KirkçEŞme tesisleri

Bibi. Güran, istanbul Hanları, 127-128.

GÖNÜL CANTAY

KIZTAŞI

Fatih'te, bulunduğu yöreye ve bir caddeye adım veren dikili sütun. Sütunun yeri, bugünkü röperlerle, Saraçhanebaşı'ndan Macar Kardeşler Caddesi üzerinden kuzeybatıya (Edirnekapı'ya doğru) giderken Fatih Camii'ne gelmeden, solda kalan Dülge-roğlu Camii'nin yanından geçen Kıztaşı Caddesi'nin güney ucunun açıldığı meydandır. Markianos Sütunu olarak da bilinir. İstanbul'un Bizans döneminde Cons-tantinianae Mahallesi'nde İmparator Markianos (hd 450-457) adına, Praefectus (vali) Tatiatus tarafından dikilmiştir. Bir meydan ortasında yer almış olduğu sanılan sütunun, dikiliş ve üstündeki olası imparator heykelinin kayboluş tarihi hakkında bilgiye sahip değiliz. Mermer bir kaidenin üzerindeki sütun, tek parça gri granit bloktan oluşmaktadır. Üzerinde bulunan Ko-rint nizamlı başlıkla birlikte toplam 17 m yüksekliğe sahiptir. Üç basamaklı bir tabanın üzerindeki kaidenin kuzey yüzünde iki Nike (Zafer Tanrıçası) figürü, girland-lı bir çember içinde bulunan altı kollu bir haçı taşımaktadır. Sütunun Osmanlı döne-

Kıztaşı

Asnu Bilban Yalçın, 1994

minde aldığı Kıztaşı adı bu Nike kabartmalarından gelmektedir.

Kaidenin üzerinde 8,74 m yüksekliğinde granit sütun yükselir. Tepedeki başlığın üzerindeki diğer küçük kaidenin her köşesinde kartal kabartmaları görülür. Büyük bir olasılıkla bu kaide üzerine İmparator Markianos'un heykeli yerleştirilmişti. Bazı araştırmacılar yanılgıya düşerek, bugün İtalya'nın Barletta şehrinde bulunan dev bronz heykelin bu heykel olduğunu ileri sürerler.

Kaidenin kuzey tarafında bronz veya kurşun harflerle sütunun Praefectus Tatiatus tarafından dikilişi yazılmıştı. Bugün yalnızca metal harflerin tutturulduğu delikler görülmektedir.

Kıztaşı, şehrin Osmanlılarca alınmasından (1453) sonra, kendi haline bırakılmış ve özel mülke ait bir bahçe içinde kaldığından, gezginlerin gözünden kaçmıştır. Sütundan ilk olarak Fransız seyyah Pierre Gil-les(->), 1540'ta, tam bilgi vermeden bahsetmiştir. Sütun hakkındaki detaylı bilgiler ise Spon-Wheler tarafından l679'da bir resmi ile birlikte yayımlanmıştır. l634'te, Evliya Çelebi'nin de sözünü ettiği sütunu, 1766' da ikinci bir resimle Flachat yayımlamıştır.

23 Ağustos 1908'de mahallede çıkan bir yangın sonucu, sütunun çevresi açılmış ve anıt böylece ortaya çıkmıştır. Kıztaşı bugün de orijinal görünüşünü korumakta ve bir meydanın ortasında yükselmektedir. Bibi. Janin, Constantinople byzantine, 84-85;

Müller-Wiener, Bildlexikon, 54; Eyice, İstanbul, 113; C. Mango, "The Byzantine Inscrip-tions of Constantinople: a Bibliographical Sur-vey", American Journal of Arcbeology, S. 55 (1951), s. 62; G. Becatti, la colonna codide is-toriata Problemi st.orico, iconografici e stilis-tici, Roma, 1960, s. 287.

ASNU BİLBAN YALÇIN

Kıztaşı'nın kaidesindeki Nike kabartması. Asnu Bilban Yalçın, 1994