Köbler, Gerhard, Mittellateinisches Wörterbuch I


ipia, mlat., F.: Vw.: s. hippia* ipidīmia



Yüklə 5,9 Mb.
səhifə86/95
tarix03.01.2018
ölçüsü5,9 Mb.
#36846
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   95

ipia, mlat., F.: Vw.: s. hippia*

ipidīmia, mlat., F.: Vw.: s. epidēmia (1)

ipilēpticus, mlat., Adj.: Vw.: s. epilēpticus (1)

ipinon, gr.-lat., N.: nhd. eine Art Flechte; Q.: Gl; E.: aus dem Gr.; L.: TLL

ipifora, mlat., F.: Vw.: s. epiphora

ipnalis, lat., Sb.: Vw.: s. hypnalis

ipneumatūsus, lat., F.: Vw.: s. empneumatōsis

ipochondria, mlat., F.: Vw.: s. hypochondria

ipochondrium, mlat., N.: Vw.: s. hypochondrion

ipocistis, mlat., F.: Vw.: s. hypocistis

ipocondria, mlat., F.: Vw.: s. hypochondria

ipocondrium, mlat., N.: Vw.: s. hypochondrion

ipocrisis, mlat., F.: Vw.: s. hypocrisis

ipocrita, mlat., M.: Vw.: s. hypcrita

ipocus, mlat., M.: nhd. ein Fisch?; ÜG.: ahd. (huso) Gl; Q.: Gl; E.: Herkunft ungeklärt?

ipodromus, mlat., M.: Vw.: s. hippodromus (1)

ipogabus, mlat., M.: nhd. Fährschiff; ÜG.: ahd. feriskif Gl; Q.: Gl (12. Jh.); E.: Herkunft ungeklärt?

ipogaeus, mlat., Adj.: Vw.: s. hypogaeos

ipogēus, mlat., Adj.: Vw.: s. hypogaeos

ipolīpticus, mlat., Adj.: Vw.: s. hypolīpticus

ipomnēsticum, mlat., N.: Vw.: s. hympmnēsticum

ipōpion, gr.-mlat., N.: Vw.: s. hypōpium

ipopyus, mlat., Adj.: Vw.: s. hypopyus (1)

iporysma, mlat., N.: Vw.: s. hyproysma

iposelīna, mlat., F.: Vw.: s. hipposelīna

ipotesis, mlat., F.: Vw.: s. hypothesis

ipothēca, mlat., F.: Vw.: s. hypothēca

ipothēcārius (1), mlat., Adj.: Vw.: s. hypothēcārius (1)

ipothēcārius (2), mlat., M.: Vw.: s. hypothēcārius (2)

ipothesis, mlat., F.: Vw.: s. hypothesis

ipotheticāliter, mlat., Adv.: Vw.: s. hypotheticāliter

ipotheticus, mlat., Adj.: Vw.: s. hypotheticus (1)

ipoxanthos, mlat., Adj.: Vw.: s. hypoxanthos

ipperīcum, mlat., N.: Vw.: s. hyperīcon

ipperpera, mlat., F.: Vw.: s. hyperpera

ippia, mlat., F.: Vw.: s. hippia*

ippilōrium, mlat., N.: Vw.: s. pillōrium

ippillōrium, mlat., N.: Vw.: s. pillōrium

ippīris, lat., F.: Vw.: s. hippūris

ippocentaurus, lat., M.: Vw.: s. hippocentaurus

ippocistis, mlat., F.: Vw.: s. hypocistis

ippodromium, mlat., N.: Vw.: s. hippodromum

ippomarathrum, mlat., N.: Vw.: s. hippomarathrum

ippopyios, mlat., Adj.: Vw.: s. hypopyus (1)

