KirkçEŞme tesisleri

LEVENT

208

209

LEVENTLER

Levent'in panoramik görünümü. Bekir Baki Aksu

bir imalathanenin varlığından söz eder. Ayrıca geniş arazi üzerinde pek çok güzel yapı olduğunu, modern eğitim ve donanımlı 1.200 bostancıdan kurulu bir piyade kıtası ile topçu ve süvari birlikleri olarak toplam 4.000 kişilik bir askeri birlik bulunduğunu anlatır. III. Selim'in, Nizam-ı Cedid askerlerinin ilk birliklerini burada Levent Çiftliği kışlasında yetiştirip örgütlemeye başladığı anlaşılmaktadır. Levent' te son yıllara kadar harabeleri görülebilen, 1950'lerde ise içi yıkılmış ancak duvarları oldukça iyi durumda olan Perili Köşk diye bilinen eski bir yapının bu kışla binalarından biri olduğu düşünülebilir.

Levent'in ilk kısım evlerinin yapımına Emlak Kredi Bankası'nın toplukonut projesi çerçevesinde 1947'de başlanmış, 1950' de 1. Levent bitmiştir. Projesini mimar Kemal Ahmet Aru'nun yaptığı ilk 400 kadar ev (1. Levent), küçük bahçeler içinde tek veya iki katlı, ikiz veya tek evlerdir. Ortalama aylık ücretin 500 lira olduğu bir dönemde Levent'in en mütevazı konutunun peşin fiyatı 14.000 lira; en büyük, iki katlı villa tipi konutlar da 60.000 lira civarındaydı. Bu bedeller düşük bir faizle 20 yıllık taksitlere yayılmıştı.

1. Levent'in gördüğü rağbet üzerine ve proje gereği yapımına hemen başlanan daha kuzeydeki 2. Levent ve 3. Levent'teki konutlar, biraz daha büyük ve villa tipine daha yakın olmakla birlikte yine de orta gelir gruplarını hedefliyordu. Yapımına 1950 sonlarında başlanıp 1960'tan itibaren yerleşilen en kuzey kesimdeki 4. Levent ise o döneme göre lüks sayılabilecek villaların yanında Levent'te ilk kez birkaç katlı apartman tipi yapıları ve 4. Levent çarşı-

sı civarında da daha yüksek ve çok daireli blokları içermekteydi.

Emlak Kredi Bankası'ndan bağımsız o-larak başka konut kooperatifleri veya özel şirket ve müteahhitler 4. Levent'in kuzeyinde ve kuzeydoğusunda 19öO'ı izleyen yıllarda çok çeşitli apartman siteleri ve konutlar yapmaya başladıktan sonra, Levent' in görünümü de büyük ölçüde değişti. Ancak, asıl Levent evlerine kat çıkma izni verilmediğinden, bu kesimlerdeki binalar ve bahçeler, ilk görünümlerinden çok şey kaybetmekle birlikte, en azından apaıtmanlaş-maktan kurtulup yakın zamanlara kadar eski görünümlerini korudular.

1950'lerde Levent, 2.000 nüfuslu, tüm sakinlerin birbirlerini tanıdıkları, ancak eski İstanbul mahallerinde rastlanan sıkı komşuluk ilişkilerinin sürdüğü küçük ve orta memur, subay, öğretmen, sanatçı, yazar, bilim adamı, küçük ve orta tüccar ve işadamlarının yaşadıkları bir orta sınıf semtiydi. 1950 başlarında semt tümüyle istanbul dışı sayılırdı. Yerleşmenin yakın çevresinde başka bir yerleşme yoktu ve ulaşım Taksim veya Beşiktaş'a seyrek seferler yapan otobüslerle sağlanırdı. Bütün çevre kırlık, Ayazağa'ya doğru koruluk olduğundan 1954 kışı gibi soğuk geçen kışlarda Levent'in üstünde kurulduğu tepelere, hattâ mahallenin çevresine kadar kurtlar inerdi. Levent evleri küçük bahçeler içindeydi ve herkes bahçesine özen gösterir, çiçek ve meyve yetiştirmeye çalışırdı. Bütün sokaklar kuş ve çiçek adlarıyla adlandırılmıştı. Bugün iyiden iyiye betonlaşmış olan Nis-betiye Mahallesi'nin bulunduğu Ortaköy sırtlarına kadar inen bölge bütünüyle tarla ve kırlıktı. Buradan akan derenin ve dut-

lukların etrafında piknikler yapılırdı. Mahallenin doğu kesimindeki son evlerinin karşısından başlayarak o zamanlar inşaat halinde olan Etiler evlerine kadar yine ıssız kırlar uzanırdı. Şimdiki Nispetiye Caddesi Levent'i güneyden sınırlayan toprak bir kır yoluydu. 3. Levent'in bulunduğu yörede Perili Köşk denen kışla veya kasır harabesi vardı. Mahallenin, karşısındaki mezarlık dahil dört yanı öylesine ıssız ve boştu ki çocukların buralara gitmeleri aileler tarafından yasaklanır, yine de, semtin asfalt ve iki tarafı ağaçlıklı yollarında bisikletle gezmek en büyük eğlenceleri o-lan çocuk grupları bu yasaklan çiğneyerek kırlara daldıklarında, kendileri de çekinir ve pek fazla ilerilere gidemezlerdi.

