Lise öĞrencileriNİn hiv / aids konusundaki BİLGİ DÜZEYleriNİn belirlenmesi
Yüklə 74,41 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tablo 3. Öğrencilerin HIV / AIDS’i İlişkin Bilgi Edinme Durumları ve Bilgi Kaynakları
- KAYNAKLAR
LİSE ÖĞRENCİLERİNİN HIV / AIDS KONUSUNDAKİBİLGİ DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ* Nuran GÜLER C.Ü.Hemşirelik Yüksekokulu Halk Sağlığı Hemşireliği ABD * Mine BEKAR C.Ü.Hemşirelik Yüksekokulu Doğum- Kadın Hastalıkları Hemşireliği ABD * Hatice ULUSOY C.Ü.Hemşirelik Yüksekokulu Hemşirelikte Yönetim ABD Yazışma Adresi: C.Ü.Hemşirelik Yüksekokulu e-mail: ngüler@cumhuriyet.edu.tr Fax : 0346 2191261 Tel: 0346 2191260
Determination of Knowledge Level of High School Students on HIV / AIDSThis descriptive study was performed in order to evaluate the knowledge of high school students on HIV /AIDS. Sample included of students (n= 900) from 9 high schools located in Sivas city center, 461 (51.6 %) were female,433’ü (48.4%) were male, included in the study. Data was collected via a questionnnaire in the classroom under supervision. Students’ demographical features and transmission routes, diagnosis and treatments of HIV /AIDS and information resources that the students used were examined. Statistical analyses were made by using SPSS software program. and percentages were used in data evaluation. It was found that, 63.1 % of the students have had information on HIV /AIDS, majority of them obtained information by means of television and radio. Sexual route (37.3%) and blood contamination (82.8%) were identified as transmission routes of HIV / AIDS. Of the students 74.3% stated that they were at risk in terms of HIV /AIDS. Key words: AIDS, high school youth LİSE ÖĞRENCİLERİNİN HIV / AIDS KONUSUNDAKİ BİLGİ DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİÖZETBu çalışma, lise öğrencilerinin HIV / AIDS konusundaki bilgi düzeylerini belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Araştırmanın evrenini Sivas İli Merkezinde bulunan 9 lise oluşturmuş olup, örnekleme 461’i (%51.6) kız, 433’ü (%48.4) erkek olmak üzere 900 lise öğrencisi alınmıştır. Veriler, öğrencilerin tanıtıcı özellikleri ile, HIV / AIDS’in bulaşma yolları, tanı, tedavisine ve bu konu ile ilgili bilgi edinme kaynaklarını belirlemeye yönelik olup, veriler soru formu aracılığıyla sınıfta gözlem altında toplanmıştır. Veriler SPSS bilgisayar programında değerlendirilmiş ve yüzdelik kullanılmıştır. Araştırma sonucunda lise öğrencilerinin %63.1’inin HIV / AIDS konusunda bilgi aldıkları bu bilgiyi radyo ve televizyondan aldıkları belirlenmiştir. Öğrencilerin % 37.3’ünün HIV / AIDS’in cinsel yolla, %82.8’si kan yoluyla geçtiğini, %74.3’ünün kendileri HIV / AIDS açısından riskli olduklarını ifade ettikleri belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: HIV / AIDS, lise gençliği, GİRİŞ Human Immune Deficiency Virus = İnsan İmmun Yetmezlik Virusü / Acquired Immune Deficiency Syndrome= Edinsel İmmün Yetmezlik Sendromu (HIV / AIDS) aşısı ve tedavisi olmayan ve tüm dünyayı tehdit eden önemli bir toplum sağlığı sorunudur. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) , Aralık 2003 verilerine göre 46 milyon (1), Türkiye’de ise Sağlık Bakanlığının 30 Haziran 2004 verilerine göre 2003 yılında 1712 HIV / AIDS’li birey bulunmaktadır. (2). Ancak, özellikle cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusunda bireylerin sağlık kurumlarına yeterince başvurmamaları, sağlık kayıt sistemlerinin yetersiz olması ve hastalığın uzun süren asemptomatik döneminin olması nedenleri ile gerçek rakamların bildirilenlerin çok üstünde olduğu tahmin edilmektedir. DSÖ bu rakamların 50-100 ile çarpılması gerektiğini belirtmektedir (1). 