KirkçEŞme tesisleri

MASLAK

bak. AYAZAĞA

MASLAK KASIRLARI

Sarıyer llçesi'nde, Büyükdere Caddesi'nin İstinye ve Tarabya kavşaklarıyla sınırlanan kesimi üzerindedir.

Maslak Kasırları'nın bulunduğu çevrede ilk yapılaşma II. Mahmud döneminde (1808-1839) başlamıştır. II. Abdülhamid'in (hd 1876-1909) veliahtlığı sırasında ise bir av ve dinlenme alanı olarak önemli bir konumdadır.

Kasırların oluşturduğu yapıların kesin yapım tarihleri bilinmemekle beraber büyük bir bölümünün Abdülaziz döneminde (1861-1876) yaptırıldığı sanılmaktadır. Kasrın bölümleri Kasr-ı Hümayun, Mabeyn-i Hümayun, Çadır Köşkü, Paşalar Dairesi ve Limonluk'tur. Yapılar 170.000 m2'lik bir orman arazinin ortasındaki koruda yer a-lırlar.

Kasr-ı Hümayun: Arazinin eğiminden yararlanılarak yapılmıştır, iki katlı inşa e-dilen binanın çatı katı ve bodrum katlan vardır. Yarı kagir olarak inşa edilen kasrın birinci katına kadar olan bölümü taştan, geri kalanı ise ahşaptır. Ana girişin üstünde yer alan görkemli sütunlara oturan balkonla, üst kata çıkan barok formlu ahşap merdivenin üstünde yer alan doğa ve mimari tasvirli süslemeler dikkati çeker. Tüm cephelerde pencere dizilerinin fazlalığı ve çatı pencereleri uyumlu bir düzen gösterir.

Katlar arasındaki saçaklar silnıeli ahşap kaplıdır. Cepheler, duvar köşelerindeki pi-lastrlar ve geniş pervazlarla çevrelenmiştir. Tüm odalar ve salondaki tavan ve duvarda bezemeler yepyeni dekoratif zenginlikler sağlar. Tavanlar kalemisi, natürmort, kır, dağ ve bahçe peyzajlarıyla süslenmiştir.

Resim niteliği açısından pek özgün oldukları söylenemez. Bu tasvirlerin oldukça yakın bir zamanda ele alındığı anlaşılmaktadır. Mevcut renklerin ne derece aslına uygun olduğu konusunda bir yorum yapmak zordur. Bu binada II. Abdülhamid' in çalışma ve yatak odaları bulunmaktadır. Haluk Şehsuvaroğlu, Tarihi Odalar adlı kitabında, bu odalarda Abdülhamid' in kendi eliyle yaptığı ve üzerinde A. H. markası taşıyan aynalı kapıdan yattığı yere geçildiğini, odanın kullanılmayan bir köşesinde ceviz bir karyola, bunun önünde sedefli bir masa, karşısında lavabo ve diğer karşı köşede iki pencere arasında bir şezlong, yine sedefli bir masa ve az ilerde

Maslak Kasırları'ndan Kasr-ı Hümayun. Ertan Uca, 1994

bir koltuk bulunduğunu yazmaktadır. Bugün Milli Saraylar'a ait olan Kasr-ı Hümayun bir müze-saray olarak gezilebilmek-tedir.

Mabeyn-i Hümayun: Kasr-ı Hümayun' un kuzeybatısında yer alan küçük, zarif, tek katlı kagir bir yapıdır. Mermer basamakla çıkılan girişin sağ ve solunda birer oda ve arkada büyük bir salon bulunmaktadır. Bu salon geniş bir kapıyla içinde bir kaskatın ve çok değerli bitki örtüsünün yer aldığı büyük bir seraya açılır. Kasrın pencerelerini çevreleyen tuğla malzemeyle cephelere dekoratif bir görüntü kazandırılmıştır. Basık kemerli ve kepenkli yüksek pencereler, giriş kısmındaki iki mermer sütunun taşıdığı ve döküm korkuluklu balkon cepheye özel bir hareket kazandırır. Tavan süslemelerinde hayvan figürlü kompozisyonlar yer almaktadır. Bunlar kare kartuşlar içinde, altı adet figürlü tasvirlerdir, ilk bakışta eskiz havasında yapılmış izlenimi vermektedir. Mabeyn-i Hümayun' da kafeterya hizmetleri verilmektedir.

Seraya açılan odanın tavanları kalem işleriyle süslenmiş, duvarlar altın varaklı büyük kristal aynalar ile porselen şömine ve ayaklı kristal şamdanla döşenmiştir. Oda kapılarının önündeki korniş ve aynanın taç kısımları ile seranın kapısı üzerine Abdülhamid'in A. H. markası işlenmiştir. Seraya açılan kapının yanında somaki mermer sütunlar üzerine konulmuş mavi mine üzerine altın nakış ile işlemeli saat ve bir barometre odaya ayrı bir ihtişam verir.

Çadır Köşkü: Kasr-ı Hümayun'un kuzeybatısında yer alır. Alt katta ocaklı bir mekân ve üstte tek bir odadan oluşan sekizgen planlı bir yapıdır. Üstteki odaya çift kollu mermer basamaklı, demir korkuluklu merdivenlerle çıkılır. Köşkün etrafı balkonla çevrilidir. Balkon korkulukları, çatı saçakları ve direkleri ahşap süslemenin en güzel, örneklerini sergiler. Çadır Köşkü'nde kafeterya hizmetleri verilmektedir.

Paşalar Dairesi: Kasr-ı Hümayun'un kuzeydoğusunda yer alan Paşalar Dairesi setli bahçenin bir ucunda, Kasr-ı Hümayun'a paralel konumda yapılmıştır. Bu binanın korumaya yönelik yapıldığı sanılmaktadır. Mabeyn-i Hümayun'u tarihi su deposuna bağlayan bahçe duvarı Paşalar Dairesi'yle sınır oluşturur. Tek katlı, kagir olarak inşa edilen binanın, yolda ve setli bahçe yönünde olmak üzere iki girişi vardır. Ana girişin iki kanadında koridorlara açılan odalar mevcuttur. Girişin sağ tarafında külhan-lı bir Türk hamamı bulunur. Hamamın bahçe yönünde ayrı bir girişi vardır. Yapı basık kenarlı pencere dizilerine sahip cephe düzenlenmesi ile Mabeyn-i Hümayun' la benzerlik gösterir.

Limonluk: Cumhuriyet döneminde Birinci Ordu ve Gülhane Askeri Tıp Akademisi tarafından tıbbi amaçla prevantoryum ve malzeme deposu olarak kullanılmıştır. 1981'de Müzeler Birliği'ne devredilmiştir. Günümüzde müze olarak hizmete açıktır.

Abdülhamid'in Fransa'dan getirttiği kamelya ağaçları burada yetiştirilmiştir. Ayrıca burada üzeri çeşitli çiçeklerle kaplı grolto ve antik cycos ağaçları bulunmaktadır. O dönemde ağaç, çiçek ve sebzelerin bakım ve yetiştirilmesine, Avrupa'dan getirilen tarım ve ormancılık uzmanları nezaret etmekteydi. Maslak Kasırları'nın bulunduğu arazide havuzlar ve büyük çaplı göletler de vardır.

CAVÎDAN GÖKSOY