Küləyə təsir edən qüvvələr

Geostrofik külək

Sürtünmə qüvvəsinin təsiri olmadıqda havanın düzxətli izobarlar boyunca havanın qərarlaşmış hərəkətinə Geostrofik külək deyilir. Geostrofik küləyin vektoru izobarlar boyunca ele yönəlmiş olur ki, alçaq

təzyiq sahəsi şimal	yarımkürəsində	hərəkət
istiqamətindən solda, cənub	yarımkürəsində	isə sağda
qalır.

küləyin

sürəti

aşağıdakı düsturla

Geostrofik hesablanır:

1 p

Vg  l n

burada, ρ – havanın sıxlığı, l – Koriolis parametri.

Geostrаfik külək

Şəkil 3. düzxətli izobarlar boyunca geostrofik

küləklərin inkişafi

Küləyin hündürlükdən asılı olaraq dəyişməsi

Hündürlükdən asılı olaraq küləyin sürət və istiqaməti dəyişir. Yer səthindən 1000-1500 m hündürlüyə qədər olan təbəqədə (sürtünmə təbəqəsi) hündürlüyə qalxdıqca sürtünmə qüvvəsinin təsiri azalır, buna görə də, hündürlüyə qalxdıqca küləyin sürəti artır və istiqamətini qradiyent olana qədər sağ tərəfə dəyişir. Hündürlüyə qalxdıqca üfüqi barik qradiyent qüvvəsinin vektorundan sapma bucağı tədricən artır və 1000…1500 m hündürlükdə 90°-yə çatır.

Şəkil 4. Sürtünmə təbəqəsində küləyin istiqamət və sürətinin hündürlükdən asılı olaraq dəyişməsi

(Ekman spiralı)

Sürtünmə təbəqəsindən yuxarıda, sərbəst atmosferdə küləyin sürəti hündürlükdən asılı olaraq həm arta, həm də azala bilər. Burada küləyin həm sol, həm də sağ tərəfə dönmələri müşahidə olunur, bəzən isə, yer səthindəki küləyə əks istiqamətdə əsən hava axınları da mövcud olur.

Belə ki, sürtünmə təbəqəsindən yuxarıda külək müvafiq

səviyyənin izobarları boyunca yönəlmiş

olduğuna görə sərbəst atmosferdə küləyin dəyişkənliyi barik sahənin yenidən qurulması ilə şərtlənir. Buna görə də üfüqi barik qradiyent qüvvəsinin istiqaməti də dəyişmiş olur.