ippūris, mlat., F.: Vw.: s. hippūris

ippya, mlat., F.: Vw.: s. hippia*

ipsamet, lat., Pron.: Vw.: s. ipsemet

ipse, isse, ebse, epse, ibse, lat., Pron.: nhd. er für sich, selbst, selbst auch, seinerseits, auch, ebenfalls, gerade, eben, eigentlich, bloß, unmittelbar, mitten in, aus freien Stücken, allein, an und für sich; ÜG.: ahd. der B, Gl, I, MF, N, NGl, O, PT=T, T, TC, (du) N, T, er APs, B, Ch, Gl, I, MF, MH, MNPs, N, NGl, O, RhC, T, TC, WH, samo Gl, selb B, E, Gl, I, KG, LB, MF, MH, N, NGl, O, Ph, RhC, T, TC, WH, selbo, (sin) Gl, N, NGl, T, sulih Gl, N; ÜG.: as. he H, SPsWit, self GlEe, H, SPs, SPsWit; ÜG.: anfrk. he MNPs, self MNPs; ÜG.: ae. ægen Gl, (he) Gl, GlArPr, (ic) Gl, (ilca) Gl, (se) Gl, self Gl, GlArPr; ÜG.: afries. self K; ÜG.: an. sa, sjalfr; ÜG.: mhd. selp BrTr, STheol; Q.: XII tab. (um 450 v. Chr.), APs, B, Bi, BrTr, Ch, Cod. Eur., Conc., Dipl., E, Ei, Gl, GlArPr, GlEe, H, HI, I, K, KG, LAl, LB, LBai, LBur, LCham, LFris, LLang, LRib, LSax, LThur, LVis, MF, MH, MNPs, N, NGl, O, PAl, Ph, PLSal, PT=T, RhC, SPs, SPsWit, STheol, T, TC, WH; E.: vgl. idg. *e- (3), Pron., er, der, Pokorny 281; L.: Georges 2, 442, TLL, Walde/Hofmann 1, 716, Niermeyer 731, Habel/Gröbel 208, Latham 259b, Blaise 508a

ipseitās, mlat., F.: nhd. „Selbstsein“; E.: s. ipse; L.: Blaise 508a

ipsemet, ipsamet, lat., Pron.: nhd. selbst?; Q.: Plaut. (um 250-184 v. Chr.); E.: s. ipse; L.: TLL

ipsillēs, lat., Sb.: nhd. Goldplättchen mit Gesicht; Q.: Paul. ex Fest. (8. Jh. n. Chr.); E.: Herkunft unbekannt; L.: TLL, Walde/Hofmann 1, 717

ipsim, lat., Adv.: nhd. selbst?; Q.: Virg. gramm. (7. Jh. n. Chr.); E.: s. ipse; L.: TLL

ipsiplicēs, lat., Adj.: nhd. „selbstfach“; ÜG.: gr. αὐτόπτυκτα φύλλα (autóptykta phýlla) Gl; Q.: Gl; E.: s. ipse, plicāre (1); L.: TLL

ipsipse, lat., Adv.: nhd. selbst?; Q.: Paul. ex Fest. (8. Jh. n. Chr.); E.: s. ipse; L.: TLL

ipsitilla, lat., F.: nhd. Herrin; Q.: Catull. (81/79-52/50 v. Chr.); E.: s. ipse; L.: TLL

ipsīusce, lat., Pron.: nhd. selbst?; Q.: Macr. (1. Hälfte 5. Jh. n. Chr.); E.: s. ipse; L.: TLL

ipsīudem, lat., Pron.: nhd. selbst?; Q.: Vict. Vit. (5. Jh. n. Chr.); E.: s. ipse; L.: TLL

ipsominus, lat., M.?: nhd. eingekochter Most?; Q.: Orib. (um 325-um 403 n. Chr.); E.: s. hepsēma?; L.: TLL

ipsoperāns, mlat., Adj.: nhd. selbst handelnd; Q.: Hilduin (1. Hälfte 9. Jh.); E.: s. ipse, operāns, operārī; L.: Blaise 508a

ipsulicēs, ipsullices, lat., Sb.?: nhd. ?; Q.: Paul. ex Fest. (8. Jh. n. Chr.); E.: Herkunft ungeklärt?; Kont.: bratteae in virilem muliebremque speciem expressae; L.: Georges 2, 445, TLL

ipsullices, lat., Sb.?: Vw.: s. ipsulicēs

iptios, gr.-lat., Adj.?: nhd. zurückgelehnt?; Q.: Gl; I.: Lw. gr. ὕπτιος (hýptios); E.: s. gr. ὕπτιος (hýptios), Adj., zurückgelehnt, zurückgebogen; vgl. idg. *upo, *up, *eup, Adv., Präf., unten, hinauf, über, Pokorny 1106; L.: TLL

ipūris, mlat., F.: Vw.: s. hippūris

ipya, mlat., F.: Vw.: s. hippia*

iquīlāticon, gr.-lat., N.: nhd. ein Kraut; Q.: Gl; E.: aus dem Gr.; L.: TLL

ir, mlat., Sb.: nhd. hohle Hand; ÜG.: ahd. tenar Gl, tenara Gl; Q.: Gl; E.: Herkunft ungeklärt?