2002 verilerine göre dünyada HIV / AIDS vakalarının %50’sinin 15 – 24 yaş grubu gençler olduğu bildirilmektedir (2). Gençlerin bu hastalığa daha yatkın olmalarının nedeni HIV / AIDS ve diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusunda bilgilerinin kısıtlı olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir (3,4). HIV / AIDS aşısı ve tedavisinin olmaması, ayrıca bireyin yaşam kalitesini artıran uygulamaların ve tedavi maliyetinin yüksek (kişi başına 5 milyar dolar) olmasından dolayı HIV / AIDS’le mücadelede etkili yöntemlerden biride korunmadır. Korunmada ise eğitimin önemli bir yeri vardır (5,6,7,8). Eğitimde ise okullarda ve sağlık kurumlarda ve diğer alanlarda bireyler ve ailelerle ilişki içinde çalışan hemşireler büyük sorumluluk düşmektedir. Bundan dolayı da hemşireler HIV / AIDS yönünden risk altındaki gruplara doğrudan ulaşabilirler (5). Bu araştırmada lise öğrencilerinin seçilmesinde HIV / AIDS’in ilk görülme yaşının 20’den 15’e inmesi, Türkiye’nin genç nüfusa sahip olması, genç nüfusun gelişimsel özellikleri gereği risk grubunda yer alması neden olmuştur.
Bu çalışma, lise öğrencilerinin HIV / AIDS konusundaki bilgi düzeylerini belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Araştırmanın evrenini 2001 – 2002 öğretim yılında Sivas ili merkezinde yer alan 9 lisedeki 8053 öğrenci oluşturmuştur. Örnekleme =0,05 , d= 0,03 sapma ve P=0,40 değerleri kullanılarak 900 öğrenci alınması planlanmıştır. Ancak 6 öğrenci anket sorusunu doldurmak istemediğinden örnekleme 894 öğrenci alınmıştır. Örnekleme alınacak birey sayısı saptanırken, n= N x t x pxq formülü kullanılmıştır. (N-1) d +t pq Daha sonra, araştırma yapılacak liselerdeki öğrenci sayıları ele alınarak ve tabakalı örnekleme yardımıyla her bir lise bir tabaka kabul edilerek, örnekleme alınacak öğrenci sayıları belirlenmiştir. Her liseden örnekleme girecek öğrenciler belirlenirken sınıf listeleri dikkate alınarak sistematik örnekleme yapılmıştır. Veriler, araştırmacılar tarafından literatür taranarak geliştirilen öğrencilerin tanıtıcı özellikleri ile HIV / AIDS’in bulaşma yolları, tanı, tedavisine ve bu konu ile ilgili bilgi edinme kaynaklarını belirlemeye yönelik 30 sorudan oluşan soru formu kullanılarak toplanmıştır. Soru formları öğrencilere dersleri sırasında dağıtılarak, araştırmacıların gözetiminde öğrenciler tarafından cevaplandırılmıştır. Veriler SPSS bilgisayar programında yüzdelik olarak değerlendirilmiştir. BULGULAR VE TARTIŞMA Araştırma kapsamına alınan öğrencilerden 461’i (%51,6) kız, 433’ü (%48,4) erkek olup, yaş ortalaması 16,57 yıldır öğrencilerin %46,1’i 9. sınıfta, %33,2’si 10.sınıfta, %20,7’si ise 11.sınıfta okumaktadır. Tablo 1: Öğrencilerin AIDS’in Bulaşma Yollarına İlişkin İfadeleri (n=894) Bulaşma Yolu Bulaşır Sayı % Bulaşmaz Sayı % Bilmiyorum Sayı % Kan nakli Aynı enjektörü birden fazla kişinin kullanımı Gebe kadından bebeğine Diş tedavisi, traş, manikür gibi işlemlerle Anne sütü ile bebeğe Masum öpüşme Cinsel ilişki Çatal – tabak Sivrisinek ısırması Dövme Hastanın teri Tokalaşma ve sarılma 740 82.8
567 63.5*
64 7.2
68 7.6
90 10.0
258 28.9
353 4
