KirkçEŞme tesisleri

Mustafa Paşa Köşkü

Ali Hikmet Varlık, 1994

Pencere boyutları sofa bölümüne göre daha küçüktür. İç mekân olarak da mütevazı bir yapıdır. İçindeki küçük alçı ocağı dikkat çekicidir.

Konumu ve mekân düzenlemesi açısından son derece estetik olan Mustafa Paşa Köşkü uzun süre sevilerek kullanılmış, güzel panoraması gerek devlet işleri gerek eğlence için akıllıca değerlendirilmiştir.

Bibi. A. Refik, "Sofa Köşkü", Cumhuriyet, 25 Mayıs 1935; Eldem, Köşkler ve Kasırlar, II, 259-268; Goodwin, Ottoman Architecture, 393, 425; Eldem-Akozan, Topkapı Sarayı, levha 90; U. Voght-Göknil, Ottoman Architecture, Fribo-urg, 1966, s. 148; M. Sözen, Devletin Evi Saray, İst., 1990, s. 66, 89; A. Ertuğ-1. Kölük, Topkapı, ist., ty, s. 81-83.

TARKAN OKÇUOĞLU

MUSTAFA PAŞA MEYDAN ÇEŞMESİ

Eyüp'te, Tahta Minare Caddesi ile Tahta Minare Bostanı Sokağı'nın kesiştiği köşede, Bayıldım Çıkmazı'nın başında yer alır. Barok üsluplu çeşme, aynasının ya-nısıra hemen arkasındaki ayrı bir yapı olarak inşa edilmiş, büyük bir sarnıç niteliğindeki su deposu ile de dikkati çeker. Semt sakinleri tarafından "Lahanalı Çeşme" adıyla bilindiği rivayet edilir.

Üzerindeki kitabeden Sadrazam Alemdar Mustafa Paşa'nın 1223/1808'de halkın suya çok ihtiyacı varken çeşmeyi yaptırdığı ve semti ihya ettiği anlaşılmaktadır. Kitabesi A. Egemen tarafından okunmuş ve yayımlanmıştır.

Kareye çok yakın planlı bir yapıdır. Yan cephelerden ikisi 3,90 m, ön cephe ise 3,86 m uzunluğundadır. Sonradan çevresindeki yollara dökülen asfalt ve karşısına yapılan park düzenlemesinde tekne ve dinlenme taşları yol kotu altında kalan çeşmenin yüksekliği konusunda kesin bilgi vermek mümkün değildir. Benzer durum duvar dokusu ve örtü sistemi için de söz konusudur. Sonradan sıvanmış haznenin sıvasının dökülmüş olduğu üniteler altından taş-tuğla karışımı ile

örülmüş duvar dokusu gözlenmektedir. Bugün üzeri düz çatı ile örtülü yapının 19401ı yılların ilk yarısında kiremit çatı ile örtülü olduğu İ. H. Tanışık tarafından kaydedilmiştir.

Arka cephesinde metal hazne kapağı için oluşturulmuş dikdörtgen bir kasa boşluğu bulunan yapının ön cephesinin ortasına sol cepheye doğru kaydırılarak, beyaz mermerden oyulmuş, çeşme aynası kaplanmıştır. Sol tarafta 78 cm, sağ tarafta 89 cm uzunluğundaki iki ünite boş bırakılarak bir duvar çeşmesi biçiminde hazneye monte edilmiş bu çeşme aynası, yapıdan ayrı bir kuruluş, bir tasarım niteliği arz etmektedir. Göründüğü kadarıyla üç yatay kuşak biçiminde yükselen bu kompozisyon aşağıdan yukarı doğru kısaca şöyle özetlenebilir:

Sepet kulpu biçiminde kör bir kemer

m