īr (1), lat., M.: nhd. Himmelsbogen; Q.: Gramm.; E.: s. īris (1); L.: TLL

īr (2), lat., Sb.: Vw.: s. hīr

īr (3), mlat., Sb.: Vw.: s. chīr

īra, lat., F.: nhd. Zorn, Heftigkeit, Erbitterung, Rache, Empfindlichkeit; ÜG.: ahd. abulgi Gl, O, abulgi B, MNPs, MNPs=MNPsA, N, NGl, bolganskaft N, gibolgani Gl, gibulaht MH, T, (gileidigon) N, (girih) Gl, gremizzi Gl, N, irbolgani N, NGl, (nid) WK, ungibarida N, unifili? Gl, (wuotunga) Gl, zorn Gl, N, NGl, zornmuotigi N; ÜG.: as. abulgi Gl, anda SPsPF, (gibelg) GlEe, gibolgani SPsPF, gremi GlEe, torn SPs; ÜG.: anfrk. abulgi MNPs; ÜG.: ae. ierre Gl, GlArPr, wræþþu Gl; ÜG.: mhd. haz, zorn BrTr, PsM, STheol; Q.: Enn. (204-169 v. Chr.), B, Bi, BrTr, Cap., Conc., Dipl., Ei, Formulae, Gl, GlArPr, GlEe, HI, LAl, LBai, LFris, LRib, LSal, LVis, MNPs, MNPs=MNPsA, N, NGl, O, PsM, SPs, SPsPF, STheol, T, WK; E.: s. idg. *eis- (1), V., bewegen, antreiben, schleudern, Pokorny 299; L.: Georges 2, 445, TLL, Walde/Hofmann 1, 717

irācītēs, mlat., M.: Vw.: s. hierācītēs

īrācundē, lat., Adv.: nhd. zornig, hitzig; Q.: Cic. (81-43 v. Chr.); E.: s. īrācundus, īra; L.: Georges 2, 445, TLL

īrācundia, lat., F.: nhd. Neigung zum Zorn, hitziges Temperament, Zorneseifer, Zornesausbruch, Jähzorn, Zorn; ÜG.: ahd. abulgi Gl, abulgi B, grimmi Gl, reski? Gl, ubil Gl; ÜG.: anfrk. hatunga MNPsA; ÜG.: ae. ierre Gl; ÜG.: mhd. zorn BrTr, PsM; Q.: Plaut. (um 250-184 v. Chr.), B, Bi, BrTr, Cap., Conc., Ei, Gl, HI, LBai, LBur, LVis, MNPsA, PsM; E.: s. īrācundus, īra; L.: Georges 2, 445, TLL, Walde/Hofmann 1, 717, Blaise 508a

īrācundiārī, lat., V.: nhd. zürnen, zornig sein (V.); Q.: Antidot. (6. Jh. n. Chr.?); E.: s. īrācundia, īra; L.: TLL

īrācunditer, lat., Adv.: nhd. zornig, hitzig; Q.: Caecil. (230/220-168 v. Chr.); E.: s. īrācundus, īra; L.: Georges 2, 445, TLL

īrācundus, lat., Adj.: nhd. zu Ausbrüchen des Zornes geneigt, jähzornig, leicht auffahrend, hitzig, zorneseifrig, cholerisch; ÜG.: ahd. abulgig N, gibulahtig Gl, irbolgan Gl, stredanti Gl, zornmuotig N; ÜG.: ae. (iersian) Gl; Q.: Plaut. (um 250-184 v. Chr.), Bi, Gl, N; E.: s. īrāscī, īra; L.: Georges 2, 445, TLL, Walde/Hofmann 1, 717f.

iraghtus, mlat., M.: nhd. Unterhäuptling; Q.: Latham (1299); E.: aus dem Irischen, s. air. urraigh; L.: Latham 259b

īrārī, lat., V.: nhd. zürnen; Q.: Gl, Mart. Brag. (6. Jh. n. Chr.); E.: s. īra; L.: TLL

īrāscēns, mlat., (Part. Präs.=)Adj.: nhd. wütend; ÜG.: ahd. wuotig N; Q.: N (1000); E.: s. īrāscī

īrāscentia, lat., F.: nhd. Zürnen, Zorn; Q.: Apul. (um 125-175 n. Chr.); E.: s. īrāscī, īra; L.: Georges 2, 445, TLL, Walde/Hofmann 1, 718

