KORKAKLIK
Korkaklık kelimesinin İslâmî kaynaklardaki yaygın karşılığı olan cübn (cebânet) ile ilgili tanımları, "cesaret ve atılganlık gösterilmesi gereken durumlarda ileri atılmaktan korkup çekinmeye yol açan ruhî zaaf, aklıselimin cesaretli olmayı gerektirdiği hallerde korku ve telâşa kapılma" şeklinde özetlemek mümkündür.32 Klasik sözlüklerde cübn daima şecaatin karşıtı olarak gösterilir. Na-sîrüddîn-i Tûsî'den itibaren Farsça yazılan ahlâk kitaplarında, ayrıca Osmanlı Türkçesi'nde cübn yerine bed-dilî (ödleklik, yüreksizlik) kelimesi de kullanılmıştır.33
Kur'ân-ı Kerîm'de cübn kelimesi geçmez. Sıkça kullanılan havf, haşyet, takva, İşfâk, vecel ve rehbet gibi kavramlar da korku anlamını içermekle birlikte cübn, Özellikle kişinin gerçek veya hayalî bir tehlike karşısında hissettiği kontrol edilemez, önlenemez, panik derecesine kadar varabilen bir tedirginlik ve telâş hali için kullanılırken anılan kavramların geçtiği âyetlerin önemli bir kısmı daha çok ahlâkî ve dinî sebeplerden dolayı hissedilen şuurlu endişeyi. Allah'a karşı gelmekten, O'nun koyduğu yasakları ihlâl etmekten ve bunun sonucunda cezalandırılmaktan duyulan korkuyu, bu anlamda otoriteye ve kurala saygıyı ifade eder.34 Ayrıca birçok âyette bu kavramlar, "istenmeyen bir durumla karşılaşmaktan korkup kaygılanma" şeklindeki sözlük anlamıyla da geçmektedir.35 Râgıb el-İsfahânî, bu mânadaki korkunun her insanın tabii yapısının ayrılmaz bir özelliği olduğunu belirtir.36 Havf ve haşyet kavramlarının yer aldığı âyetlerin bir kısmında müminler insanlardan ve düşmanlarından değil Allah'tan korkup çekinmeye, O'nun buyruk ve yasakları çerçevesinde hareket etmeye çağrılmaktadır.37
Hadislerde ise belirtilen kavramların yanında cübn kelimesi de geçmektedir. Buhârî'nin el-Câmi'u'ş-şahîh'm\n "Cihâd" bölümünün yirmi dördüncü babı "Savaşta Şecaat ve Cübn" başlığını taşır.
Bazı hadislerde çocuk sevgisinin İnsanı cimrileştirdiği ve korka ki aştırdığı ifade edilir.38 Genel olarak insanlar hakkında düşünülebilen en kötü ve al-çaltıcı iki huyun cimrilik ve korkaklık olduğunu belirten Hz. Peygamber,39 hemen bütün hadis mecmualarında yer alan bir duasında Allah'a sığındığı sıkıntılı durumlar ve kötülükler arasında korkaklığı da zikretmiştir.40 Ayrıca müslümanlara haklarını, inanç ve değerlerini koruyup savunma, düşmana karşı koyma konulannda cesaret ve kahramanlık duyguları aşılayan âyet ve hadislerde dolaylı olarak korkaklığın bir erdemsizlik olduğu da ortaya konmaktadır.
