Mustafa Efendinin târihinde görüldü. İsparta ve Denizli taraflarında bu türlü bez şimdi bile dokumaktadır» (M. Z. Pakalın). Bilhassa, eski sandık eşyamız arasında çok önemli bir yer tutan boğçaların astarları istanbul
istisnasız boğasıdan olurdu (B,: Boğca; Yağlıkçılar). Evliya Çelebi, onyedinci asır ortasın da istanbul esnafından bahsederken «esnafı bezzâzânı bogasıciyan»'ı 40 kârhâne (dük kân?) ve 100 nefer olarak .gösteriyor ve» Tekfûrî, Bürûcî, Hatâyi ve Şâmî bezler» sat- dıklarım kaydediyor. Ayrıca 500 dükkân bezci esnafının da Serfiçe, Trabzon, istan bul bezleri ve astar bezleri sattıklarını, ve esnaf alayında bez dokuyor geçdiklerini söy lüyor. Boğasıcılar Büyük kapalı Çarşı esna fından idiler. • BOĞAZ — Türkçe isim; «bir şeyin boğulmuş dar yeri, boğuk tarafı; insan vücûdunda boyun'un üst tarafı, gırtlağın ağzı; denizin iki kara arasında sıkışmış yeri; dağlar arasında geçid yeri» (Hüseyin .Kâzım, Büyük Türk Lügati). , İnsan vücudundaki boğaz, Istanbulun
Yeni güne yeni rızıkla yaşayan tabaka, ve yeni gününe bâzan o yeni rızkı da temin edemeyen hâberduslar günlük hayatını k-.saca «Boğaz kavgası» diye toplar; bu deyim aynı kayguda olmayanların ağzında da «maîse't, gaailesi, geçim derki, iş güç» manâlarında kullanılır. Her eline geceni yiyene, durmadan yiyecek bir şey arayana «Pispoğaz» denilir «Obur ile karışdırmamalı; B.: Öbür). Dâima en leziz yiyecek maddelerini, her şeyin en iyisini, turfanda şeyleri seçip almasını bilene de «Boğazına düşkün» denilir; bu deyimden de asla çok yiyicilik, oburluk anlaşılmaz; Hüseyin Kâzım Bey bu-deyimi Büyük Türk lûgatmda tek mânâ- ile «pis boğaz» : diye gösteriyor ki fahiş hatâdır; bu mânâda kullananlar rahmetli üstadın hatasına düşen- • lerdir. Boğazlı, «çok yiyen, iştihalı», dikkat et: melidir, «boğazlı» obur demek değildir, ek- -seriya gençler hakkında kullanılır; misâl: . , -— O zaman gencim, boğazlıyım, yemin sana, bir övünde bir has okka ekmekden f ir da artmazdı.. * Bir mahalle konuşması, dul kadın ye- .
— iki arkadaşı geldi, boğazlı gençler l ANSİKLOPEDİSİ .maşallah Ahmedciğimle bir tepsi böreği te-mizley iver diler... * Oğlunu oburlukla ittiham eden bir peh
— Yo!, çocuğa haksızlık etme, pehlivan dediğin boğazlı olur. Boğazsız, «az yiyen, istinasız», bu da ekseriya çocuklar ve gençler hakkında, ve hemen dâima şikâyet, derd yanma yolunda kullanılır; misâl: — Ahmedciğim kalıbına bakma, boğaz
Boğazı açılmak, «istinasız iken istinası yerine gelmek; misâl: Allah razı olsun şu doktordan, bir ilâç verdi, benim oğlanın boğazı açıldı; benzi saz gibiydi, biraz renk geldi, can geldi be... Boğazına durmak, «yemek yerken her hangi bir sebeble tıkanmak; misâl: Gaayet hızlı, yemek yiyene: - Yavaş be kardeşini arkandan kovalayan rnı var? Boğazına duracak be!.. Fakat ekseriya, bir hak gasbı karsısında, bilfiil yemek ile ilgisi olmayarak, gaasıba karşı inkisar beddua yerinde kullanılır; mi sâller; - -— Yetim hakkıdır, yiyenin 'boğazında durur!.. * Yalın ayak. üstü başı lîme lîme renc-
-— Benim yüz kâğıdımı kesme bey!, o para da benim alın terim, köydeki karımın, ev-îâdlarırnm hakkı var, boğazında durur senin!.. Hüseyin Kâzım Bey bu deyimin mecazî karşılığı için «bir şeye yaramamak, fayda vermemek» diyor; fakat yukarıdaki misallerimiz de aydın gösterir ki, mecazî mânasında sâdece fayctasızlık değil, akla gelmeyecek bir felâketin de muhâtab üstüne yorulması vardır. Boğazdan . geçmemek; yeri can evinde olan sevgidiğinden ayrı düşmüş kişinin hâli, ki bir nefis kaygusu olan yemekde ve icmek-de dahi, bir an hatırdan çıkmadığı ifâde için kullanılır; Bildim kötü alâmet ; Püskülüm kopdü tesden _ ''"".-""• ' BOĞAZ Bülbül misal şakıyan Yârim uçtu kafesden Noîdu va'di sadâkat Sa.