175 19.6 *Doğru ifadeler Tablo 1 incelendiğinde öğrencilerin % 37.3’ünün HIV / AIDS’in cinsel ilişki ile, %82.8’inin kan yoluyla %27’si dövme yaptırma sırasında geçebileceğini belirtmişlerdir. Ancak benzer ve farklı gruplar üzerinde yapılan çalışmalarda (5,10,11,12,13,14,15) HIV / AIDS’in ’in cinsel ilişki ile geçtiğini bilenlerin oranı bu çalışma sonuçlarından yüksek bulunmuştur. HIV / AIDS’in ’in bugün kabul edilen bulaşma yollarından en önemlileri cinsel yol ve virüs ile bulaşmış kan ve kan ürünleridir (6). Öğrencilerin cinsel yönden oldukça aktif olduğu bu dönemde öğrencilerin bu konudaki bilgi düzeyinin düşük çıkması oldukça önemlidir(16,17). HIV virüsü taşıyıcısı anneler gebelikte, doğum anında ve sonrasında bebeğe virüsü bulaştırabilirler (5). Bu çalışmada öğrencilerin %63.5’i ’in gebe kadından bebeğine, %44.9’u anne sütü ile bebeğine geçtiğini ifade etmişlerdir. Lise öğrencileri üzerinde yapılan bir çalışmada da benzer sonuç elde edilmiştir(18). Bunun yanısıra öğrenciler arasında HIV / AIDS’in tokalaşma, dokunma ve sarılma ile bulaşmaz cevabını verenlerin oranı %70.8 iken masum öpüşme, hastanın teri ve çatal, tabak gibi ortak eşyalarını kullanımı ile bulaşmadığını belirtenlerin oranı %34-47 arasında değişmektedir. Bu oranın, lise öğrencileri üzerinde yapılan bir çalışmada %50-60 (14) diğer bir çalışmada ise %65-96 arasında değişmektedir (19). Bu çalışmadaki sorulara doğru cevap verilmemesi, sonuçta HIV / AIDS’li kişilerin istenmeyen durumları, izolasyon, dışlanma, damgalanma gibi durumlar ile karşı karşıya kalacağı endişesini yaratmaktadır (20). Çalışmada HIV / AIDS’in sivrisinek sokması ile bulaşır diyenlerin oranı %28.4’dür. Lise öğrencileri üzerinde yapılan bir çok çalışmada ise sivrisinek ile geçer diyenlerin oranı oldukça yüksektir. (7,10,14,21). Çalışmada daha önceki yıllara göre yapılan çalışmalarda öğrenciler arasında AIDS’in sivrisinek ile geçer diyenlerin oranını düşük çıkması, okullarda verilen sağlık eğitiminin, kitle iletişim araçlarının etkisinin olduğu düşünülebilir. Tablo 2: Öğrencilerin HIV / AIDS’in Tanı, Tedavisine Yönelik İfadeleri Evet Sayı % Hayır Sayı % Bilmiyorum Sayı % HIV / AİDS’in nedeni belli değil HIV / AIDS’in taşıyıcısı olduğumuz kan testi ile anlaşılır HIV taşıyan ama hastalık belirtisi olmayan bir kişi bulaştırıcı olabilir Sağlıklı görünen kişiler HIV / AIDS taşıyıcısı olabilir HIV / AIDS kesin tedavisi olan bir hastalık mıdır Aşısı olan bir hastalık mıdır? HIV / AIDS’li bir çocukla aynı sınıfta okur musun? HIV / AIDS’li bir aşçının,yaptığı yemeği yer misin? Kendini riskli görüyor 154 17.2 709 79.3* 352 39.4* 642 71.8* 76 8.5
128 14.3 339 37.9* 664 74.3* 664 74.3*
512 57.3* 29 3.2 54 6.0
94 10.5 604 67.5* 491 55.0*
157 17.6
157 17.6 228 25.5 156 17.5 488 54.6
158 17.6 214 24.0
274 30.6 183 20.5 73 8.2
73 8.2 * Doğru ifadeler Tablo 2’de öğrencilerin HIV / AIDS’in tanı ve tedavisine yönelik verdikleri ifadelerinin dağılımı yer almaktadır. Tablo incelendiğinde öğrencilerin %57.3’ü HIV / AIDS’in nedeninin belli olmadığını, %67.5’i tedavisinin %55’i ise aşısının olmadığını ifade etmişlerdir.Bu bulgular, lise öğrencileri ve üniversite öğrencileri üzerinde yapılan çalışma sonuçları ile benzerlik göstermektedir (14,15, 21). Çalışmada öğrencilerin %74.3’ü HIV / AIDS’e yakalanma açısından kendilerinin riskli olduklarını belirtmişlerdir. Saptanan bu oran lise öğrencileri (14) ve üniversite hazırlık sınıfı öğrencileri üzerinde yapılan çalışma sonuçlarından yüksektir (21). Öğrencilerin %41.6’sı HIV / AIDS’li bir öğrenciyle aynı sınıfta okumayı reddederken, %37.9’u aynı sınıfta okumayı kabul etmişlerdir. Ancak yapılan çalışmalarda AIDS’li bir öğrenciyle aynı ortamda okumayı reddeden öğrenci yüzdesi daha düşüktür (15,19).
