Китабда истифадә олунмуш әсас мәнбәләр

ŞİƏLƏRİN İCTİMAİ MƏQAMI VƏ RƏHBƏRLİK NÜFUZU

Hökumətin ciddi tədbirlərinə baxmayaraq, şiə imamlarının mə’nəvi nüfuzu get-gedə genişlənirdi. Hətta xəlifənin qəsri də nüfuz dairəsindən kənarda qalmamışdı. Xalq kütlələri ilə yanaşı bə’zi vəzirlər və əmirlər də yalnız imamları xəlifəliyə layiq bilir və onları qəlbən sevirdilər. Amma kimsə öz istəyini açıqlaya bilmirdi. İmam Hadinin (ə) ələvilər, kitab əhli, Mədinə əhli və şiələr arasında böyük nüfuzu vardı. İmamın nüfuzu ilə bağlı çoxlu əhvalatlar nəql olunur. Qeyd olunur ki, bir gün Mütəvəkkil çiban çıxartmışdı və bu çibanın irinləməsi səbəbindən ölüm yatağına düşmüşdü. Kimsə xəlifənin bu dərdinə əlac edə bilmirdi. Mütəvəkkilin anası Şüca nəzr etdi ki, əgər oğlum sağalıb ayağa dursa, öz malından böyük bir hissəsini imam Hadiyə (ə) göndərəcək. Mütəvəkkilin ən yaxın adamlarından olan Fəth ibn Xaqan Mütəvəkkilə dedi: «Yaxşı olar ki, imam Hadinin (ə) yanına bir adam göndərib xəstəliyinə çarə qılasan. Onun məsləhəti çox faydalı ola bilər: «Onun yanına bir adam göndər». Fəth ibn Xaqanın göndərdiyi adam imamın müalicə barədə göstərişi ilə geri qayıtdı. Mütəvəkkil qısa bir vaxtda sağaldı.

İmam Hadinin (ə) Mədinədə qalmasından narahat olan Mütəvəkkil onu Yəhya ibn Hərsəmə vasitəsi ilə Samirraya çağırdı. İmam öz ailəsi ilə birlikdə Samirraya yola düşdü. İmamın təqvasından heyrətə gəlmiş Yəhya özü ona xidmət edirdi.

Yə’qubi nəql edir ki, imam Yasəriyyəyə çatan kimi Bağdad hakimi İshaq ibn İbrahim onun görüşünə gəldi. Xalqın imama məhəbbətinə şahid olan İshaq onu bir gecə Bağdadda qonaq saxlamağa çalışdı. Yəhya Bağdad hakiminə imamla bağlı əhvalatı danışdıqdan sonra hakim dedi: «Bu şəxs həzrət peyğəmbərin övladıdır. Sən Mütəvəkkilin bu ailəyə münasibətini bilirsən. Əgər imam haqqında bir mənfi söz desən, onu öldürəcək və qiyamət günü Peyğəmbərə (s) cavab verməli olacaqsan». Yəhya dedi: «And olsun Allaha, mən ondan yalnız yaxşılıq görmüşəm.» Sonra Bağdadı tərk edib Samirraya yola düşdülər. Samirraya çatan kimi Yəhya tələsik özünü Vəsif Türkiyə çatdırdı və onu əhvalatdan xəbərdar etdi. Vəsif Yəhyaya belə dedi: «Ey Yəhya and olsun Allaha, əgər imamın başından bir tük əskik olsa, yalnız sən cavab verəcəksən . . .» İshaq və Vəsifin imama münasibəti Yəhyanı heyrətə gətirdi.

İmam elə bir nüfuz sahibi idi ki, o Mütəvəkkilin sarayına daxil olarkən bütün saray əhli özündən ixtiyarsız ayağa qalxdı. Onlar tələsik qapıları açır, pərdələri qaldırırdılar.

Nəql olunur ki, xəlifənin övladlarından biri üçün qurulmuş şadlıq məclisində imam da iştirak edirdi. İmam məclisə daxil olduğu vaxt hamı bir nəfər kimi ayağa qalxdı və məclisi sükut bürüdü . . .