ııa bunca emeğim Âlı idersem yürekden Sürünürsün meleğim Değil baklava börek Bir lokma bir tırdacık ! Geçmiyor Boğazımdan A bıçkın zâlim kaçık.. (Ali Çamiç Ağa) Düşerse yârinden ayrı bir kişi Boğazdan ne geçer, yahşidir isi. Hüseyin Kâzım Bey bu deyim için: «yalnız yemeye kıyamamak. yemekden sevilen bir adama ayırıp saklamak» diye bir îzahda bulunuyor. Bizce bu, günlük muhabbetti h.a-yatda yapıla gelen basit bir işdir; «Boğazdan .geçmemek» deyiminde ne yemek ayırmak, ve ne de, bir sevgili tahatturu ile, yemeği yememek, yahud güçlükle yemek mânâsı vardır; kasıd, hicran ateşi tadılmış sevgilinin her an hatırda olduğunu ifâdedir. Boğaza basmak;; «bir kişiye bir işi, neye dayanırsa dayansın, tez elden ve tazyik ile yapdırmak»; misâller: Biri kahvehanede anlatır: — Bu gün git, yarın gel., nezâketden an lamaz herif, dün kafam attı. Beyim dedim, bir sözünle ben sana elden vermişim o para yı, vallahi de billahi de, almadan gitmem de dim, boğazına basdım aldım... * — Bakma benim mazlum durduğuma., ben hakkımı adamın boğazına basa basa alı rım'.. Bir de «Sık boğaz etmek» deyimi vardır, ayni manâdadır; sû fark ile ki, boğazına bas-mak'da, muhâtab ekseriya uzak âşinâ, hattâ yabancı, «sık boğaz etme» de ise dost, arkadaş, yakın, ana, baba. evlâddır; misâller: Delikanlı, kendisine bir iş bulmayı vaad
— Oğlum, beni sık boğaz etmeki seni iyice bir yere yerleştireyim..* * Komşu kadın konuşur: — Haylaz oğlan her sabah babasını sık
Yabancıya karsı da. kullanılır; memur BOĞAZI ATLAMA İSTASYONU ..— 2848 — İSTANBUL ANSİKLOPEDİSİ — 2848 — BOĞAZI ATLAMA İSTASYONU aceleci iş sahibine: — Sıkboğaz etmeyin efendim, sizin işi nizi yapıyorum işte... Boğaza kadar; «çok, hadsiz hesapsız», hemen dâima kötülükler hakkında kullanılır: Herif boğazına kadar levs içinde Pis karı yüzünden bozazıma kadar borca girdim... Boğaz derdi, boğaz derdine düşmek; «geçim meşgalesi»; misâl: — Boğaz derdinden eş dost arayub ha tır sormaya, sohbete vakit kalıyor mu? Hüseyin Kâzım Bey «Büyük Türk Lügati »nda sadece: «yemek ve içmekden başka bir şey düşünmemek, pis boğazlık, oburluk etmek» diyor, ve Nâimâdan, Girid Cengi sırasında Venediklilerin Çanakkale boğazını abluka ettiği sırada devlet erkânın hâlini tasvir yolunda şu cümlesini alıyor: «Bu esnalarda kiraz faslı olmağla ayan ve erkân Boğaz muhasarası kaydını unutub boğaz derdine düşdüier». Boğaz Cengi; Hüseyin Kâzım Bey «Oburluk, pis boğazlık» diyor; bu deyimin Oburluk ile de, pis boğazlık ile de ilgisi yokdur; yemeğin bir sini etrafına dizilerek aynı sahana el uzatılıp yenildiği devirde, efradı kalabalık bir aile sofrasında, veya bir ziyâ-fetde, sofradakilerin, sahanda yemek bitip aç kalmamak için, lafa sohbete \ dalmayarak lokma atışdırmasıdır. Pek nazlı, çıtıpıtı, boğazsızlar hâriç böyle sofralarda, pis boğaz-lıkla hiç ilgili olmayarak herkes boğaz çengine dalardı. O eski sofralar kalmadığı halde zamanımıza kadar yaşamış bir deyimdir; bir aile veya ziyafet sofrasında:
Her duyulanın, görülenin söylenmemesi gerekdiği yolunda «Boğaz dokuz boğumdur» denilir; aksi de: «boş boğazlık» dır; misâl: — Be adam, sen yapı kalfasısın, nene gerek senin siyâset, particilik, hadi partiye girdin, tut dilini, boğaz dokuz boğumdur demişler... * — Yahu., senin oğlanı bugünlerde hep karakolda görüyorum... — Sorma., geçenlerde bir köşk soyuldu,
ye soruyorlarmış... — Desene boşboğazlığının cezasını çeki
Boğaz tokluğuna; mecazen menfaati, kârı gaayet kıt, ancak sermâyesini kurtarır iş; ancak yol masrafını karşılar az yevmiye, maaş; misâller:
* — Mahdum beyin maaşı kaç? — Sorma., boğazı tokluğuna çalışıyor... (B.: Boğazı tokluğuna, Boğaz tokluğu na). BOĞAZ — (B.; Boğaziçi; istanbul Boğazı). BOĞAZI ATLAMA İSTASYONU; BOĞAZ ÜZERiNDE HAVAÎ ELEKTRiK HATTI — Hâlen Boğaz içinden geçenler, biri Anadolu yakasında Kandilli sırtlarında, diğeri Rumeli yakasında Amavudköyü sırtlarında iki muazzam demir pilon, ve bu pilon-lar arasına gerilmiş, Boğazı havadan aşan elektrik telleri görürler, istanbul şehrinin elektrik cereyanının yüzde seksenini Anado-ludan temin eden bu tesis hakkında aşağıdaki derli toplu bilgiyi 19 eylül 1959 tarihli Cumhuriyet gazetesinden alıyoruz: «Şehrin süratle artan enerji