Tablo 3. Öğrencilerin HIV / AIDS’i İlişkin Bilgi Edinme Durumları ve Bilgi KaynaklarıBilgi Alma Durumu (n=894) Sayı %Bilgi alan 564 63.1 Bilgi almayan 330 36.9 Bilgi Kaynakları (n= 564 )Radyo-televizyon 241 42.7 Öğretmen 191 33.9 Gazete-dergi-kitap 162 28.7 Yakınlarından (aile,arkadaş) 68 12.1 Sağlık personeli 59 10.5 Tablo 3’te öğrencilerin HIV/AIDS’e ilişkin bilgi edinme kaynakları verilmiştir. Tablo incelendiğinde çalışma kapsamındaki öğrencilerin 564’ü (%63.1) daha önce HIV / AIDS’e ilişkin bilgi aldıkları ve bilgi alınan kaynakların başında radyo ve televizyon (%42.7) ikinci sırada öğretmen (%33.9) son sırada sağlık personeli (%10.5) olduğu belirlenmiştir. Bu konuda farklı ve benzer gruplarda yapılan çalışmalarda da radyo ve televizyonun önemli bilgi kaynağını oluşturdukları belirlenmiştir. (5,13,21) Bu bulgular radyo ve televizyonun eğitime kullanımının önemini göstermektedir. Ayrıca öğrencilerin bilgi edinme kaynağı olarak ikinci sırada (%33.9) öğretmeni ifade etmeleri öğretmenlerin öğrencilere daha kolay ulaşabilir olmalarından dolayı oldukça önemlidir. Bilgi edinme kaynağı olarak sağlık personelini son sırada göstermeleri okulda sağlık personelinin olmayışından kaynaklanabilir. Oysa gelişmiş ülkelerde yasal olarak okullarda okul hemşiresi ve diğer sağlık elemanlarının görevlendirilmesi söz konusudur. Okul hemşiresi okullarda öğretmenler ve öğrenciler için güvenilir bir bilgi kaynağı olarak görülmektedir (22). SONUÇ VE ÖNERİLER Sonuç olarak öğrencilerin %63.1’inin HIV/AIDS konusunda bilgi aldıkları, %37.3’ü HIV/AIDS’in cinsel ilişki ile bulaştığını, %74.3’ü kendilerini AIDS açısında riskli grupta oldukları belirlenmiştir. Öğrencilerin %42.7’si HIV/AIDS’le ilgili bilgiyi radyo ve televizyondan, %33.9’u öğretmenden edindikleri saptanmıştır. Bu sonuçlar doğrultusunda; Öğretmenlerin HIV/AIDS konusunda sağlık personelince eğitilerek öğrencilerin eğitiminde etkinliğinin sağlanması, Kitle iletişim araçlarında HIV/AIDS programlarına daha fazla yer verilerek uzmanlarca toplumun eğitilmesine daha çok önem verilmelidir. KAYNAKLAR1. On the Global HIV/AIDS epidemic report UNAIDS, WHO 2003 2. T.C.Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıkları Daire Başkanlığı, HIV / AIDS Surveyans verileri, Haziran 2004 3. Tumer A, Ünal S, HIV / AIDS Epidemiyolojisi ve Korunma, sürekli Tıp Eğitim Dergisi, 10(12), Aralık 2001; 446 – 449 4. Demirer S, HIV’le Yaşamak, Güneş Kitabevi, 1999. 5. Esen A, Toplumun AIDS’e İlişkin Bilgi Düzeyinin ve Eğitim Gereksiniminin İncelenmesi, Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 9(2), 1993 ; 919 6. Tümer A, Ünal S, HIV/AIDS Epidemoyojisinde Gelişmeler ve Korunma, Sürekli Tıp Eğitim Dergisi 12(1), Ocak 2003; 15-18 7. Özhan N, Emiroğlu N, Üniversite Öğrencilerinin AIDS Konusundaki Bilgi ve tutumları, III.Ulusal Hemşirelik Kongresi Kitabı, Sivas 24-26 Haziran, 1992, 678 – 705. 