īrāscī, lat., V.: nhd. zürnen, zornig werden; ÜG.: ahd. belgan Gl, MNPs, N, O, T, gibelgan T, (inbrinnan) O, (intzunten) N, irbelgan APs, B, Gl, MF, N, PG, T, irbelgen Gl, ringan N, (zorn) N; ÜG.: as. belgan H; ÜG.: anfrk. belgan MNPsA, irbelgan MNPs; ÜG.: ae. (ierre) Gl, iersian Gl, wræþan Gl, (wraþ) Gl; ÜG.: mhd. erzürnen BrTr, PsM, zürnen PsM; Vw.: s. ad-, ob-, sub-; Q.: Plaut. (um 250-184 v. Chr.), APs, B, Bi, BrTr, Gl, H, LFris, LLang, LVis, MF, MNPs, MNPsA, N, O, PAl, PG, PsM, T; E.: s. īra; L.: Georges 2, 446, TLL, Walde/Hofmann 1, 717, Habel/Gröbel 208

īrāscibilis, lat., Adj.: nhd. leicht erzürnbar, jähzornig, zornig; ÜG.: mhd. zornlich STheol, (zornlichheit) STheol; Q.: Hier. (um 383-419/420 n. Chr.), STheol; E.: s. īrāscī, īra; L.: Georges 2, 445, TLL, Walde/Hofmann 1, 718, Niermeyer 731, Blaise 508a

īrāscibilitās, mlat., F.: nhd. Zorn; Q.: Thom. Aqu. (3. Viertel 13. Jh.); E.: s. īrāscibilis; L.: Blaise 508b

īrāscitīvus, lat., Adj.: nhd. jähzornig?, Zorn hervorrufend; Q.: Hier. (um 383-419/420 n. Chr.); E.: s. īrāscī, īra; L.: TLL, Latham 259b

īrātē, lat., Adv.: nhd. erzürnt, zornig; Q.: Colum. (1. Jh. n. Chr.); E.: s. īrātus (2), īra; L.: Georges 2, 446, TLL

īrātus, lat., Adj.: nhd. erzürnt, zornig; ÜG.: ahd. bulaht Gl, grim Gl, (haz) N; ÜG.: mhd. erzürnet BrTr, zornic BrTr, PsM; ÜG.: mnd. grel; Vw.: s. ob-, per-; Q.: Plaut. (um 250-184 v. Chr.), BrTr, Conc., Ei, Gl, HI, N, PsM; E.: s. īra; L.: Georges 2, 446, TLL, Walde/Hofmann 1, 717

ircīnus, mlat., Adj.: Vw.: s. hircīnus

ircōsus, lat., Adj.: Vw.: s. hircōsus

ircus (ält.), lat., M.: Vw.: s. hircus (1)

īre (1), lat., V.: nhd. gehen, reisen, einhergehen, schreiten, fahren, segeln, reiten, fliegen, rücken, marschieren, geraten (V.), geneigt sein (V.), stürmen, strömen, ziehen, sich begeben (V.), umherziehen, herumziehen, laufen, rennen, weggehen, fortgehen, sich entfernen, fortschreiten, voranschreiten, hingehen, ins Feld ziehen, reiten, emporfliegen, auffahren, seine Bahn ziehen, fließen, verlaufen (V.), sich hinziehen, anstoßen, ablaufen, dahingehen, vergehen, sich trennen, vonstatten gehen, erscheinen, sich einfinden, vorstellig werden, kommen, hinkommen, gelangen, geraten (V.), verfallen (V.), hinausgehen, sich versteigen, eingehen, sich einlassen, Fortschritte machen, vorankommen, sich anschicken, sich verlegen (V.), verkauft werden, zuteil werden, zukommen, einfließen, Verwendung finden, zurückliegen, sein (V.), werden, sich verhalten (V.), auftreten, erleben, zu spüren bekommen (V.), sich darbieten, klingen, bleiben, ausgehen, vonstatten gehen, schicken, hindurchführen, führen; mlat.-nhd. sich zum Zweikampf stellen, Widerstand leisten, Widerspruch erheben; ÜG.: ahd. darafaran O, darauzritan PG, faran I, MF, N, NGl, NGlP, O, T, WK, (fart) N, folgen NGl, gan B, LB, N, NGl, T, gangan B, MF, N, O, PG, T, hinaritan N, infaran N, (keren) O, kweman NGl, (leiten) N, (undon) Gl; ÜG.: as. faran H, farlatan H, gangan H, giwitan H, sithon H; ÜG.: ae. (eode), faran Gl, GlArPr, fœran Gl, GlArPr, gan Gl, gangan Gl, gefaran Gl, gefœran Gl, gegangan Gl; ÜG.: mhd. gan BrTr, PsM; Vw.: s. ab-, ad-, amb-, ante-, attrāns-, circumamb-, circum-, coamb-, coex-, co-, comper-, contrā-, deex-, dē-, disper-, exab-, examb-, ex-, extrā-, in-, inter-, intro-, nequ-, obamb-, ob-, perex-, per-, percircum-*, perper-, persub-, pertrāns-, post-, praeamb-, praeintro-, prae-, praeob-, praeter-, prōd-, reamb-, red-, retrāns-, retrō-, sē-, subinter-, subintro-, sub-, superex-, super-, trānsab-, trāns-; Q.: XII tab. (um 450 v. Chr.), B, Bi, BrTr, Cap., Conc., Dipl., Formulae, Gl, GlArPr, H, HI, Hrab. Maur., I, LAl, LB, LBur, LFris, LLang, LSax, LVis, MF, N, NGl, NGlP, O, PG, PsM, T, Thietmar, Urk, Walahfr., WK, Ysen.; Q2.: Trad. Fris. (754), Walthar.; E.: idg. *ei- (1), *h₁ei-, V., gehen, Pokorny 293; R.: īre in: nhd. werden zu; R.: īre in placitum: nhd. beschließen; L.: Georges 1, 2427, TLL, Walde/Hofmann 1, 406, Walde/Hofmann 1, 862, MLW 3, 1295, Habel/Gröbel 208, Latham 260a