Edebî-ahlâkî mahiyetteki eserlerin cesaret ve korkaklık konularına ayrılan bölümlerinde cesaretin önemi, korkaklığın kötülüğü ve zararları hakkındaki edebî sözler nakledilir.41 İslâm düşünce tarihinde Yunan kaynaklı felsefenin etkisiyle oluşan ve zamanla filozoflarla birlikte İbn Hazm, Râgıb el-İsfahânî, Gazzâlî gibi diğer birçok âlimce de benimsenen sistematik fazîlet-rezîlet (erdem erdemsizlik) teorisi çerçevesinde ele alınan başlıca erdemsizlikler arasında korkaklığa da yer verilmiştir. Bu sistemde dört temel fazîlet (hikmet, şecaat, iffet, adalet) benimsenirken rezîlet konusunda iki farklı tasnif yapılır. Rezî-letleri faziletlerin karşıtı olarak gösteren Stoa kaynaklı tasnife göre şecaatin karşıtı daima cübn kelimesiyle karşılanan korkaklık, rezîletleri faziletlerin ifrat ve tefriti olarak gösteren ve genel kabul gören Aristo kaynaklı tasnife göre ise şecaatin ifratı tehevvür (saldırganlık), tefriti ise korkaklıktır.42
Kaynaklarda kontrolsüz öfke ve tehevvürün zararları üzerinde önemle durulmakla birlikte aklın kontrolünde bir öfke duygusunun yaşatılması ve yiğitlik erdeminin geliştirilmesi gerektiğine, hem ferdî hakları ve değerleri hem de zayıfların ve mazlumların hakkını korumanın ancak bu sayede mümkün olduğuna, cesaretten yoksunluğun gayretsizlik, hamiyetsizlik, kişilik zafiyeti gibi insan onuruna yakışmayan ve onun alçaklıkla damgalanmasına yol açan sonuçlar doğuracağına dikkat çekilir.43 Bu sebepledir ki şecaat dört temel erdemden biri sayıldığı gibi korkaklık da bir tür hastalık kabul edilerek tedavi yolları gösterilir.44
Bibliyografya :
Râgıb el-İsfahânî. et-Müfredât, "hvf" md.; a.mlf., ez-Zeri'a ilâ mefcârimı'ş-şerfa (nşr Ebü'l-Yezîd el-Acemî), Kahire 1405/1985, s. 331; Li-sânü'tJArab,"cbn" md.; et-Ta'rİfât,"cübn" md.; VVensinck, et-Muccem, "cbn" md.; Müsned, I, 22, 54, 183; II, 302, 320; VI, 409; Buhârî. "Daıavât", 36-38, 40-42; Müslim, "Zikir", 49-51; İbn Mâce. "Edeb", 3; Ebû Dâvûd. "Cihâd", 21; Tirmizî, "Birr", 11; İbnü't-Mukaffa', el-Ede-bü'l-kebîr, Beyrut, ts. (Dârü'l-cîl). s. 111-113; İbrahim b. Muhammed el-Beyhakİ. et-Mehâsin oe'l-mesâuUnşT. Muhammed Süveyd), Beyrut 1408/1988, s. 541-547; İbn Miskeveyh. Tehzı-bü't-ahlâk(nşı İbnü'l-Hatîb). Kahire 1398, s. 39, 45-49; Mâverdî, Edebü'd-dünyâ ue'd-dtn,Beyrut 1398/1978, s. 247-249; İbn Hazm, el-Ahlâk ve's-sİyer, Beyrut 1405/1985, s. 32, 59; îbn Ab-dülber, Behcetü'l-mecâlis, I, 466-483; Gazzâlî. İhyâ\ III, 57, 168-169; Nasîrüddîn-i Tüsî. Atı-tak-ı Naşiri (nşr. Müctebâ Minovî- Ali Rıza Hay-darî}, Tahran 1369 hş.,s. 169;Dewânî. Ahlâk-t Celâli, Leknev 1316/1898, s. 146; Kınalızâde Ali Efendi, Ahlâk-ı Alâî, Bulak 1248,1, 66, 107-108. Mustafa Çağrıcı
KORKÎS AVVÂD
(1908-1992) Irak kültür tarihîne dair çalışmalarıyla tanınan âlim.
Musul'da doğdu. Geçimini marangozlukla sağlayan hıristiyan bir ailenin çocuğudur. Babası Hannâ, aile mesleğini geliştirerek tambur ve ud yapımına yöneldiğinden Avvâd (udcu) lakabıyla tanınmıştı. Korkîs Avvâd öğrenimine Musul'da başladı. Bağdat'ta Dârülmuallimîn'den mezun olduktan (1926) sonra on yıl öğretmenlik yaptı. Ardından Bağdat'taki Tarihî Eserler Dairesi müdürlüğüne, bir süre sonra da Irak Müzesi Kütüphanesi müdürlüğüne tayin edildi ve kütüphaneyi kısa sürede düzenleyip geliştirdi. Bu görevden ayrıldığında kütüphanedeki kitap sayısı 60.000'e yükselmişti. Korkîs, resmî görevle gönderildiği Amerika'da Şikago Üniversitesi'nde kütüphanecilik dersleri verdi. Arapça yazmaları tesbit etmek üzere çeşitli ülkelerde çalışmalar yaptı. Ardından Bağdat'taki Müstansıriyye Üniversitesi Kütüphanesi müdürlüğüne getirildi, bu görevi sırasında kütüphanenin fihrist ve kataloglarını hazırladı. Bağdat, Dımask ve Amman dil akademüeriyle Hindistan İlim Akademisi'ne üye seçilen Kor-kîs Bağdat'ta vefat etti.