ihtiyacını temin için Arnavutköy ile Kandilli sırtlarına pilon'lar vasıtasiyle kurulan «Boğazı Atlama İstasyonu» hakkında dün Etibank Alım Satım Müdürü Sadi Başak ve Şebeke Tesis Müdürü Y. Müh. Münir Tanyeloğlu tarafından basına etraflı izahat verilmiştir. « Hâlen Çatalağzı, Sarıyar ve Tunçbi-lek san tr allar ı şehrimizin elektrik enerjisinin yüzde 40 mı temin etmekte ve bu enerji muhtelif kablolar vasıtasile 35 bin volt olarak Boğazın Anadolu yakasından Rumeli yakasına deniz altından geçirilmektedir. «Ancak bu şekil enerji nakli mahzurlar arzetmektedir. Kabloları gemiler taramakta, izolasyon arıza arzetmektedir. Bunun önüne geçmek için hem daha ucuz hem daha emin bir vasıta olarak Boğazın havadan aşılması düşünülmüştür. «Verilen malûmata göre kurulan iki pilon arasında 6 adet 154 bin voltluk cereyan nakli ve iki adet toprak hattı bulunacaktır. Pilon'lar arası mesafe 1600 metredir ve her pilonun yerden yüksekliği 112 metredir. Me- sina Boğazında yapılan aynı tesisin uzunluğu 3 kilometreyi mütecavizdir. « Tellerin kutru 33 milimetre olacak ve Boğazın ortasında deniz sathından asgarî 59 metre yükseklikte olacaktır. Bu açıdan ingiliz transatlantiği «Queen Mary» den başka bütün gemiler geçebilecektir. Pilonların bulunduğu noktada teller deniz sathından 195 metre irtifada olacaktır. «Teller çekildikten sonra İstanbul cereyanının yüzde sekseni Anadoludan verilmiş olacaktır. Beher pilona 160 daireli bir apartı-manın inşasına yetecek 158 ton çelik ve Q ton civata sarf edilmiştir. İki ay ve 3 haftada tamamlanan bu iş için, Silâhtarağaya kadar olan uzatma dahil 24 milyon lira gitmiştir inşaatı Etibank yapmaktadır. « Nâkillerin gerilemesi için kılavuz tellerin bağlanmasına 25 eylülde başlanacak ve saat 12-14 arası tamamlanacaktır. «Gerilecek 8 tel olduğuna göre bu ameli* ye 6 hafta zarfında 8 defa tekrar edilecek ve her defasında alâkadarlara radyo ve gazeteler vasıtasiyle üç gün evvelden ilân edilecektir. Bu müddet içinde Boğazda seferler duracaktır. «Amerikadan 60 bin dolara getirilen bir makine ile gerilecek olan tellerin mecmu ağırlığı 66 tondur ve rüzgârın tesirine bu ağır lık 100 tona kadar çıkabilecektir. «Uçakların selâmeti için gece pitonların üzerinde kırmızı ışık yakılacaktır. «Bu inşaatta her türlü emniyet tedbiri alınmıştır. Teller kopup düştüğü takdirde cereyan otomatik olarak kesilecektir. «İCA yardımından istifade ile yapılan bu inşaat tamamen Türk personel tarafından vücude getirilmiştir. Tellerin bir sahilden diğerine naklinde bahriye vesaitinden istifade edilecektir» (Cumhuriyet gazetesi). Tellerin Boğaz üzerine gerilmesi kolay olmamış, ilk teşebbüs muvaffakiyetsizlik ile neticelenmişdir; aşağıdaki satırları da 26 eylül 1959 tarihli Cumhuriyet gazetesinden alıyoruz, bu yazı gazetede Vedad Etensel'in imzası ile çıkmışdir «İstanbul Boğazı, dün ilk defa olarak 5 saat müddetle bütün deniz vâsıtalarına ka patılmış, ne Karadenizden Marmaraya ne de Marmara istikametinden Karadenize bir sandalın dahi geçmesine müsaade edilme miştir. - «Etibank tarafından Kandilli ile Bebek sırtlarındaki kulelere çekilecek 3 kilometre uzunluğundaki cereyan geçirmeye mahsus-klavuz teli, bir gece evvelinden kablo halinde denizin dibine döşenmiş ve dün de öğleden sonra deniz trafiği tatil edilerek çekme makineleriyle havaya kaldırılmak istenmiştir. «Bir saatten fazla çekme makineleri durmadan çalıştırılmışsa da klavuz telini denizin dibinden kurtarmak mümkün olamamıştır. «İşin tehlikeye girdiğini sezen ilgililer, derhal Dalgıç Okulu Kumandanı Albay Vedat Doraya haber vererek Donanmanın yardımını istemişlerdir. Denizlerdeki batık ve kurtarmalarda ihtisası bulunan Albay Dora, derhal «Ağ» gemisi ve yanındaki mayin botu ile vak'a mahalline gelmiş o da kurtarmaya iştirak etmiştir. «Bütün ekiplerin yaptığı çıkartma ameliyesi 5 saat devam etmesine rağmen, klavuz telin bir kayaya sarılması sebebiyle istenilen netice elde edilememiş ve nihayet denizin dibindeki