īre, mlat., Sb.: nhd. Wegerecht; Q.: Latham (1199); E.: s. īre (1); L.: Latham 260a

Irechius, mlat., Adj.: nhd. Irisch; Q.: Latham (1263); E.: s. air. Eriu, PN, Irland; vgl. idg. *epi, *opi, *pi, Präp., nahe, auf, hinter, Pokorny 323?; oder zu idg. *u̯er- (5), V., schließen, decken, schützen, retten, wehren, abwehren, Pokorny 1160?; L.: Latham 261a

īrenāceus, lat., M.: Vw.: s. ērināceus

īrenarcha, lat., M.: nhd. Friedensherr, Friedensrichter; Q.: Cod. Iust. (528-534 n. Chr.); E.: s. īrenarchēs; L.: Heumann/Seckel 288b

īrenarchēs, lat., M.: nhd. Friedensrichter; Q.: Marcian. (3. Jh. n. Chr.), HI; I.: Lw. gr. εἰρεηνάρχης (eirēnárchēs); E.: s. gr. εἰρεηνάρχης (eirēnárchēs), M., Friedensrichter?; vgl. gr. εἰρήνη (eirḗnē), F., Friede; weitere Etymologie ungeklärt, wohl vorgriechischer Herkunft, Frisk 1, 467; gr. ἄρχειν (árchein), V., Erster sein (V.), herrschen; weitere Herkunft unklar; L.: Georges 2, 446, TLL

īrēnē, lat., F.: nhd. Friede; Q.: Inschr.; I.: Lw. gr. εἰρήνη (eirḗnē); E.: s. gr. εἰρήνη (eirḗnē), F., Friede; weitere Etymologie ungeklärt, wohl vorgriechischer Herkunft, Frisk 1, 467; L.: TLL

īrēnismus, mlat., M.: nhd. übertriebener Hang zur Friedensbewahrung; E.: s. gr. εἰρήνη (eirḗnē), F., Friede; weitere Etymologie ungeklärt, wohl vorgriechischer Herkunft, Frisk 1, 467; L.: Blaise 508b

irenmangāria, mlat., F.: nhd. Eisenwaren, Eisenwarenhandlung; Q.: Latham (1490); E.: s. ae. īsern, īren, st. N. (a), Eisen, eisernes Gerät, eiserner Gegenstand; germ. *īsarna-, *īsarnam, st. N. (a), Eisen; Lw. aus unbekannter Sprache?, kelt. isarnon?; s. idg. *īsana?, vgl. Pokorny 300; vgl. idg. *eis- (1), V., bewegen, antreiben, schleudern, Pokorny 299; s. lat. mango; L.: Latham 260a

