KirkçEŞme tesisleri

Cengiz Kahraman arşivi

neyzenbaşı alır, mutrıbdakiler de baş keser. Şeyh semahanenin çıkışına vardığında posta doğru dönerek baş kestiğinde herkes birlikte baş keser. Şeyhin semahaneden ayrılmasından sonra, herkes posta selam vererek semahaneyi terk eder.

Musiki: Mevlevî ayininin en önemli özelliği, zikrin tekke görevlilerinin iradesi ve yönetimine göre değil, ayin-i şerifin bestesine göre icra edilmesidir. Ayinlerde belirli usuller kullanılır; peşrevde devr-i kebir; birinci selamda devr-i kebir ile devr-i revan; ikinci selamda genellikle evfer; üçüncü selamın girişinde birinci selamın başındaki usul, sonra aksak semai, sonra da "Ey ki hezar aferin..." diye başlayan ve her ayinde yer verilen Türkçe güfteli iki beyitle başlayan bölümde yürük semai; dördüncü selamda evfer; son peşrevde de düyek usulleri kullanılır. Bütün bu usuller kudümzenlerce, "velveleli" denilen özel, süslemeli vuruş şekilleriyle vurulur.

Mevlevî ayinleri çok çeşitli makamlarda bestelenmiştir. Ayinlerin en eskileri, bestekârları bilinmediği için "beste-i kadim" diye anılan pençğâh, dügâh, hüseyni ayinleridir. Bu eserler ayin denilen beste şeklinin yapısını gösteren ilk örneklerdir. Bestekârı bilinen ilk ayin Köçek Derviş Mustafa Dede'nin (ö. 1684) bayati ayinidir. Onu Itrî'nin, segah ayini ile Nâyî Osman Dede'nin çargâh, hicaz, rast, uşşak ayinleri izler. 18. yy'da ayinler çoğalmış, ancak bunlardan bazıları kaybolmuştur.

Eyüplü Hüseyin Dede'nin (ö. 1740) nü-hüft; Musahib Seyyid Ahmed Ağa'nın (ö. 1794) hicaz, nihavent ve kaybolan saba; Bursalı Âmâ Sadık Efendi'nin (ö. 1797) besteniğâr; Hafız Abrürrahim Şeyda Dede'nin (ö. 1800) ırak, kayıp ıstafan ile hica-zey'n; Kudümzen Hafız Ali Dede'nin (ö. 1800) kayıp nühüft; Ali Nutkî Dede'nin (ö. 1804) şevk-u tarâb; III. Selim'in suzi-dilara; Abdülbâkî Nasır Dede'nin (ö. 1821) acembuselik ve kayıp ısfahan; Ab-dürrahim Künkî Dede'nin (ö. 1831) hicaz ve kayıp nühüft; Dede Efendi'nin saba, neva, besteniğâr, sababuselik, hüzzam, ferahfeza ve bir selamlık ısfahan; Mustafa Nakşî Dede'nin (ö. 1854) şedd-i araban; Haşim Bey'in suzinak ve kayıp şehnaz; İsmet Ağa'nın (ö. 1870) hepsi kaybolan müs-tear, ısfahan, râhatfeza; Arif Hikmeti De-

421