klavuz teli ek yerinden kesilerek tel iki sahilde birden toplatırıimıştır. «Boğazın iki saat olarak kapatılacağı evvelden ilân edilmesine rağmen çalışma 5 saat devam etmiş ve bu sebeple Boğazın her iki tarafında 300 den fazla motor ve mavna, büyük ve küçük tonajda olmak üzere 20 gemi ile 100 den fazla sandal trafiğin açılmasını beklemiştir. «Çıkartma ameliyesi sırasında her iki sahile toplanan 2-3 bin meraklı, denizin dibindeki telin nasıl havaya kaldırılacağını merakla takip etmiş ve bazan da çekme makinelerinin arıza yapacağını düşünerek korkulu dakikalar geçirmiştir. Bu arada bir de kaza olmuş, gerilme sırasında Arnavutköy kısmındaki Şahmerdanın direği kırılarak yolun kenarına düşmüştür. «Telin kesilerek toplanması sırasında, deniz trafiğinden başka bir müddet kara trafiği de kapanmış ve nakil vasıtalarını bekletmek mecburiyeti hâsıl olmuştur. Deniz altından klavuz tel geçirme sisteminin iyi netice vermediğini söyleyen ilgililer, önümüzdeki salı günü başka sisetmle çalışacaklarını, Anadolu sahili tarafından teli Ankraj'a alıp gemi ile deniz üstünden geçirip havaya kaldıracaklarını söylemişlerdir. BOĞAZIN ESKİ KALELERİ 285İ
BO&A-ZIN ESKİ KALEtlftİ Ketlisi «Yeni sistem salı günü tatbik edileceğinden, 29 eylül salı gününe kadar Boğazdan geçiş serbest bırakılmıştır» (Cumhuriyet gazetesi). İkinci sistem muvaffak olmuş, ve 8 tel fasılalarla birer birer çekilip gerilerek tesis tamamlanmışdır. BOĞAZIN ESKİ KALE ' VE TABYALARI — İstanbul Boğazının zamanı-mızdaki tahkimatı ve müdafaa sistemi, devletimizin ve ordumuzun askerî sır-larındandır, temiz vatan
:
Maca*1 KaU&i
Boğazın eski kale ve. tabyaları evlâdı, askerlik hizmeti ile oralarda görevli olmadıkça bu konuda en küçük bir şey dahi öğrenmek istemez. Bu ansiklopedi artık hiç bir kıymeti askeriyesi kalmamış olan Boğazın eski,kale ve KAİMDENİZ- \ı/
tabyaları hakkında bâzı târihî notları kısaca toplayarak bir şehir kütüğü .hüviyeti ile vazifesini yapmış olacakdır. Türkler Boğaziçini ilk gördükleri sırada, kendi muazzam beldelerinin çok kuvvetli kale duvarla içine sığınmış olan bizanslılarm, bu su geçidini, korumak için, en küçük bir endîşe duymamışlardı. Karadenizin bütün güney kıyısına sâhib olan bu imparatorluk için bu denizden gelecek her hangi bir tehlike asla tasavvur edilemezdi. Karadenize çıkmış olan Cenevizlilerdir ki. küçük müs-temlikelerinde kalecikler inşâ etmişler ve bu arada bir kale de, Anadolu Kavağının arkasındaki tepede.yapmışlardı; türkler bu'kaleyi de metruk, bir harabe hâlinde buldular. îstanbulun fethinden evvel, karsı Rumeli yakasına emin bir geçid iskelesi olarak Yıldırım Bayazıdm eliyle, Boğaziçinde ilk büyük kale olarak Güzelce Hisar, Anadolu Hisarı yapıldı (B.: Anadolu Hisarı). Fâtih Sultan Mehmed İstanbul muhasarasına hazırlanır iken Yıldırımın kalesini azıcık tahkim tamir ettirdi ve karşısına Boğazın ikinci türk kalesinin, Boğazkesen kalesini (Rumeli Hisarını) yapdı, ve Karadenizin muhteşem su yolunu Kostantiniyyeye kapamış oldu (B.: Boğaz kesen kalesi). îstanbulun fethinden sonra bütün Karadeniz yalısın türkiyeye ilhakı, ve- bu arada Kırımın da .Türkiyeye bağlı bir hanlık hâli- ne 'konulması o kadar süratle tahakkuk etti ki, onbesinci asrın ortasından onyedinci asrın ortalarına kadar Osmanlı imparatorluğu, da Boğazın tahkimini düşünmedi, öyle ki Güzelce Hisar ve Boğazkesen kalesi dizdar -lığı ve muhafız neferliği bir geri hizmet, devamlı dinlenme yeri oldu., On yedinci asır ortalarına doğru, Dördüncü Sultan Murad zamanında kazak korsanlarının Boğazdan girerek Yeniköye kadar gelmesi ve bu köyü basıb yağma etmesi, fe-tihden iki asır sonra Osmanlı Devletini yukarı Boğazda yeni kaleler inşâ ederek bazı müdafaa tertibleri. almağa sevk etti, Sultan Murad, Bağdadcık ve Revancık adları ile yukarı Boğazda «iki kale yapdırdı (B.: Boğaziçi kazak korsanlar Vak'ası; Murad IV). Fakat bu tahkimat, bir daha görülmeyecek olan korsan tecâvüzü ihtimâline karşı, askerî