Irēnsis, mlat., Adj.: nhd. Irisch; Q.: Orderic. Vit. (1120-1141); E.: s. air. Eriu, PN, Irland; vgl. idg. *epi, *opi, *pi, Präp., nahe, auf, hinter, Pokorny 323?; oder zu idg. *u̯er- (5), V., schließen, decken, schützen, retten, wehren, abwehren, Pokorny 1160?; L.: Latham 261a

ireus?, mlat., Sb.: nhd. Seifenkraut; ÜG.: ahd. watwurz Gl; Q.: Gl; E.: Herkunft ungeklärt?

iria, mlat., F.: nhd. Ysop; Q.: Latham (15. Jh.); E.: Herkunft ungeklärt?; L.: Latham 260a

īricius, lat., M.: Vw.: s. ēricius (1)

īricolor, lat., Adj.: nhd. regenbogenfarbig; Q.: Auson. (um 310-394 n. Chr.); E.: s. īris (1), color; L.: Georges 2, 446, TLL

īricos, gr.-lat., Adj.: nhd. aus der Schwertlilie bereitet; Q.: Plin. d. Jüng. (61/62-vor 117 n. Chr.); E.: s. gr. ἴρινος (írinos), Adj., aus der Schwertlilie bereitet; vgl. gr. ἶρις (īris), F., Regenbogen; idg. *u̯ei- (1), *u̯ei̯ə-, *u̯ī̆-, V., drehen, biegen, Pokorny 1120, Seebold 547; vgl. idg. *au̯- (5), *au̯ē-, V., flechten, weben, Pokorny 75; L.: TLL

īrigerōn, mlat., M.: Vw.: s. ērigerōn

iringus (1)?, mlat., Sb.: nhd. eine Pflanze; ÜG.: mnd. woltdistel; E.: Herkunft ungeklärt?

iringus (2), mlat., M.: Vw.: s. hringus

īrinum, lat., N.: nhd. Irissalbe; Q.: Cels. (14-37 n. Chr.); E.: s. īrinus; L.: Georges 2, 446

īrinus, ērinus, hērinus, hīrinus, lat., Adj.: nhd. aus der Schwertlilie bereitet, Iris...; Q.: Cels. (14-37 n. Chr.); I.: Lw. gr. ἴρινος (írinos); E.: s. gr. ἴρινος (írinos), Adj., aus der Schwertlilie bereitet; vgl. gr. ἶρις (īris), F., Regenbogen; s. idg. *u̯ei- (1), *u̯ei̯ə-, *u̯ī̆-, V., drehen, biegen, Pokorny 1120, Seebold 547; vgl. idg. *au̯- (5), *au̯ē-, V., flechten, weben, Pokorny 75; L.: Georges 2, 446, TLL

īrio, ērio, lat., M.: nhd. Hederich, vielschotige Rauke; Q.: Plin. (23/24-79 n. Chr.); E.: Herkunft ungeklärt; L.: Georges 2, 446, TLL, Walde/Hofmann 1, 718

īris (1), ēris, hȳris, lat., F.: nhd. Iris, Iriswurzel, Regenbogenstein, Regenbogen; ÜG.: ahd. reganbogo Gl, reganboum Gl, (rotswertala) Gl, swertala Gl, rota swertala Gl; ÜG.: mhd. blagleienbluome VocOpt; ÜG.: mnd. regenboge, regenesboge*; Q.: Cato (234-149 v. Chr.), Bi, Gl, VocOpt; I.: Lw. gr. ἶρις (īris); E.: s. gr. ἶρις (īris), F., Regenbogen; s. idg. *u̯ei- (1), *u̯ei̯ə-, *u̯ī̆-, V., drehen, biegen, Pokorny 1120, Seebold 547; vgl. idg. *au̯- (5), *au̯ē-, V., flechten, weben, Pokorny 75; W.: nhd. Iris, F., Iris, Iriswurzel, Regenbogenhaut des Auges; L.: Georges 2, 447, TLL, Kluge s. u. Iris, Kytzler/Redemund 296, Habel/Gröbel 208

Īris (2), lat., F.=PN: nhd. Iris; Q.: Verg. (70-19 v. Chr.); I.: Lw. gr. Ἶρις (Īris); E.: s. Ἶρις (Īris), gr., F.=PN, Iris (Götterbotin); vgl. idg. *u̯ei- (1), *u̯ei̯ə-, *u̯ī̆-, V., drehen, biegen, Pokorny 1120, Seebold 547; vgl. idg. *au̯- (5), *au̯ē-, V., flechten, weben, Pokorny 75; L.: Georges 2, 447, TLL

