KirkçEŞme tesisleri

KilitHam

Yavuz Çelenk, 1994

pı sadece Uzunçarşı Caddesi'ne açılan cephesiyle tanınmaktadır. Cephe ortasındaki kapı taştan yuvarlak kemerli olup, iki yanda dükkânlar yer alır. Cephenin üst kısmında ise, üst kat mekânlarının birer penceresi özgün durumlarını kaybetmiş olarak yer alır. Giriş kapısı beşik tonoz örtülü bir geçit mekânıyla avluya açılır, özgün durumunu kaybetmiş merdivenlerle de üst kata bağlanır.

Kilit Hanı bulunduğu alan göz önüne alınarak değerlendirildiğinde, farklı dönemlerde yapılaşmış olan bu alanda fonksiyonunu devam ettiren yapı özelliğini korumuş, bugünkü çok değişmiş görünüşüyle de olsa, ticari alanın sürekli bir yapısı olmuştur.

Bibi. G. Cantay, "16. Yüzyıl Külliyelerinin Şehirlerin Tarihî Topografyasını Belirlemesi", Prof. Dr. Yılmaz Önge Armağanı, Konya, 1993, s. 75-85; Güran, İstanbul Hanları, 126-127.

GÖNÜL CANTAY

KİLYOS

İstanbul îli'nin Rumeli kesiminde Karadeniz kıyısında, Sarıyer İlçesi'ne bağlı köy. Adı resmen Kumköy biçiminde değiştiril-mişse de günümüzde yaygın olarak Kilyos adıyla anılmaktadır.

Sarıyer çarşısına yaklaşık 10 km uzaklıktaki köy, Rumelifeneri'nin 5 km kadar batısında yer alır. İstanbul Boğazı'nın Karadeniz çıkışındaki Rumeli Feneri ile Kilyos arasında bulunan kıyı hemen hemen tümüyle falezli ve kayalıktır. Köyün önünde bu kayalıklar sona erer ve kumsal başlar. Kumsal kıyı boyunca Kısırkaya üzerinden pek fazla kesintiye uğramaksızın Karaburun'a kadar uzanır. Köy yerleşmesi bu kumsalın ardında yükselen sırtta ve onun gerisindeki alanda yayılmış durumdadır.

Kilyos'un eskiden Rumların yaşadığı küçük bir balıkçı köyü olduğu söylenir. Kilyos, 1950'lere değin bu özelliğini bü-

yük ölçüde korudu. Turizm Bankası'nın 1956'da bir otel ve turistik tesisler kurması, bu küçük köyün kaderini önemli ölçüde değiştirdi. Daha sonra burada özel kesim de bazı turistik yatırımlar yaptı. Köyün hemen önünde kabirdi ve kafeteryalı büyük bir plaj açıldı. Köyün doğu ve güneyinde bazı askeri alanlar yer alıyordu.

Kilyos Plajı'nın en önemli özelliği denizinin sığ oluşudur. Kuzey rüzgârlarına açık olan bu kıyıda dalgalar çok açıkta kırılmaya başlar. Rüzgârlı havalarda kırılıp köpürerek kıyıya ulaşan deniz suları geriye çekilirken sonraki kırılan dalgalarla karşılaşarak anaforlar oluşmasına yol açar. Şiddetli anaforlar sığ dip kumullarında yer yer çukurluklar oluşturur.

Kilyos Plajı rüzgârlı havalarda bembeyaz köpüren dalgalarıyla çok çekici bir manzara sergiler. Yazın sıcaktan bunalanlar Kilyos'a gelerek bu sığ sularda serinlerler. Ama her yerin sığ olduğunu sanarak açığa doğru gidenlerden bazıları anaforlu çukurluklara düşerek geri dönmeyebilirler. Eskiden beri Kilyos Plajı'nda, özellikle dalgalı havalarda böyle kazalara sık sık rastlanır.

Kilyos, İstanbul Boğazı ve Marmara Denizi kıyılarından denize girmenin güçleşmeye başladığı 1970'lerden itibaren önem kazandı. Bir yandan hızlı nüfus artışı, bir yandan Marmara ve Boğaz'daki deniz kirlenmesi, yazın İstanbulluların denize girecek yeni kıyılar aramasına yol açtı. Kirlenmenin yoğunlaşmasıyla birlikte Marmara kıyılarındaki plajların teker teker kapanmaya başlaması da bu döneme rastlar. Ulaşım olanaklarının kolaylaşması ve özel otomobil edinmenin yaygınlaşması, temiz bir çevre arayanların Karadeniz kıyılarına olan ilgisini artırdı.

Önceleri yalnızca yazın hafta sonlarında denize girmek ve piknik yapmak isteyenler Kilyos'a giderdi. Daha sonra birçok motel ve lokanta açılması, eğlenceye düş-