ol-makdan ziyâde inzibatı bir tedbirdi. . •• Tiîrkiyenin Boğazda ci'ddî endîşelerle askerî tahkimata başlaması, on sekizinci asırda Rusyamn sür'atle büyüyüp ve kuvvetlenmesi, ve milletler arası akdedilmiş siyasî anlaşmalarla Karadenizde bir donanma bulundurmak hakkını alması üzerine oldu. Boğazın Dördüncü Murad zamanında yapılan kalelerle inzibatî mâhiyetde tahkimi hatıraları ve o asırda Anadolu ve Rumeli Hisarlarının durumu, bu pâdişâhın muasırı Evliya Çelebinin seyyahatnâmesinde şu satırlar ile tesbit edilmişdir: «Boğazkesen kalesi — 105 pare topu var, amma lebi deryada Boğaza nazır bir tepede içine âdem sığar balyemez ve'şayka topları var; kale dizdarı ve 300 kadar nef e-' rât gece gündüz âniâde dururlar; kale içinde kayalara muttasıl kırlangıç âsiyânı gibi . yüz seksen kadar neferat haneleri vardır. «Anadolu Hisarı —, Âlî, metin, amma kü-çükdür. İçinde dizdar hanesi, nef erat evleri, 200 kadar timar sahibi neferi var; lebi deryada Rumeli Hisarına ve Akıntı burnuna nazır topları vardır. «Rumeli Kilidiübahir kalesi — Sultan Muradı Râbi inşa etti; lebi deryada murabba şekilde metin .bina olup kıbleye nazır bir demir kapusu var. İçinde 60 adet neferât haneleri ve Sultan Muradın bir camii iki buğday anbarı ve 100 aded büyük küçük topları, dizdarı ve 300 neferâtı vardır. «Boğazın bir dar yerinde olup karşı Ana- dolu kalesi halkı ile davudi sesle birbirlerine çağırub konuşurlar. «Anadolu Kilidülbahir kalesi — Bu dahi Sultan Murad binâsıdır; lebi deryada bir düz yerde olup murabba şeklinde metin kaledir. Kıbleye nazır bir demir kapusu var. İçinde seksen mıkdar neferât höcreleri, dizdarı ve 300 neferâtı, Sultan Muradın bir camii, iki buğday anbarı, 100 aded toplan var, cümlesi karşı Rumeli kalesine ve Karadeniz Boğazına nazırdır, her biri onar mil alır balyemez toplardır». Boğazın askerî tahkimatı hakkında müverrih Cevdet Paşa kendi adına nisbetle anılan tarihinin altıncı cildinde hicrî 1210 (milâdı 1795 - 1796) yılı vekaayii arasında şu malûmatı veriyor; «Bir vakitdenberi tamir ve. tecdidine ihtimam olunan Karadeniz Boğazı kalelerinin bir iyi nizâma sokulması lâzım gelmekle Bağdadcık? ve Revancık? ve Rumeli Feneri ve Anadolu Feneri ve Garibce ve Büyükli-man ve Poyraz ; Limanı kalelerinin neferâtı mevcûdesine 500 nefer ilâvesiyle zâbitanla beraber rnecmûu bine tamamlanmış, ve her dokuz nefere bir onbaşı tâyin olunarak zabitler ve kayıkçı ve meremmetcilerinden başka 160 neferi Bağdadcık kalesinde, ve 160 neferi Revancık Kalesinde, 144 neferi Rumeli Feneri kalesinde. 102 neferi Garibcede, 59 neferi Büyüklimanda, ve 162 neferi Poyraz kalesinde ikaamet, ve hepsi topçuluğu lâyı-kı ile tahsil -etdikden başka, işbu yedi kal'aya Boğaz Nazırı miniyle bir ağa nasbolundu. Kaptan Paşanın, kendisi İstanbulda yoksa vekili olan Tersane Emininin onbeş günde bir bu kalelere gidüp teftişi nizâma rabtolundu; Boğaz Nâzın Ağaya .senevi 2500 kuruş, ve yevmiye 20 çift ekmek, 4 okka sâde yağ, 3 okka et, 3 kile arpa; kalelerin dizdarlarının her birine senevi 600 kuruş, kale kethüdalarına ve topcubaşılarma yevmiye 60 akçe ve neferlere yevmiye 50 akçe tahsis ve tâyin edildi. Ve geceleri gemilerin Boğazdan geçmesi yasak edilerek bu hususda mufassal bir talimatname tanzim olundu. «İstanbul tarafında bulunan dört kale, yâni Rumeli Kavağı, Anadolu kavağı, Yûşâ Tabyası ve Telli dalyan Tabyası muhafızı olarak ötede'nberi bostancı neferleri bulunuyordu (B.: Bostancılar Ocağı), tâlim ve zab-tu rabtlarına bostancıbası nezâret etmek üze- BOĞAZI TOKLUĞUNA — 2852
İSTANBUL ANSİKLOPEDİSİ 2858 BOĞAZİÇİ
