KirkçEŞme tesisleri

MODIANO CAM FABRİKASI

Paşabahçe'de, bugünkü Tekel içki Fabrikası ile vapur iskelesi arasında, deniz kıyısında 1884'te kurulmuştur. Modiano Cam Fabrikası, 19. yy'm başlarında Beykoz'da başlatılan camcılık(-») geleneğinin canlı tutulmasında önemli bir rol oynamıştır.

Saul D. Modiano isimli bir italyan girişimci tarafından "Fabbrica Vetramini di Constantinople" adıyla kurulmuş olan bu cam fabrikası, o tarihlerde istanbul'daki tek cam fabrikasıydı. Belgelere göre, "kendine has kişiliğiyle" tanınmış olan Saul Modi-ano'nun cam fabrikasında 100'ü Avrupalı olmak üzere 600 kişi çalışıyordu ve bunların 500'ü doğrudan üretimle ilgili işçilerdi. Belgelere göre 1906'da fabrikanın dört cam fırını ve 80 üretim tezgâhı bulunmaktaydı ve bunların 24'ü ileriye dönük olarak kurulmuştu.

Sağlık koşullarına uygun bir hacim içinde rahat çalışma koşullarına göre kurulmuş bulunduğu anlaşılan fabrikada, değişik üretim bölümlerinde düzenli gruplar ve grup başları bulunmaktaydı. Modiano Cam Fabrikası'mn en önemli ürünleri, dönemin temel ihtiyacı olan aydınlatmada kullanılan gaz lambaları, globlar, abajurlar ve küçük lambalardı. Bunlar fabrikanın hem kendi standart üretimi olarak, hem de sipariş olarak üretilmekteydi. Ayrıca cam atölyesinde, renkli de dahil olmak üzere çeşitli şişeler, nargileler, irili ufaklı bardaklar, tam veya yarı bitmiş çeşitli camlar üretilmekteydi.

Fabrikada üretim tekniği olarak da hem yukarıda sıralanan ürünler için "üfleme", hem de bardak, tabak, yağlık ve sirkelikler için gereken "pres" tekniği kullanılmaktaydı. 1906'da fabrikada 100.000.000 franklık cam üretilmekte olduğu bilinmektedir. Yaklaşık 10.000 m2 alanda kurulmuş olan fabrikada çeşitli lokaller dışında, değişik bölümler halinde, fırınlar, makine daireleri, kesimhane, marka işleme, tornalar, ambalajlama, marangozhane, depolama tesisleri bulunduğu anlaşılıyor. Ayrıca tesise yakın bir yerde de 4.000 m2'ye kadar bir a-landa yerleşme birimleri bulunmaktaydı.

Bu önemli cam fabrikası hakkında, ne yazık ki çok az belgeye sahibiz. 1922'ye kadar üretimini sürdürmüş olan fabrika, Tekel İçki Fabrikası'mn yapımı dolayısıyla yıkılarak, camcılık tarihi içinde bir hatıra olarak kalmıştır. Fabrikanın kuruluşu ile canlanmış olan Boğaziçi camcılık geleneği, fabrikanın kapanışından sonra yeniden sessizliğe gömülmüştür. Fabrikanın cam ustaları, çevrede küçük ölçekli birkaç cam atölyesi işletmeye uğraşmışlar ama başarılı olamamışlardır. 1934'te İş Bankası tarafından Paşabahçe Cam Fabrikası'mn kurulmaya başlamasıyla, bölge camcılığı geleneği yemden canlanabilmiştir.

Bibi. Ö. Küçükerman, Cam Sanatı ve Geleneksel Türk Camcılığından Örnekler, Ankara, 1985; ay, "Boğaziçi Camcılığının Ünlü Eserleri: Çeşmibülbüller", Türkiyemiz, S. 66 (1992); ay, "Çeşmibülbül", Antik-Dekor, S. 20 (1993). ÖNDER KÜÇÜKERMAN