KirkçEŞme tesisleri

414

METRO HAN

GAZİOSMANPAŞA /

DEMiRYOLU

istanbul Metrosu ve Boğaz demiryolu tüneli güzergâhı. İstanbul Ansiklopedisi

loitations Teklifi: Bu şirket İstanbul Be-lediyesi'ne 15 Nisan 1952'de kapsamlı bir ön proje vermiştir. 11 fasikülden ibaret olan etütte Mecidiyeköy-Taksim-Beyazıt arasında yapılacak metro için tamamlayıcı bilgiler bulunmakta, yeni kullanılacak lastik tekerlekli vagonlar sayesinde güzergâhın meyli yüzde 4'ten yüzde 10'a kadar çıkarılmaktadır. İstanbul'da yapılması düşünülen metro inşaatından evvel gerekli ciddi ve eksiksiz etütlerin hazırlanabilmesi için öncü olmaktan başka bir hedef gütmeyen bu teklifin özeti şöyle verilebilir:

1) İstanbul'un şehir içi ve şehir dışı yolcu taşımasıyla ilişkili olmak üzere Mecidiyeköy-Taksim-Beyazıt arasında 12 istas-yonlu bir metro hattının ilk planda inşası gereklidir. 2) Şehrin topografyası, Halic'in geçilmesinin zorluğu ve zeminin durumuna rağmen bu inşaat mümkündür. 3) Normal kullanımının dışında, savaş halinde, metro halkın büyük bir kısmına sığınak vazifesi görecektir. 4) Sondaj çalışmalarından sonra yapılacak etütler, inşaat sistemlerini ve tatbikat için gerekli kati masrafların tespitini mümkün kılacaktır. 5) Gerekli ihtiyatla yapılan tahminler, inşası düşünülen l no'lu metro hattının, istimlakler, Halic'in geçilmesi için köprü ve metro ile alakalı kısımların tanzimine gerekli masrafların tümü dahil, maliyetinin 160.000.000 TL civarında olabileceği merkezindedir.

Bu Fransız şirketi 600.000 TL karşılığında İstanbul'un kati metro etütlerim yapmayı Nisan 1959'da taahhüt etmiş; işin tahakkuku için gerekli sondaj ameliyeleri de yapılmış ve ihale projeleri hazırlanmıştır.

13 Kasım 1953'te İngiliz danışman mühendis Richard J. F. Booth bir raporla Fransız teklifini tenkit etmiş ve bilhassa henüz yeni olan lastik tekerlekli sistemi kötüleye-

rek, bilinen İngiliz sisteminin müdafaasını yapmıştır. Bu arada kati projelerin tamamlanması sırasında l no'lu metro güzergâhı Eminönü-Beyazıt arasında tadil edilmiş, Sirkeci ve Çarşıkapı'da iki istasyon ilavesinden başka, yol Aksaray'a, oradan da Yenikapı'ya uzatılmıştır. Böylece istasyon adedi 15'i, hat boyu da 10 km'yi bulmuştur.

Bu proje Bayındırlık Bakanlığı'nın tetkik komisyonu tarafından 3 Eylül 1956'da verilen bir raporla eleştirilmiş, bazı kayıt ve şartlarla onaylanması uygun görülmüştür.

İstanbul'a önerilen metro projeleri bunlarla sınırlı kalmamıştır.

1964'te bu defa bir Fransız-İtalyan grubu Yenikapı-Mecidiyeköy metro projesi için teklif vermiş ama proje gerçekleşememiştir.

1968'de Rus Technoexport firmasına bir ön fizibilite raporu yaptırılmıştır. Bu rapor, Mecidiyeköy yerine 4. Levent'in terminal olmasını ve hattın Topkapı dışına kadar uzamasını öngörmektedir. Ayrıca Sulta-nahmet-Gaziosmanpaşa hattı da ikinci bir hat olarak önerilmiştir.

1970'ten sonra çeşitli tarihlerde Amerikan, İngiliz, İtalyan, Belçika, Almanya ve Rus firma ve grupları metro ile ilgilenmişler, ancak finansman ve proje işleri hazırlanmamış olduğundan konu gene bir neticeye bağlanamamıştır.

1972'de bir Fransız firmasına 4. Levent-Karaköy arasındaki güzergâha ait bir metro fizibilite raporu ve projelendirme esasları İETT Müdürlüğü'nce hazırlattırılmış; bundan da olumlu bir sonuç alınamamıştır.

1978'de Karayolları 17. Bölge Müdür-lüğü'nün talebi ile İngiliz Freeman Fox ve Türk Botek firmalarına yaptırılan etütte, 4. Levent-Yenikapı arasında bir metro hattı öngörülmüşse de arkası gelmemiştir.

Uygulanmakta Olan Son Proje: İstanbul metrosu ile ilgili yapılan son proje IRTC kapsamında 1987'de gerçekleştirilen çalışmadır. Üyeleri, Parsons Brinckerhoff International Inc., Kaiser Engineers International Inc., PB-TSB Müşavirlik ve Mühendislik Ltd. Şti., Temel Mühendislik AŞ, Tümaş Müşavirlik ve Müteahhitlik AŞ olan konsorsiyum, İstanbul metrosu ile birlikte "Boğaz demiryolu tüneli" projesini de birlikte hazırlamıştır.

Bu etütte metro güzergâhı 16.207 m olup, istasyonları Topkapı-Şehremini-Cer-rahpaşa-Yenikapı-Unkapanı-Şişhane-Tak-sim-Osmanbey-Şişli-Gayrettepe-Levent-4. Levent olan bir hat önerilmiştir. Bu projenin Taksim-4. Levent arası halen inşa halindedir. 1985 fiyatlarıyla, Topkapı-4. Levent metrosunun yatırım maliyeti 278.679.821.000. TL olarak hesaplanmıştır. 19 Ağustos 1992'de 2 kısım halinde ihale edilen projenin Taksim-Şişli arasının maliyeti 659.468.906.310 TL'ye çıkmış bulunmaktadır.

Devlet Demiryolları da Boğaz demiryolu tünelini üstlendiği ve gerçekleştirdiği takdirde İstanbul metrosu, Yenikapı aktarmasıyla Anadolu yakasına da bağlanmış olacaktır.

82 yıl önerilerle oyalandıktan sonra, nihayet 1992'de, Nurettin Sözen'in belediye başkanlığı sırasında İstanbul metrosunun temelleri gerçekten atılmış ve projenin uygulanmasına başlanmıştır. Taksim, Os-manbey, Şişli ve Esentepe'den yeraltına girilerek başlatılan çalışmalar, 1994 yazı itibariyle halen sürmektedir.

İstanbul Metrosu'nun tünelleri ortalama yerden 30 m aşağıda olacak, Haliç geçişi ise köprü ile sağlanacaktır. Sistem tamamlandığında maksimum yükle saatte 80.000 yolcu taşınacaktır. İstanbul Boğazı'nı Sir-keci-Üsküdar arasında birleştirecek olan Boğaz Demiryolu Tüp Geçişi, Avrupa yakasında Kocamustafapaşa, Yenikapı ve Sir-keci'de; Asya yakasında ise Üsküdar ve Sö-ğütlüçeşme'de istasyon yapacak şekilde projelendirilmiştir. Güzergâhın istasyon uzunluğu 12.466 m olup, bunun 1.770 m' si denizde batırma tüp tünel olarak gerçekleştirilecektir. Tüp geçit 2 dakika aralıkla bir yönde 57.0000 yolcu taşıyabilecektir. AHMET KESKİN