Ələvi Məhəmməd ibn Həsən Əştər deyir: Atamla birlikdə Mütəvəkkilin qəsri qarşısında durmuşduq. Orada Abbasilər, taliblər və qoşun başçıları da vardı. Bu vaxt imam Hadi (ə) göründü. O, xəlifənin qəsrinə üz tutmuşdu. Onun gəlişini görənlər istisnasız olaraq atlarından düşdülər və ehtiram əlaməti olaraq ona yol verdilər. Cəmiyyətin imama göstərdiyi hörmət oradakılardan birini qəzəbləndirdi və həmin şəxs e’tiraz edərək dedi: «Bütün bu hörmət-izzət kimin üçündür?! Nə üçün bu gəncə bir bu qədər hörmət edilir? O nə məqam, nə də yaşca bizdən böyük deyil. And olsun Allaha, o qəsrdən çıxanda nə atdan düşəcək, nə də ayaq üstə dayanacağıq». Əbu-Haşim Cə’fəri onun cavabında dedi: «And olsun Allaha zəlilcəsinə ona ehtiram göstərəcəksən». Çox keçməmiş imam qəsrdən çıxdı. Təkbir səsi ucaldı və hamı ayağa qalxdı Əbu-Haşim camaata üz tutub dedi: «Məgər azca əvvəl demirdinizmi ki, ona ehtiram göstərməyəcəksiniz?» Oradakılar dedilər: «And olsun Allaha, bu özümüzdən asılı olmadı. İxtiyarsız olaraq atdan düşdük və ona ehtiram göstərməyə məcbur olduq».

Bütün böyüklər imama ehtiram göstərir, onun rəhbərliyini və fəzilətli olduğunu qəbul edirdilər. Bu adamlardan biri də ələvi Zeyd ibn Musa ibn Cəfər idi. «Zəydunnar» adı ilə tanınan bu şəxs həzrətin atasının əmisi sayılırdı. Bir gün Zeyd imamı görmək məqsədi ilə onun evinə üz tutur. Qapıda keşik çəkən Ömər ibn Fərəcdən xahiş edir ki, imamdan onunla görüş üçün icazə alsın. İmam icazə verir. Zeyd otağa daxil olur və imamın qarşısında ehtiram əlaməti olaraq iki dizi üstə əyləşir. Onun bu hərəkəti həzrətin imamətinin e’tirafı idi.

Başqa bir vaxt imamla görüşə gələn Zeyd onun məclisdə olmadığını görüb bir kənarda əyləşir. Az sonra imam məclisə daxil olur. İmamın daxil olduğunu görən Zeyd dərhal ayağa qalxır və ehtiram əlaməti olaraq ona öz yerini təklif edir. Həmin vaxt imam çox cavan, Zeyd isə yaşlı idi. Onun bu hərəkəti yalnız imamın məqamının və fəzilətinin e’tirafı sayıla bilərdi. Həzrətin imamət məqamını qəbul edənlərin hamısı eyni cür rəftar edirdilər.

Yəhya Mədinəyə, Mütəvəkkilin göstərişi ilə imam Hadini (ə) Samirraya gətirməyə göndərildiyi vaxt bu xəbəri eşidən Mədinə əhli elə ah-nalə çəkir ki, Yəhya deyir: «Mən belə bir şey nə görmüşəm, nə də eşitmişəm. Mən onlara təskinlik verməyə məcbur oldum. And içdim ki, imama heç bir təhlükə yoxdur».

İmam təkcə müsəlmanlar və şiələr arasında nüfuzlu deyildi. Kitab əhlindən olanlar da ona xüsusi bir hörmətlə yanaşırdılar. Onlar həzrətə tez-tez hədiyyələr gətirir, öz problemlərinin həllində ondan yardım istəyirdilər.

Hibətullah ibn Əbu-Mənsur Mosulu belə nəql edir: «Məsihi Yusif ibn Yə’qub atamın dostlarından idi. Bir gün o Bağdada bizə qonaq gəldi. Atam ondan gəlişinin səbəbini soruşduqda Yusif dedi: «Abbasi Mütəvəkkil məni hüzuruna çağırıb. Amma səbəbini bilmirəm. Bu təhlükədən amanda qalmaq üçün (Allahın razılığı üçün) Əli ibn Məhəmməd ibn Əli Ərrizaya (ə) yüz dinar hədiyyə edəcəyəm».

Mütəvəkkil Samirrada xalqın imam Hadi (ə) ilə görüşlərinə mane olardı. Bir gün həzrət (ə) Mütəvəkkilin qəsrində olduğu vaxt qəsrin ətrafında xeyli şiə toplanmışdı. Rəvayətçi nəql edir ki, onlardan bunun səbəbini soruşdum. Dedilər: «Gözləyirəm ki, mövlamız qayıtsın, onu görək, ona salam verək, sonra gedək». Soruşdum ki, məgər onu tanıyırsınız? Dedilər: «Bəli, hamımız onu tanıyırıq».