KirkçEŞme tesisleri

Mehmed Celal

Nün Akbayar koleksiyonu

Sık sık âşık olan Mehmed Celal beş kere evlendi. Eşlerinden birinin doğum yaptığı sırada ölmesi yazara Küçük Gelin adlı romanı esinledi. Anna adlı bir Ermeni kızıyla ve Hasan adlı bir Çerkez genciyle o-lan ilişkileri yaşamım etkilemiştir. Bu son ilişkisi nedeniyle babası ile arası açıldı. Beşiktaş Muhafızı Hasan Paşa tarafından gözetim altında tutulduğu sırada evi arandı ve II. Abdülhamid ile Gazi Osman Paşa i-çin yazdığı hicivler ortaya çıktı. Hasan Pa-

şa, Mehmed Celal'i kurtarmak için deli olduğunu ileri sürdü ve bu yüzden 2 ay kadar Taksim'deki Fransız Hastanesi'nde tedavi altında tutuldu. Bundan sonraki yaşamı yine içki tutkunluğu ve derbederlik i-çinde geçti ve gerçekten delilik belirtileri gösterdi. Yeniden hastaneye yatırıldı. Tedaviden sonra aynı yaşamı sürdürdü. Karaciğer hastalığından öldü. Mezarı Yeni-kapı Mevlevîhanesi Mezarlığı'ndadır.

Mehmed Celal, edebiyatta eski-yeni çatışmasının gündeme geldiği, 19. yy'm son çeyreğinde Muallim Naci'nin yandaşı olarak gözükür. Eski şiiri savunan ve bu yolda örnekler veren Mehmed Celal güçlü ve verimli bir şairdir. Eski anlayışı sürdürmekle birlikte şiirlerinde yeniliğe açık, yeniliği yaşatan yanlar vardır. Sayısı 20'yi aşan u-zun hikâye ve romanlarıyla da döneminin en çok yazan ve en çok okunan yazarıdır. Mehmed Celal'in şairliği konusunda Ahmed Rasim(-») "Celal ki her zaman, her vesileyle söylerim, bu asrın en tabii şairidir" ya da "Bu asrın en hassas anadan doğma bir şairi idi" der. Nesirleri konusunda ise Kenan Akyüz "niceliğin niteliği boğmadığı" m ileri sürer.

Mehmed Celal'in şiir ve yazıları Gülsen, Gayret, Mürüvvet, Maarif, Mika, Mektep, Musavver Terakki, Hazine-i Fünûn gibi süreli yayınlarda yayımlandı. Şiirlerini Ada' daSöylediklerim(1886), Gazellerim (1892), Elvan-ı Şairane (1894), Zâde-i Şair (.1895'), Sürûd (1896), Asâr-ı Celâl (1896) adlı kitaplarda topladı. Bunların dışında bazı Os-

manii padişahlarının hayatlarını manzum olarak kaleme almıştır. 20'den fazla roman ve.hikâye kitapları içinde Dâmen-âlûde (1887), Bir Kadının Hayatı (1890), Küçük Gelin (1892) en önemlileridir. 1910'da çıkan Kuşdilinde adlı romanı Mehmed Celal'in yeni harflerle ve günümüz diline uyarlanarak yayımlanan tek eseridir (İst., 1990). Osmanlı Edebiyat Numuneleri (1894), Ahmed Rasim Bey (1910), Sevda Lügati diğer kitaplarından bazılarıdır.

Ahmet Rasim basın hayatıyla ilgili anılarını topladığı Muharrir, Şair, Edib (1924, yb 1980) adlı eserinde Mehmed Celal'in yazarlığı, şairliği ve günlük yaşayışı konusunda oldukça geniş bilgi verir. Ahmed Ra-sim'in anlattıklarından Mehmed Celal'in günümüzün deyişiyle "çizgidışı" ya da "marjinal" bir edebiyatçı olduğu anlaşılmaktadır. Yine Ahmed Rasim, Muallim Naci'nin Mehmed Celal'i "Osmanlı şairleri içinde iki meşhur deli vardır: Biri Deli Birader, diğeri Celal-i hayal-perver" diye nitelediğini yazar.

Mehmed Celal'in sevdiği kızın (Anna) Büyükada'da oturması şairin sık sık buraya gitmesine ve bir şiir kitabına Ada'da Söylediklerim adını vermesine yol açmış, böylece Mehmed Celal "Ada şairi" olarak tanınmıştır. Kuşdilinde adlı romanında 20. yy'ın başlarındaki İstanbul hayatından bir kesit verir. İstanbul'un suriçi bölümünde yer alan Cerrahpaşa semtinde oturan iki arkadaşın aşk serüveni, İstanbul'un Kadıköy yakasındaki sayfiye yerleri (Fenerbahçe, Kuşdili), Beyoğlu yakasındaki eğlence yerleri romanda konu edilir. O dönem İstanbul'unda ulaşım, değişik kesimlerden halkın yaşayışı; romanın akışı içinde yer alır. İstanbul hayatında azınlıkların yeri ve toplumsal hayata etkileri romanın dikkate değer diğer bir yönüdür.

Bibi. Ahmed Rasim, Muharrir, Şair, Edib, ist., 1980; înal, Türk Şairleri; TDEA, V; K. Akyüz, Balı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi, Ankara, 1970.

ERAY CANBERK