Китабда истифадә олунмуш әсас мәнбәләр

ŞİƏLƏRİN İCTİMAİ-SİYASİ VƏ DÜŞÜNCƏ DURUMU

Kiçik qeyb dövründə şiələrin düşüncə durumu hansı vəziyyətdə idi? Qeyd etməliyik ki, həmin dövrdə şiələrin düşüncə durumu qənaətbəxş bir səviyyədə idi. Şiələr uyğun dövrdə İslam aləminə böyük alimlər, düşüncə sahibləri təqdim etmişdilər. Çünki imamın qeybi ilə üzləşmiş şiələr anlamışdılar ki, İslam maarifinin qorunmasına əvvəlkindən daha çox ehtiyaclıdırlar. Ona görə də yetmiş illik bu dövrdə olduqca dəyərli kitablar yazılmışdır.

Həmin dövrdə Qum və Kufə şiəliyin mühüm elm və hədis mərkəzləri idi. Əş’əri, Həmiri, İbn-Babuyyə, Fərat ibn İbrahim, Əhməd ibn Məhəmməd Xalid Bərqi kimi böyük alimlər bu iki şəhərdə elmi fəaliyyət göstərir, dəyərli kitablar yazırdılar. Uyğun dövrün bə’zi alimləri və onların kitabları ilə tanış olaq:

Əbül-Qasim, Fərat ibn İbrahim ibn Fərat Kufi, «Təfsire-Fərat Kufi»;

Məhəmməd ibn Məs’ud ibn Əyyaşi, Təmimi Kufi Səmərqəndi, «Təfsire-Əyyaşi»;

Məhəmməd ibn Yə’qub Kuleyni «Üsule-Kafi», «Furue-Kafi», «Rövzeye Kafi» və s»;

Əbu-Əli, Məhəmməd ibn Əbu-Bəkr Həmmam, «Əl-Ənvar fittarixul-əimmə», «Əl-təmhiz fi bəyan məvcubati təmhiz zunubul-mu’minin»;

Əhməd ibn Vazeh Yə’qubi, «Tarixe Yə’qubi»;

Məhəmməd ibn Həsən ibn Fərrux Səffar, «Bəsairul-dərəcat»;

Əhməd ibn Məhəmməd ibn Xalid Bərqi, «Əl-Məhasin»;

Əli ibn Hüseyn ibn Musa ibn Babəvəyh Qummi (Şeyx Səduqun atası) ibn Nədim yazır ki, Əbu-Cə’fər atasının iki yüzədək kitab yazdığını bildirir. Nəcaşi «Əl-fehrest» kitabında onun on səkkiz kitabının adını çəkir.

Seyyid ibn Əbdüllah ibn Əbu-Xələf Əş’əri Qummi, «Kitabur-rəhmə», «Mənaqibe şiə»;

Əbül-Əbbas, Əbdüllah ibn Cə’fər Həmiri Qummi, «Qurbul-əsnad»;

Əbu-Cə’fər Məhəmməd ibn Əbdullah ibn Cə’fər Həmiri Qummi «Qurbul-əsnad»;

Əbu-Zeynəb, Məhəmməd ibn Cə’fər No’mani, «Əl-ğeybət».