KirkçEŞme tesisleri

KONSTANTİOS I (Patrik)

(l 770, istanbul - 5 Ocak 1859, İstanbul) Rum Ortodoks patriği ve tarihçi.

İstanbul'da ruhban okulunda, sonra da Rusya'da Kiev'deki Ruhani Akademisi'nde öğrenim gördü. Mısır'da ve 6 yıl kadar da Kıbrıs'ta yaşamış, sırası ile rahip sınıfının bütün kademelerini aştıktan sonra 1830'da, Ortodoks patrikliğine yükselmiştir. Kons-tantios 1830'dan, 18 Ağustos 1834'e kadar bu makamda kalmıştır. Kendi isteği ile bu makamdan ayrıldıktan sonra Burgazada-sı'nda yaşamış ve burada ölmüştür. Kons-tantios, Latince, Rusça ve Fransızcayı bilen, kültürlü bir din adamı idi, tarih ve arkeoloji konularında çeşitli yazıları vardır.

Konstantios'u İstanbul tarihi bakımından önemli yapan, henüz başpiskopos olduğu yıllarda C. duFresne du Cange'ın kaynaklardan derleyerek yazdığı Constantino-polis Christiana... (Paris, 1682) adlı eserinden geniş ölçüde faydalanmak suretiyle meydana getirdiği İstanbul'a dair kitabıdır.

Bu, Konstantiniaspalaia te kai neote-ra betoiperigrapheKonstantinupoleos... başlıklı VI+198 sahifelik eser Venedik'te 1824'te yayımlanmıştır. Üzerinde yazar adı olmayıp, "Bir filolog ve arkeoloji dostu tarafından" hazırlandığı bildirilir. İstanbul ve çevresinden bahseden esas metin, 172. sa-hifeye kadar gelmekte, bunu Dictionnaire deş Antiquites'den çevrilmiş, mimarlık tarihine dair bir bölüm ile başlıca eski yazarların biyografileri takip etmektedir.

Aynı kitap, yine Grekçe olarak, ikinci defa İstanbul'da 1844'te basılmıştır. Bu cilt VIII+274 sahifeden oluşur. İçinde yine mimarlık tarihi bölümü ile biyografiler yer almıştır. Konstantios'un eserinin en yaygın

ve tanınmış baskısı, Fransızca olandır: Cons-tantiniade, ou description de Constantinople ancienne et modeme başlıklı bu baskıda da, "bir filolog ve arkeolog tarafından" hazırlandığı bildirilmiştir. Çeviriyi yapan da N. R. harfleriyle gösterilmiştir. Bunun N. Rizo olduğu bilinir. 2 sahifelik gayet kısa bir önsöz ile 218 sahifelik metinden i-baret olan kitap 1844'te İstanbul'da basılmıştır. Tercüme, bazı önemsiz farklara ve kısaltmalara rağmen, Grekçe ikinci baskıya dayandırılmış, fakat mimarlık tarihi, biyografiler gibi ekler tamamen kaldırılmıştır.

Patrik Konstantios'un kitabının Yorgaki Efendi tarafından 1277/1860-61'de Türkçe tercümesinin Tercüman-ı Ahval gazetesinin 6-12. sayılarında tefrika halinde basıldığı bilinir (ancak gazetenin bu sayılan görülememiştir). Heyet-i Sabıka-ı Kos-tantiniye başlıklı bu tercüme, 39 sahifelik bir broşür halinde Tercüman-ı Ahval'in matbaasında Şaban 1277/Şubat 186l'de basılmıştır. Fakat kitabın bütünü olmadığı açıkça bellidir.

Heyet-i Sabıka-ı Kostantiniye, 1863'te 72 sahifelik ince bir kitapçık halinde İstanbul'da E. Misaelidis Basımevi'nde. Grek harfleriyle Türkçe olarak da basılmıştır. Bu son derecede nadir "Karamanlıca" baskının başlığında, "İstanbul Rum patriği esbak faziletlû müteveffa Konstantios Efendi..." tarafından yazıldığı ve A natoli gazetesi "müellifi", Külah Evangelinos Misaelidis ile muavini Pertekli Sullioğlu Nikolaos Te-ologides tarafından çevrildiği bildirilir. Kitap, orijinalinin tamamı olmayıp sadece ilk kısmıdır.

Birkaç yıl sonra, bir İngilizce tercüme basılmıştır: Ancient and modem Constantinople. İstanbul'daki Amerikan Elçiliği sekreteri olan John P. Brown tarafından yapılan bu çeviri, Londra'da 18ö8'de yayımlanmıştır. İçinde VIII. sahifeye kadar bir önsöz, IX-X. sahifede Konstantios'un biyografisi, XI-XIX. sahifelerde etraflı bir indeksi, 1-164. sahifelerde de esas metni bulunur. Kitabın sonuna (s. 165-179) İstanbul'a gelecek seyyahlara pratik bilgiler ve-