Bir maddenin su muhtevasını hesaba katarak hesaplanan kalorifik değer:
Hu=Ho*(100-W)/(100-Wl) - 24.5*W
Hu: Alt kalorifik değer
Ho: Üst kalorifik değer
W: Hava rutûbeti
Wl: Numunenin toplam su muhtevası
Baca gazı
Yakma prosesinde,birincil hava, ikincil hava ve yanan atıkların gaz ve uçucu katı/ sıvı madde olarak meydana gelen yanma ürünlerinin oluşturduğu gaz
Birincil hava
Yakma prosesine oksijen katmak amacıyla verilen temiz hava
Değerlendirilebilir (geri kazanılabilir) kuru atık
Karışık atık debisinden ayrıştırıldıktan sonra ikincil hammadde olarak ekonomiye geri kazanılabilen atıklar (kâğıt, cam, plastik, metal, tekstil vs.)
Değerlendirilebilir (geri kazanılabilir) yaş atık
Kompostlaştırma yöntemiyle değerlendirilebilen organik atıklar
Dolma derecesi
Yakma hücresinin atıkla doldurulmuş hacminin toplam hacmine göre oranı
Dönme hızı
Döner fırının kendi ekseni etrafında birim zamanda yaptığı devir
Emisyon
Bir tesisten atmosfere yayılan hava kirleticileridir.
Evsel atık
Evlerde oluşan atıklar
Fraksiyon
Karışık atığı oluşturan bileşen gruplarına fraksiyon denilir (meselâ: Kâğıt fraksiyonu, organik atık fraksiyonu)
İkincil hava
Baca gazının geri dönüştürülmesiyle yanma hücresine verilen hava
İmisyon
Alıcı ortamın maruz kaldığı kirlilik
Kalorifik değer
Bir maddenin yakılmasıyla elde edilen enerji potansiyeli (kJ/kg olarak ölçülür)
Kompostlaştırma tesisi
Kompostun üretildiği katı atık işleme tesisi
Kuru Madde
Katı atık veya kompostun kurutma fırınında 103 °C'de yaklaşık 24 saat süre ile sabit ağırlığa gelinceye kadar kurutulması sonucunda geri kalan katı madde miktarı
Piroliz
Oksijensiz ortamda termik değerlendirme
Şartlandırma
Bir işlemden evvel, işlenecek malzemenin işleme uygun hale getirilmesi
Üst kalorifik değer
Su muhtevası sıfır olan bir maddenin kalorifik değeri. Bu değer laboratuvarda tesbit ediliyor ve teorik maksimumdur.
Yakma
Bir reaktör hücresinde atıkların oksijen ilâvesiyle kurutulması, gaz haline getirilmesi ve yüksek sıcaklıkta parçalanmanın sağlanması.
Yanma Artığı
Katı atık veya kompostun kurutulduktan sonra kül fırınında 775 °C'de 3 saat süre ile yakılması sonucu yanmayan veya kaybolmayan madde miktarı
Yanma Kaybı
Katı atık veya kompostun kurutulduktan sonra kül fırınında 775 °C'de 3 saat süre ile yakılması sonucu yanan veya kaybolan madde miktarı
Katı Atık Yakma Tesisleri İçin Teknolojiler ve Yer Seçimi 1. Giriş Bu çalışmada, çağdaş yakma teknolojileri karşılaştırılmakta ve uygun teknolojiler tavsiye edilmektedir. Yatırım ve işletme giderleri tartışılmış, genel dizayn standartları ve yer seçim kriterleri oluşturulmuştur. Yakma tesislerinin çevre etkileri ve bunların kirletici emisyonları ile ilgili Türk ve AB standartları değerlendirilmiştir.
Bu kılavuzun amacı, yakma tesisi kurmayı planlayan belediyelere karar verme aşamasında destek olmaktır. Maliyet, kararı belirleyen çok önemli bir faktör olduğu için, burada özellikle dikkate alınmıştır.