Iriscus, mlat., Adj.: nhd. Irisch; Q.: Latham (1269); E.: s. air. Eriu, PN, Irland; vgl. idg. *epi, *opi, *pi, Präp., nahe, auf, hinter, Pokorny 323?; oder zu idg. *u̯er- (5), V., schließen, decken, schützen, retten, wehren, abwehren, Pokorny 1160?; L.: Latham 261a

īrītis, lat., F.: nhd. Regenbogenstein; Q.: Plin. (23/24-79 n. Chr.); E.: aus dem Gr., s. gr. ἶρις (īris), F., Regenbogen; s. idg. *u̯ei- (1), *u̯ei̯ə-, *u̯ī̆-, V., drehen, biegen, Pokorny 1120, Seebold 547; vgl. idg. *au̯- (5), *au̯ē-, V., flechten, weben, Pokorny 75; L.: Georges 2, 447, TLL

irmina, mlat., F.: Vw.: s. ermina

irnēla, lat., F.: Vw.: s. hirnula

irniōsus, mlat., Adj.: Vw.: s. herniōsus (1)

īrōneus, mlat., Adj.: nhd. ironisch; Q.: Latham (1254); E.: s. īrōnīa; L.: Latham 260a, Blaise 508b

īrōnīa, eirōnīa, hvrōnīa, lat., F.: nhd. feiner Spott, Ironie; ÜG.: ahd. spot Gl; ÜG.: ae. hosp Gl; ÜG.: mnd. bespot; Q.: Cic. (81-43 v. Chr.), Gl; I.: Lw. gr. εἰρωνεία (eirōneía); E.: s. gr. εἰρωνεία (eirōneía), F., Verstellung, Schalkheit; vgl. gr. εἴρων (eírōn), M., sich unwissend Stellender; weitere Herkunft ungeklärt; W.: nhd. Ironie, F., Ironie, feiner Spott; R.: per īrōnīa: nhd. scherzend, ironisch; L.: Georges 2, 447, TLL, Kluge s. u. Ironie, Kytzler/Redemund 296, Habel/Gröbel 208, Blaise 508b

īrōnicē, lat., Adv.: nhd. spöttisch, ironisch, höhnisch; ÜG.: mnd. bespotliken; Q.: Cic. (81-43 v. Chr.); E.: s. īrōnicus; L.: Georges 2, 447, TLL, Habel/Gröbel 208, Latham 260a

īrōnicus, hȳrōnicus, lat., Adj.: nhd. ironisch; ÜG.: mnd. bespotlik; Q.: Fulg. (um 500 n. Chr.); I.: Lw. gr. εἰρωνικός (eirōnikós); E.: s. gr. εἰρωνικός (eirōnikós), Adj., verstellt, ironisch; vgl. gr. εἴρων (eírōn), M., sich unwissend Stellender; weitere Herkunft ungeklärt; W.: nhd. ironisch, Adj., ironisch; L.: Georges 2, 447, TLL, Kluge s. u. Ironie, Latham 260a

Īros, lat., M.=ON, M.: Vw.: s. Īrus

irpex, hirpex, hyrpex, erpex, herpex, herpix, urpex, erpix, harpex, herpices, lat., M.: nhd. Egge (F.) (1), Leuchter in Form einer Egge; ÜG.: ae. egeþe Gl; Q.: Cato (234-149 v. Chr.), Gl, PLSal; E.: s. hirpus?; L.: Georges 2, 447, TLL, Walde/Hofmann 1, 651, MLW 3, 1367, Habel/Gröbel 133, 176, Latham 226b, Blaise 437b

irpica, herpica, erpica, epica, erbica, erpisa, erpita, eripica, erptia, harpica, arpaga, mlat., F.: nhd. Egge (F.) (1), Hacke (F.) (2), Hürde, Leuchter in Form einer Egge; ÜG.: ahd. egida Gl; ÜG.: as. egitha GlTr; ÜG.: mhd. egede SH; Q.: GlTr (Anfang 11. Jh.), SH; E.: s. irpex; L.: MLW 3, 1367, Habel/Gröbel 176, Latham 226b, Blaise 346b, 347a, 437b

irpicāre*, erpicāre, herpicāre, mlat., V.: nhd. eggen; E.: s. irpica, irpex; L.: Blaise 437b

irpicārius* (1), hirpicārius, lat., Adj.: nhd. Egge (F.) (1) betreffend; Q.: Gl; E.: s. irpex; L.: TLL