8. Çilingiroğlu N. HIV/AIDS Epidemisi ve Ekonomiye Olan Yükü, 1(3), Ankara, Eylül 1998; 111-116. 9. Uner S, Turan S, Ankara’da Lise Son Sınıf Öğrencilerinin HIV/ AIDS Bilgi Düzeylerinin Değerlendirilmesi, Hacettepe Toplum Hekimliği Bülteni, Sayı:4, Ekim 2000 10. Sırmatel F, Bozkurt A, Güngör S, Boydar İ, Üniversite Hazırlık Sınıfı Öğrencilerinin AIDS Hakkındaki Bilgilerinin Değerlendirilmesi, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 17 (2), Nisan – Haziran 1992; 128-132 11. Köksal S, Karter Y, Erginöz H, Üniversite Öğrencilerinin AIDS Bilgi Düzeyleri, IV.Halk Sağlığı Kongresi Kitabı, Didim, 12-16 Eylül, 1994, 540-541. 12. Yıldırım RC, Apan T, Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğrencilerinin HIV / AIDS Konusundaki Bilgi Düzeyleri, HIV/AIDS Dergisi. 13. Güler N, Yılmaz M, Sivas Çimento Fabrikasında Çalışan İşçilerin AIDS Konusundaki Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi, HIV/AIDS Dergisi, 4(2), Nisan – Mayıs-Haziran 2001; 62-66 14. Savaşer S, Lise Öğrencilerinin AIDS’e Bakışı, Hemşirelik Forumu, Toplum Sağlığı Özel Sayısı, 3(4), Temmuz – Ağustos 2000; 1-9 15. İçli G, Yalçın A.N, Eğitim ve Fen Edebiyat Fakültesi Öğrencilerinin AIDS Hakkındaki Bilgi Düzeyleri, 16. Canterbury,RJ, Clavet GJ, McGoruey EL, Koopman C, Hiph School Journal, 82(1), Oot/Nov 1998. 17. Özvarış ŞB, Ertan AE, Üreme Sağlığında Yaşam Boyu Yaklaşım, Toplumsal Cinsiyet Sağlık ve Kadın, ed. Akın Ayşe; Hacettepe Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi, Hacettepe Üniversitesi Yayınları 2003. 18. Hancock, T.etal, A Comparison of HIV/AIDS Knowledge Among High School freshmen and Senior Students, Journal of Community Health Nursing, 16(3), 1999. 19. Erefe İ, Bahar Z, Bayık A, Özsoy S.A, Türkistanlı E, Bornova Bölgesinde Öğrenim Gören Öğrencilerin AIDS Hastalığına İlişkin Bilgi ve Tutumları, IV.Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Özet Kitabı, Didim, 12 – 16 Eylül, 1994; 546 – 550 20. Sarp N, Önder ÖR, Yıldız A, Kütük O, Keçiören İlçesindeki Lise Son Sınıf Öğrencilerinin Cinsel Yaşama İlişkin Yaklaşımları, HIV/AIDS Konusunda Bilgi ve Tutumları, HIV/AIDS Dergisi, 4(3), Temmuz-Ağustos-Eylül 2001; 90-99. 21. Yazıcı S, 15-49 Yaş Grubu kadınların AIDS Konusundaki Bilgi Düzeylerinin Saptanması, C.Ü.Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 1993,3(1):48-56 22. Grant A, The Nurse in the School Health Service, Journal of School Health, 71(8), October 2001, 388 – 389 Yüklə 74,41 Kb. Dostları ilə paylaş:
|