Levent'in çevresindeki değişim 1950 ortalarında, karşısında ilki Gültepe olmak üzere gecekondu mahallelerinin kurulmasıyla başlar. Yine aynı dönemde Etiler Mahallesi kurulmuş, Nisbetiye yolu düzenlenmiş ve güneyi yapılaşmaya açılmıştır. Levent 1960'lar, hele de 1970'lerden sonra, çevresini kuşatan yüksek beton binalar a-rasında sıkışmış bir görünüme bürünmeye başlamıştır. Aynı dönemlerde çevrenin nüfusu hızla artmış, dört bir yanında kurulan gecekondu veya lüks site mahalleleriyle bütün Levent kentle birleştiği gibi, trafik açısından da İstanbul'un en yoğun ve sorunlu bölgelerinden biri haline gelmiştir.

1980 sonrasında Levent Mahallesi, 1. Levent'ten başlayarak konut bölgesi olma niteliğini de kaybetmeye yüz tutmuş, küçük villa tipi evlerin üstüne izinli bir kat ve kaçak katlar yapılarak, eski konutlar küçük şirketlerin idare merkezlerine, lokanta, kebapçı, diskotek, gece kulübü veya

otomobil galerisine, ticarethane ve butiklere dönüşmüş; Levent, konut ağırlıklı olmaktan, ticaret ve eğlence ağırlıklı olmaya doğru evrimleşmeye başlamıştır. 1. Levent çarşısı, önlerinde kemerli yollar bulunan iki sıralı dükkânlarla eski görünümünü korumakla birlikte, semtin, orta sınıf memur, aydın semtinden orta-üst ve yüksek gelir gruplarının oturduğu bir semte evrimi sırasında, bu dükkânlar da yapı değiştirerek İstanbul'un en tanınmış ve seçkin pastacılarının, kebapçılarının, lokantalarının, ayakkabıcılarının, butiklerinin vb'lerinin şubelerine dönüşmüştür.

Kentin iş bölgesinin bu civara kaymasından sonra, orta ve küçük şirketlerin 1. Levent'e yerleşmelerine karşılık büyük holdingler 2., 3. ve 4. Levent'in Büyükdere Caddesi'ne bakan kesimlerini tercih etmişler ve gökdelenlerini buraya kurmuşlardır. Yapı Kredi Plaza, Sapancı Center vb gökdelenleri bu bölgede yükselmektedir. Semtin güneydoğusunda, Nisbetiye Caddesi ile Ebulula Caddesi'nin kesiştiği köşede yer alan Otelcilik Yüksekokulu, hemen arkasındaki Polis Koleji, Şişli Terakki Lisesi, Levent Camii'nin(->) de üzerinde bulunduğu, 1. Levent'le 2. Levent'in sınırı olan Levent Caddesi üstündeki Türk Spor Yazarları Derneği'nin tesisleri ve yüzme havuzu, aynı sıradaki İstanbul'un önemli ö-zel hayvan hastanelerinden Animalia, 4. Levent'te 1970'lere kadar sinema salonu olarak kullanılan Levent Kulübü ve kulübün tenis kortları semtin ilk akla gelen tesisleridir.

Kuruluş yıllarından başlayarak pek çok yazar, sanatçı, bilim adamı Levent'te oturmuş veya Levent'ten yetişmiştir. Çalıkuşu Sokağı'nda evi olan romancı Reşat Nuri Güntekin Levent'in ilk sakinlerindendi. Gazeteci Rakını Çalapala ve pek çok okul kitabında imzası olan öğretmen Nimet Çalapala, Türkolog Profesör Ahmet Caferoğ-lu, yazar Şükûfe Nihal, siyaset adamı General Sadık Aldoğan, müzikçi Doktor Bülent Tarcan, kardeşi piyanist Haluk Tarcan ve gerek o dönemin, gerekse günümüzün pek çok ünlü kişisi, yazarı, aydını, sanatçısı Levent'te otururlardı. 1950'lerde yazar Aziz Nesin, Levent çarşısının ilk kitapçı-kır-tasiyecisini açmıştı. Günümüzde, 1950'ler-deki ev ve dükkân sahiplerinin yüzde 90'ı bulan bir oranı Levent'ten taşınmış ve evler çoğunlukla ticari bürolara, dükkânlara ve eğlence yerlerine vb dönüştürülmek ü-zere el değiştirmiş; Levent'in çiçek adları taşıyan birkaç ara sokağında hâlâ yaşayan eski havası gibi sakinleri de büyük çoğunluğuyla değişmiştir.

OYA BAYDAR