KirkçEŞme tesisleri

LALELİ BABA TÜRBESİ

Eminönü tlçesi'nde, Laleli Külliyesi'nin(->) güneyinde, caminin 15 m kadar ilerisinde, Ordu Caddesi üzerinde yer alıyordu.

Laleli Baba, istanbul'un, "18. yy'da yaşamış ve kerametleri ile ün salmış meczup-larmdandır. III, Mustafa'nın (hd 1757-1774) hayır eseri olan ve tabii olarak bu padişahm adını taşıması gereken camiye adını vermiş, vefatında söz konusu caminin yanındaki, üstü açık mütevazı türbesine gömülmüş ve türbesinin önüne bir çeşme inşa ettirilmiştir, istanbul halkının en çok rağbet ettiği ziyaretgâhlardan olan bu türbe ile önündeki çeşme 1957'de kaldırım genişletmek amacıyla yıktırılarak tarihe karışmıştır. Laleli Baba'nın bu cami ile ve camiyi yaptıran hükümdarla olan ilişkisine dair, günümüze kadar intikal eden ve birkaç varyantı bulunan şöyle bir rivayet tespit e-dilmektedir. III. Mustafa, ileride "Laleli Baba Camii" ya da "Laleli Camii" olarak anılacak yapıyı ve çevresindeki diğer hayır e-serlerini inşa ettirdiği sırada Laleli Baba' nın şöhretini duyar ve kendisini saraya davet ederek görüşmek ve hayır duasını almak ister. Huzuruna girdiğinde, padişahın şahsı için bir hayır duada bulunmasını rica etmesi üzerine Laleli Baba "Padişahım hayatın müddetince afiyetle ye, iç ve yellen" diye dua eder. Saray teşrifatına pek uygun düşmeyen bu garip dua hünkârı sinirlendirir ve Laleli Baba'yı azarlayarak huzurundan uzaklaştırır. Bu esnada Laleli Baba "Peki öyleyse yiyin, için lakin asla yellenmeyin" yollu ikinci bir niyazda bulunur. Bu o-laydan sonra III. Mustafa'nın karnı her gün biraz daha şişmeye başlar. İstanbul'da hazakatine güvenilen ne kadar hekim ve nefesinin gücüne inanılan ne kadar hoca varsa sırayla saraya çağrılır ancak hiçbirisi padişahın gazım defetmeye muvaffak olamaz... Sonunda bu durumun Laleli Baba' nın kalbinin kırılmasından kaynaklandığı anlaşılır ve hazret tekrar saraya davet e-dilir, padişah kendisini affetmesini ve acilen bu beladan kurtarmasını rica eder. Laleli Baba da ancak şu şartla padişahı şifaya kavuşturacağını söyler: Yaptırılmakta olan camiye kendi adı verilecek ve yanına bir türbe inşa ettirilecektir. Padişah can havliyle bu şartı hiç tartışmadan hemen kabul eder ve sağlığına kavuşur. Bu arada III. Mustafa İstanbul'da üç tane selatin cami yaptırmış olmasına rağmen hiçbirisine adım vermek nasip olmamıştır. Yine bir rivayete göre ömrünün sonlarına doğru yakınlarından birisi padişaha, kendi adına bir cami inşa ettirmesi, bu suretle vefatından sonra adının hayırla yad e-dilmesini sağlaması yolunda tavsiyede bulunur. III. Mustafa da şu cevabı verir: "Üç tane cami yaptırdım. Gelgelelim birini ecdadımıza hediye eylemek icap etti (Fatih Camii), birini keşişler zapt etti (Ayazma Camii), birini de meczuba kaptırdık (Laleli Camii)". Diğer taraftan Laleli Baba'nın e-şine dostuna "Koskoca camiyi bir yele satın aldım" şeklinde latife ettiği rivayet olunur... Bütün bu rivayetlerin tarihi gerçekleri ne ölçüde yansıttığı bilinmese de, eski toplum hayatımızda ve dini folklorumuzda çok önemli yerleri olan meczuplardan Laleli Baba'nın (veya onun adına İstanbul halkının) III. Mustafa'nın camiine sahip çıktığı kesindir. Laleli Baba'nın, ufak boyutlu, üstü a-çık türbesi Ordu Caddesi'nden 2,50 m kadar yüksekte kalan bir setin üzerinde yer almakta ve yamuk planlı bir alanı işgal etmekteydi. Çevresi korkuluk duvarları ve parmaklıklarla kuşatılmış olan türbenin cadde (kıble) tarafında, sırtını türbeye çevirmiş bir çeşme bulunmaktaydı. Kabrin zaman içinde sıvanarak bir miktar değişime uğradığı ancak yine de 18. yy üslubunu yansıttığı bilinmektedir. Bibi. Unsal, Eski Eser Kaybı, 26-27.

M. BAHA TANMAN