tına: «Boğazı tokluğuna hizmet, parasız pulsuz hizmet, nerede bu bolluk!.» deyimini kaydediyor; Sânizâde tarihinden de şu cümleyi alıyor; «Zuefâyi ameleyi neman boğazı tokluğuna gibi çalısdırmağı bayağı bî muhâ-bâ âdet etmiş olduklarına binâen.,..». BOĞAZÎÇİ — Karadeniz ile Marmara Denizi arasındaki İstanbul Boğazının, teşbih dizisi gibi köyler ve kasabacıklarla donanmış yalı boyu ile genlerindeki yamaçlara, tepelere, vâdî ve köy - limancıklara verilmiş isimdir; îstanbulun anıldığı anda hâtıra ilk gelen Boğaziçi olur. İstanbul Ansiklopedisinin üzerinde önemle durması gereken bir maddedir. Boğaziçi, tabiat güzelliği bakımından, yalnız îstanbulun ve vatanımızın değil, yeryüzünün en lâtif ve en şöhretli bir parçasıdır. Fetihden zamanımıza kadar, " sâhilsaray, kasır, yalı, ve lebideryada ev, Boğaziçiııde, türk mimarîsinin en güzel eserleri yapılroıs-clır. Yalı boyunda ve koyların gerisindeki vadilerde, zincirleme tepelerde bağ, bağçe, ça- re yine onlar da bırakıldı; yalnız bu sefer devlet ricalinden bir zât bu kaleler üzerine ayrıca nazır tâyin olundu, ki mevâciblerinin (üç ayda bir çıkan aylıklarının) dağıtılmasına, yeni efradın alınmasına bostancıbaşı ile beraber nezâret edecekdi, 1500 kuruş maaşla bir de kâtib tayiıı olundu, ve bu dört kale ve tabyadaki bostancı neferlerinin Levend Çifliğindeki muallim asker gibi yeni usul üzere tâlim görmesi nizâma bağlandı. Bu dört kale ve tabyadaki bostancı ustaları kale dizdarı yerinde olduğundan onlarada se-nevî 600 kuruş maaş bağlandı. Fakat Yûşâ Tabyasının ustası timarlı olduğundan ona maaş bağlanmasına hacet kalmadı. Bu dört kalenin her birine yevmiye tayin (ekmek) bedeli içinde 86 akçe ile birer kethüda, birer topcubaşı, 76 akçe ile birer cebecibagı, 56 akçe ile üçer nefer cebhâneci; 2 nefer mehter, 50 akçe birer kâtib, Rumelikavağına 66 akçe ile 24 nefer top ustası, 56 akçe ile 72 nefer topçu, 86 akçe ile bir nefer kumbaracı kethüdası, 60 akçe ile 8 nefer kumbaracı halifesi, 56 akçe ile 24 nefer kumbaracı, ve Anadolu kavağına dahi bu veçhile (yani yevmiyelerinin mikdarı ayni olmak üzere) 25 top ustası, 75 topçu, l kumbaracı başı, ve maiyetine bir kâhya, 10 nefer kumbaracı halifesi, 30 nefer kumbaracı; Yûşâ Tabyasına 31 nefer top ustası, 93 nefer topçu, l kumbaracı başı^ l kâhya, 10 kumbaracı halîfesi, 30 kumbaracı, Telli Tabyaya 23 top ustası ile 69 topçu tertip ve tâyin olundu». Cevdet Paşanın bu notları, bilhassa ef-râd üzerine verdiği rakamlar, bize bilhassa «Tabya» adını taşıyan kalelerin büyüklüğü hakkında bir fikir vermekdedir. Meselâ içine bir bostancı kıt'ası ikaame edilmiş olan yukarı Boğazın Rumeli yakasında Yeni mahallenin az ötesindeki Telli Tabyaya yeniden 92 kişi gönderilmişdir, asgarî bir bu kadar da bostancı bulunsa bu tabya içinde daimî olarak 180 - 200 asker bulunan bir askerî noktadır. Târihimize «kabakçı Vak'ası», veya «Vak'ayi Selimiye» diye geçen ve Üçüncü Sultan Selimin tahtdan indirilmesi ile biten kanlı ihtilâl, yeni nizâma karşı, bu boğaz kalelerinden Rumeli yakasındaki kalelere «yamak» adı altında alınan yeni gene efradın ayaklanması ile başlamışdı (B.: Boğaz Yamakları; Büyükdere çayırı yemini). BOĞAZIN İLK DEFA OLARAK BÜTÜN BENtZ VÂSITALARINA KAPATILMASI —- (B.: Boğazı Atlama istasyonu). BOĞAZI TOKLUĞUNA, BOĞAZ TOKLUĞUNA HİZMET — Bir ortaçağ an'anesi, yurdumuzun her tarafında ve hattâ îstan-bulda hâlâ rastlanır; bilhassa garıb, kimsesiz çocuklar .ve gençlerin, işsiz, aç ve açıkda kalmalarından istifâde edilerek, bir yatup barınacak yer ve bir de, ekseriya sofra artığı ile karnını doyuracak bir lokma bir şey karşılığı, aylıksız gündeliksiz çalıştırılması; ki istisnasız, beden kuvvetleri azamî istismar edilir; erkek çocuklar, büyüdüğü zaman eline dükkân açacak bir sermâye vermek, kız çocuklar da çeyizi düzülüp kocaya verilmek vadisi ile yıllarca avutulur, oğlan serpilip kız da gelinlik çağına geldiğinde, vaidler tutulmaz. Oğlan, türlü yollardan aranıp bulunan bir töhmet ile kovulur; bu suçlar arasında ekseriya evin, konağın besleme veya halayıklarından bir kıza karşı aşk ve alâka vardır. Kız ise, hemen dâima, aileinn istemediği, hayta ve hayırsız dediği semt, mahalle delikanlılarından biri, bir genç kayıkçı,, arabacı, başka bir kapunun uşağı tarafından kandırılır; ve kızın bu kadar yıllık hakkını ödememek, yahud bu hakkı azıcık bir para