Korkîs Avvâd, Anistâs el-Kermilî'nin sadık bir öğrencisi olmuş, onun ölümünden sonra Ya'küb Serkîs'ten istifade etmiştir. Bağdat'taki Mektebetü'l-müsennâ yayınevinin sahibi Kasım Receb ile aralarında sağlam bir dostluk kurulmuş, birçok âlim ve şarkiyatçı ile onun vasıtasıyla tanışmıştır. Kasım Receb'in çıkardığı Me-celletü'l-Mektebe ve diğer dergilerde çok sayıda bilimsel makalesi yayımlanmıştır. Kardeşi Mîhâîl de değerli bir âlimdir.
Eserîeri. Korkîs'in çeşitli alanlarda altmış kadar eseri bulunmaktadır. Başlıca eserleri şunlardır: Nübez tarîhiyye fî üşûIi esmâ3i'l-emkineti'l-châkıyye ve levâ'idi hâze'1-bahş (Bağdad 1952); el-Mahtûtâtü'l-cArabiyye fî Mektebeti't-Methafi'l-'Irâki bi-Bağdâd 45 el-Mahtûtâtü'1-edebiyye fî Mektebeti'l-Methafi'l-cIrâki (Bağdad 1958); el-Mebâhişü'1-luğaviyye fî mü-'ellefâti'I-ıIrâkıyyîne'l-nıuhdeşm 1800-1965 (Bağdad 1965); Usûlü esmâ'i'1-me-vâzfi'l-'Irâkıyye (Kahire 1967); Muştalahâtü Vmi'l-örâhât ve't-teşrîh (Bağdad 1968); Muştalahâtü mukâvemetİ'l-mevöd ve hendeset isâleti'1-mâ (Bağdad 1968); Mıfcemü'l-mü'ellifme'I-'Irâ-kıyyîn fi'1-karneyni't-tâsi' caşere ve'l-eışrin 1800-3969 46 ei-Halîl b. Ahmed el-Ferâhîdî: Hayâtüh ve âşâruh fi'l-mevâci'i'l-'Arabiyye ve'î-ecnebiyye 47 Sîbeveyhiîmâmü'n-nühât fî âşâri'd-dârisîne hilâle isney 'aşere karnen (Bağdad 1398/1978); Me-şâdirü't-türâşi'l-'askerî 'inde'l-'Arab 48 Akdemü'î-mahtûtâti'l-Arabiy-ye fi'l-mektebâti'l-'âlemi'l-mektûbe münzü şadri'l-İslâm hattâ seneti 500 (1106) 49 Hazâzmü'l-ka-tübi'l-kadîme fi'l-'Irâk münzü akde-mi'l-\ışûr hattâ seneti 1000 U'l-hicreti (Beyrut 1406/1986); Meşâdirü'n-nebâtâ-ü't-tıbbiyye inde'l-cArab 50 Edebü'r-res&il beyne'l-Âlûsî ve'1-Kermelî.51
Bibliyografya :
C. Avvâd. Mu'cemü'l-mü'eltifîne'l-'lrâkıy-yîn, Bağdad 1969, ili, 62-66; a.mlf.. ez-Ze-hâ>irü'ş-Şarktyye (haz. Celîl Atıyye), Beyrut 1999, [, 17-124; Mahmut} M. Tanâhî, Medhal ilâ târihi neşrİ't-türâşi'l^Arabi, Kahire 1405/ 1984, s. 223; İbrahim es-Sâmerrâî. Mecâlİsü Bağdad, Bağdad 1985, s. 198-202; Hamîd el-Matbaî. "Korkîs cAvvâd fî sîretih", A'lâmû'l-edeb fi't-'lrâkt'l-hadîş, London 1994. II, 533-535; Ahmed el-Alâvine, Zeylü'l-A'tâm, Cidde 1418/1998, s. 159; M. Hayr Ramazan Yûsuf, 7e-Ümmetü'l-Aciâm, Beyrut 1418/1998, II, 27-28; Nizâr Abaza - M. Riyâz el-Mâlih. İtmâmü'l-A'lâm, Beyrut 1999, s. 212-213; Celîl Atıyye, "Bibliyografya KorkîscAvvâd", Etudes orien-tales, VII-VİH, Paris 1990, s. 131-159; a.mlf.. "Korkîs 'Avvâd: Râ'idü'd-dirâsâti'l-bibliyog-râf[yye",'Â;emü7-/cü(üb,XIV/l, Riyad 1413/ 1993, s. 2-12. Mahmûd el-Arnaût
Dostları ilə paylaş: |