Yakma teknolojisi, raporda entegre katı atık yönetiminin bir unsuru olarak kabul edilmiştir. Evsel katı atık yönetiminde, yakma tek yöntem olarak kullanılmamalı, öncelikle başka değerlendirme yöntemlerine başvurulmalıdır. Birçok atık fraksiyonu, niteliklerinden dolayı yakma için elverişli değildir. Yakma teknolojisi, düzenli depolama gibi nihai bertaraf yöntemi olmayıp, kalorifik (ısıl) değeri yüksek olan atıklar için bir değerlendirme yöntemidir. Bu nedenle yakma prosesi sonucunda kalan artıklar tehlikesiz (evsel) ve/veya inert özellik taşıyorsa, bunların taşıdıkları özelliklere uygun olan düzenli depolama alanlarında bertarafları gerekir. Atığın cinsine göre, yakılan atıkların tehlikeli ve/veya tıbbi atık olmaları durumunda yakma sonunda ortaya çıkan artıklar tehlikeli atık olarak bertaraf edilmek zorundadır. Katı atıkların yakılmasıyla düzenli depolamaya gidecek atıkların miktarı önemli mertebede azalmaktadır. Böylelikle atıkların nihai bertarafı için gerekli alan ihtiyacı da azalır. Bu yöntem özellikle, düzenli depolama alanı kurmak için uygun alanı bulunmayan ülkelerde tercih edilmektedir. Bu yöntem özellikle kompostlaştırılması ve geri dönüşümü mümkün olmayan atıklar için kullanılmaktadır. Enerji kazanımı atık yakma teknolojisinde çok önemlidir.
Baca gazı emisyonları ve değerlendirilebilir atıkların malzeme olarak geri kazanılmasının mümkün olduğu durumlarda atıkların yakılarak bertarafı kamuoyu tarafından yakın geçmişte çevre bilinci gelişmiş birçok ülkede -özellikle planlanan yakma tesislerinin çevresinde yaşayanlar tarafından- protesto edilmiştir. Ancak günümüzde gelişen baca gazı arıtma teknolojileri (özellikle dioksin ve furan türevlerinin azaltılması), artan bilinç ve yaygınlaşan entegre katı atık yönetimlerini devreye girmesi ile kamuoyunun bu konulardaki muhalefeti giderek azalmıştır.
2. Yakma Teknolojilerine Bakış 2.1. Standart Yakma Prosesleri Bu bölümde, katı atık yakma prosesinde kullanılan en yaygın teknolojiler özetlenmiştir. Çeşitli Avrupa şehirlerindeki uygulamalardan bazı örnekler Ek 1.1'de verilmiştir. Ayrıca, İzmir'de 1996 yılında ihale edilen katı atık ayırma, yakma ve enerji kazanma tesisi ile ilgili bilgiler de Ek 1.2.'de verilmiştir.
Modern atık yakma tesislerinde, bir enerji kazanma birimi ve ileri teknoloji ile donanmış bir baca gazı temizleme sistemi bulunmaktadır. Evsel, tehlikeli ve tıbbî atık için yakma prosesi ve baca arıtma prosesi farklıdır. Bu sebepten dolayı, bu atıkların ayrı hatlarda ya da ayrı tesislerde yakılması gerekmektedir.
Bir yakma tesisinin temel birimleri aşağıda sıralanmıştır /1/:
Atık kabulü
Atık ön şartlandırma (ayırma, parçalama)
Temiz hava ilâvesi ile kurutma ve fırında yakma, enerji üretimi
Cüruf şartlandırma: Metal (Fe) giderme, elek ile sınıflandırma, kaba fraksiyonun parçalanması
Yakma fırınının üst kısmında kullanılmış (ikincil) hava ilâvesi ile baca gazlarının ve tozların yakılması
Gaz soğutma
Baca gazının arıtılması
İleri gaz temizleme
Temizlenmiş baca gazının alıcı ortama (havaya) deşarj edilmesi
Atık su arıtma
Enerji değerlendirme (elektrik üretimi, buhar kullanımı)
Bu raporda yaygın olarak kullanılan katı atık yakma prosesleri üzerinde durulmuştur. Bunlar aşağıda sunulan Çizelge 1'de gösterildiği gibi üç standart sistem olarak incelenmiştir. Son yıllarda pirolitik fırınlar da özellikle tıbbi ve özel atıkların yakılması için kullanılmaya başlanmıştır. Bu konuya bu raporun 2.2 bölümünde kısaca değinilmiş ve detaylı bilgiler hazırlamış olduğumuz 1b-5 no’lu Tıbbi Atıkların Yönetimi İçin Uygun Teknolojiler adlı raporda (s. 29) anlatılmıştır.