ile kapatmak için kâfi bir sebeb görülür. Eski toplum hayatında boğaz tokluğuna çalışanlar arasında, bir mahbûbun zülüf kemendine tutulan kalenderler de pek çok görülmüştür; ki bu gibi vak'alar meddah hikâyelerinde ek sahneler arasında kullaml-mışdır, aşağıdaki satırları «Yelkenci Yusuf» hikâyesinden alıyoruz: «Kılçık Reis ki iki aded karamürsel (gemisi, bir çeşid taka) sahibi olup kumkapu-sunda lebiderya üzere kahvehanesi ittisalinde cümle müşterileri kayıkçı ve balıkçı şeh-bâzânı aşhane dahi anındır. Baş suyuna çorbası meşhûri af âk olup amma kendisine sorul dukda:- Akçem esircibaşı pîştahtasının tamam sayılmış Kılçık Reis kuluyum der Köle Sinan nâm bir şakirdi vardır ki sîmin bâzûsu esircibaşı damgalı, kendisi aynalı dalgalı; Yenikapı Mevlevîhânesi dedeğânın. şu-erânın nârndârı cümle aşıkların alemdarı Derviş Mustafa bu Köle Sinana alaka eylemek ile ol levend aşhanesinde kâmil beş sene boğaztokluğu deyup hizmetdir ki...». Hüseyin Kâzım Bey Büyük Türk Lüga-, yır, koru, en müstesna ve leziz su kaynakları, İstanbul halkının asırlar boyunca taşındığı eğlenüb sefa sürdüğü, baş tacı sevgililerle can sohbetleri ettiği mesireler sıralanmıs-dır. Denizinin balıkları, voli yerleri, dalyanları; bağ ve bağçelsrinin meyvaları, sebzeleri asırlar boyunca şöhret ola gelmişdir. Köylerinin bağçıvan ve balıkçı .halkının yaşayışı, âdetleri, an'aııeleri bir büyük şehir hayatı bakımından geniş tedkik konusu bir âlemdir. Asırlar boyunca, her devrin büyüklerinin ve zenginlerinin mevsiminde, şehir içindeki konaklarından Boğaziçindeki yalılarına gitmeleri ve yalılardaki hayat, an'aııe ve hâtıraları ile son derece dikkate değer. Asırlar boyunca Boğaziçi köyleri, istanbul Limanına boy boy kayıklarla bağlı kal-mısdır; Boğaziçinin tetkike değer bir seyrü. sefer nizâmı olrnusdur. Geçen asn- ortalarında Boğaziçi köylerine buharlı gemiler işletmek için Şirketi Hayriyenin kurulması Boğaziçinin, hem manzarasını, hem günlük hayatını değisdirmiştir. XIX. asırda Boğaziçi manzaralarından (Alîom'm gravüründen S. Bozcalı eliyle) BOĞAZİÇİ 2864 .—
ÎSfAHfiüL 28S5
BOĞAZİÇİ Asırlar boyunca, yalılarda, lebideryada veya sırtlarda ve tepelerde cihannümâ bağ-celerde, sayısız mesirelerinde zevkü safa, saz ve söz âlemleri; geceleri kayıklarla meh-tab seyranları, korularının bülbülleri, zengin amatör ve profesyonel balıkçılığı, semt semt şöhret olan çileği, mısırı, cevizi, inciri ayvası, simidi, böreği, çöreği, paçası, mahal-lebisi, destisi,' küpü, çatması, yemenisi ile Boğaziçi, Birinci Cihan Harbinden sonra sımasını öylesine değiştirmiş, kömür depoları, benzin ve gaz depoları, tütün ve yağ depoları, harâbîye terk edilen, yıktırılan eski yalıların yer yer hüzünlü arsaları, o muhteşem tabiat güzelliğine asla bağdaşamamış yeni beton villaları ile dilber siluetinde öyle yaralar, çentikler açılrmşdır ki, mazisinin muhteşem hâtırası ile günümüzün manzarası başlı başına, geniş ve tesbîti çetin bir konudur. Türk îstanbulun en bakir mâkesi; hiç terecfdüd etmeden yazabiliriz, Boğaziçi idi. Beş asırlık mâmur Boğaziçi, türk mimarîsinin, türk zevkinin katıksız eseri idi. «İstanbul Boğazı» ve «Boğaziçi» isimlerinin ifâde ettikleri mânâ kıymetlerini ka-
Boğaziçinin liman tarafından başlangıcı kesin olarak tesbit edilmemişdir. Biz Rumeli yakasında Tophane, Salıpazarı, Fındıklı ve Kabataşı, Anadolu yakasında da Harem iskelesi ile Salacağı liman çevresi olarak görüyoruz; Boğaziçinin her iki kıyıda ilk .semtleri Beşiktaş ile Üsküdar kabul edilir ise, Limandan yukarı boğaza doğru Boğaziçi kasaba ve köyleri, Rumeli yakasında: l — Beşiktaş; 2 — Ortaköy; 3 — Kuruçeşme;4 — Arnavudköyü; 5 — Bebek; Q — Rumelihisarı; 7 — Emirgân; 8 — İstinye; 9 — Yeni-köy; 10 — Tarabiya; 11 — Kireçburnu; 13 — Büyükdere; 13 — Sarıyer; 14 — Yenima- XIX. asırda Boğaziçi manzaralarından (Bartiitt'm gravüründen O. Zeki Çakaîoz eliyle) halle; 15 —- Rumelikavağı: Anadolu yakasında: l — Üsküdar; 2 — Kuzguncuk; 3 — Beylerbeyi; 4 — Çengel-köyü; 5 — Vaniköyü; 6 — Kandilli; 7 — Anadoluhisarı; 8 — Kanlıca; 9 — Çubuklu; 10 — Paşabağçesi; 1.1 —- Beykoz; 12 — Ana-dolukavağı. Yukarıda da kaydettik. İstanbul Boğazının köyleri oldukları halde yukarı boğazda Rumeli yakasında Karibce ve Rumelifene-ri, Anadolu yakasında da Poyraz, Anadolu Feneri ve İrva köyleri Boğaziçi sınırları dışında kalırlar. Yukarıda kaydettiğimiz köyler arasında bâzı yerler vardırki müstakilen kendi isimleri ile anılırlar, meselâ: Rumelihisarı ile Emirgân arasında Baltalimanı, Yeniköy-le Tarabya arasında Kalender, Büyükdere ile Sarıyer arasında Mesarburnu, Üsküdarla Kuzguncuk, arasında Paşalimanı, Kandilli ile Anadoluhisarı arasında Küçüksu, Paşabağçesi ile Beykoz arasında încirköyü gibi. Eski Boğaziçi köylerinden bir kaçı da zamanımızda yanındaki köyle birleşmiş ve onun bir mahallesi hâline înkilâb etmişdir, Boyacı köyü Emirgâna, Kefeliköyü Büyük-dereye, ve Yalıköyü de Beykoza eklenmişdir. Tarih kaynaklarımızda ve edebî metinlerde Boğaziçi notları, bir müdekkikim en az yarını asırlık mesâisini alacak kadar zengindir; onun içindir ki bu ansiklopedide bütün dikkat ve endîşemiz, muteber kaynaklardan iyi bir derleme yapabilmek olmuşdur. Türk Ansiklopedisinde Boğaziçi -— Millî kütüphanemizde hâlen en güvenilir kaynak bildiğimiz «Türk Ansiklopedisi» Boğaziçi maddesinde şunları yazıyor (Bu mühim eserin, büyük noksanı, maddelerinin kimlerin. kalemlerinden çıkdığını kaydetmemesidir): «Boğaziçinin Türk devrindeki tarihi îstanbulun fethi ile baslar. Boğaziçi Bizanslılar zamanında mâmur değildi; türkler, bir yandan ahâli yerleşdirerek, diğer yandan îmâr hareketlerine girişmek suretiyle Boğa-ziçini şenlendirmişler ve burasını bir eğlence ve sayfiye yeri hâline getirmişlerdir. «XVII. yüzyılda Don Kazaklarının yağmacılık hareketlerine mâruz kalmışdır; bu sebeble adı geçen yüzyılda Boğaziçinin müdafaası için tedbirler alınmışdır. Boğaziçinin bir eğlence yeri ve sayfiye hâlini alması da .ayni yüz yılda olmuşdur, Başda hanedan âzası olmak üzere, devlet ricali, türk cemiyetinin kibar sınıfına mensub . kimseler Bo-ğazicine rağbet ederek buralarda köşkler, yalılar ve hayır müesseseleri yaptırdılar ki, bu faaliyetler müteâkib yüz yıllarda daha fazla gelişmişdir. «Boğaziçinin türkler tarafından iskânı, îstanbulun fethinden çok önceleri başlamış-dır (B.: Beykozda, Gaziyunus Mezarlığı; Beylerbeyi, Namazgah); daha Yıldırım Ba-yazıd devrinde Anadolu yakasının bâzı yerlerinde yerleşmişlerdir. Ankara savaşından bir yıl sonra Boğazdan geçen İspanyol elçisi Clavijo, Anadoluhisarmda türklerle karşı-laşmışdı. îstanbulun fethinden sonra Rumeli kıyısında da türk nüfusu yerleşmeğe başladı. Bunda, pâdişâhların, devlet ricalinin, ilim adamlarının ve zengin tüccarların burada köşkler, yalılar ve hayır müesseseleri (cami, mescid. sîbyan mektebi; hayır müesseselerine îrad dükkânlar, çarşı hamamları) yaptırmaları mühim âmil olmuşdur. «Rumeli yakasında Beşiktaş XVI. yüzyıldan itibaren iskân edilmeğe başlanmış ve XVII. yüzyılda büyük bir semt hâlini almış-dır (B.: Beşiktaş). «Ortaköy, Kuruçeşme ve Arnavudköyü semtlerinin türkleşmesi tedrici sûretde olmuşdur, XVII. yüzyılda Ortaköy ve Arnavudköyü halkının hemen hepsini azınlık unsurları teşkil ediyor idi (Bu madde içinde Evliya Çelebi'den nakledilen satırlara bakınız). «XVI, yüzyılda Rumeli yakasında türkler tarafından başlıca iskân edilmiş yerler Beşiktaşdan sonra Rumeli hisarı, Yeniköy ve kefeliköy idi. Yeniköy halkını Karadeniz yalısı türkleri, Kefeli köyününkini de Kırım yarımadasında K-el'e'den getirilmiş göçmenler teşkil ediyordu. «XVII. yüzyılın îmar faaliyetleri yeni birçok semtlerin doğmasına sebeb olmuşdur: Baltalimanı, Emirgân, Tarabiya, Rumeli kavağı. Anadolu kavağı, Vaniköy başda gelir. «XVIII. yüzyıl Boğaziçinin altın çağını,
BOĞAZİÇİ - 2856
İSTANBUL ANSİKLOPEDİSİ 285? BOĞAZiÇi
%\^mfi{~* <.% *??&&• \&&, "S *•»»
Yüklə 5,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|