irpicārius* (2), hirpicārius, erpicārius, epicārius, herpicārius, arpagārius, mlat., M.: nhd. Egger, Zugpferd; ÜG.: ahd. egidari Gl; ÜG.: as. egithari GlTr; ÜG.: ae. egeþere Gl; ÜG.: mhd. egedære SH, VocBV287; ÜG.: mnd. egedære*?; Q.: Gl (9. Jh.), SH, Urk, VocBV287; E.: s. irpex; L.: MLW 3, 1367, Latham 226b

irpicātio*, herpicātio, mlat., F.: nhd. Eggen (N.); Q.: Latham (1339); E.: s. irpex; L.: Latham 226b

irpicātor*, harpicātor, mlat., M.: nhd. Egger; Q.: Latham (15. Jh.); E.: s. irpex; L.: Latham 226b

Irpīnia, mlat., PN?: Vw.: s. Hirpīnia*

Irpīnus (1), lat., M.: Vw.: s. Hirpīnus (1)

Irpīnus (2), lat., Adj.: Vw.: s. Hirpīnus (2)

irpus, lat., M.: Vw.: s. hirpus

irquitallīre, lat., V.: Vw.: s. hirquitallīre

irquitallus, lat., M.: Vw.: s. hirquitallus

irquus, mlat., M.: Vw.: s. hircus (2)

irrādere, lat., V.: nhd. hineinschaben, wegschaben; Q.: Cato (234-149 v. Chr.); E.: s. in (1), rādere; L.: Georges 2, 447, TLL, Habel/Gröbel 208, Latham 260a

irradiāre, lat., V.: nhd. bestrahlen, strahlen, glänzen, funkeln, hineinstrahlen, beleuchten; ÜG.: ahd. inskinan Gl, irskinan Gl; Q.: Stat. (um 45-96 n. Chr.), Gl; E.: s. in (1), radiāre (1), radius; L.: Georges 2, 447, TLL, Niermeyer 731, Habel/Gröbel 208, Blaise 508b

irradiātio, irradicātio, lat., F.: nhd. Bestrahlen, Strahlen (N.); Q.: Serv. (um 400 n. Chr.); E.: s. irradiāre; L.: TLL, Latham 260a, Blaise 508b

irrādīcābilis, mlat., Adj.: nhd. unausrottbar; Q.: Latham (1088); E.: s. in (1), rādīx; L.: Latham 260a, Blaise 508b

irrādīcāre, mlat., V.: nhd. ausrotten; Q.: Latham (1274); E.: s. in- (2), rādīcāre, rādīx; L.: Latham 260a, Blaise 508b

irradicātio, mlat., F.: Vw.: s. irradiātio

irrāsibilis, mlat., Adj.: nhd. unlöschbar, unlöslich; Q.: Thom. Brad. (1344); E.: s. in- (2), rādere; L.: Latham 260a

irrāsus (1), lat., Adj.: nhd. ungeglättet, ungeschoren; Q.: Plaut. (um 250-184 v. Chr.); E.: s. in- (2), rādere; L.: Georges 2, 447, TLL, Latham 260a

irrāsus (2), lat., (Part. Prät.=)Adj.: nhd. hineingeschabt; E.: s. irrādere; L.: Georges 2, 447, TLL

irratio, lat., F.: nhd. Unvernunft; Q.: Tert. (um 160-220 n. Chr.); E.: s. in- (2), ratio, rērī; L.: Georges 2, 447, Latham 260a

irratiōnābile, lat., N.: nhd. unvernünftiges Wesen; Q.: Lact. (um 250-317 n. Chr.); E.: s. irratiōnābilis; L.: Georges 2, 447

irratiōnābilis, inratiōnābilis, lat., Adj.: nhd. unvernünftig, unberechtigt, vernunftwidrig, unbegründet, ungerechtfertigt; ÜG.: ahd. unreht Gl; ÜG.: mhd. unredelich BrTr, STheol; Q.: Quint. (um 35-95/96 n. Chr.), Bi, BrTr, Conc., Dipl., Gl, LLang, LVis, STheol; E.: s. in- (2), ratiōnābilis, ratus, rērī; R.: irratiōnābilia, N. Pl.: nhd. „Vernunftloses“, Tierwelt; L.: Georges 2, 447, TLL, Niermeyer 731, Habel/Gröbel 208, Heumann/Seckel 271b

Yüklə 5,9 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   95




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin