“Loyihalarni boshqarish bo’yicha bilimlar”

Loyiha boshqaruvi bosqichlari

Loyiha boshqaruvi bo’yicha turli standartlar va usullar mavjud: PMI PMBOK, PRINCE2, Scrum, Tejamkor Olti Sigma va hokazo.
Yuqorida keltirilgan Loyiha Boshqaruvi Institutining “Loyihalarni boshqarish bo’yicha bilimlar” (Project Management Body of Knowledge/PMBOK) 6-nashr to’plamida ushbu 5 ta asosiy jarayon bosqichi guruhlari keltirilgan:
Boshlash bosqichiga yangi loyihani yoki mavjud loyihaning yangi bosqichini boshlash uchun ruxsat olish, loyiha nizomini ishlab chiqish va manfaatdor tomonlarni aniqlash uchun amalga oshiriladigan jarayonlar kiradi.
Rejalashtirish bosqichiga loyiha maqsadlariga yetish uchun zarur bo’ladigan amaliy qadamlarni aniqlash va rejalashtirish jarayonlari kiradi.
Amalga oshirish bosqichiga loyihani boshqarish rejasida belgilangan ishlarni bajarish jarayonlari kiradi.
Monitoring va nazorat qilish bosqichiga loyihaning bajarilishini kuzatish, zarur bo’lgan o’zgartirishlarni aniqlash va ularni amalga oshirish jarayonlari kiradi.
Tugatish bosqichiga loyiha yoki bosqichni rasmiy ravishda tugatish uchun barcha jarayon guruhlardagi tadbirlarni yakunlash uchun amalga oshiriladigan faoliyatlar kiradi.
Scrum (talaffuzda “skram”) IT mahsulotlarni ishlab chiqarishda vujudga kelgan bo’lib, hozirda keng sohalarda qo’llanadigan agile loyiha boshqarish metodologiyasi hisoblanadi. U o’n yoki undan kam a’zodan iborat bo’lgan jamoalar uchun mo’ljallangan bo’lib, ular o’z ishlarini bir oylik yoki ikki haftalik takrorlanuvchi “sprintlar”da oldindan rejalashtirilgan loyiha natijalariga kiruvchi element bo’lakchalarini yetkazib berishadi. Har bir sprint boshida jamoa “sprint rejasi”ni tuzadi, so’ng har kuni 15 daqiqa yoki undan kam vaqtli uchrashuvlarda (“пятиминутка”) progressni muhokama qiladi. Sprint oxirida jamoa yana ikkita yig’ilish o’tkazadi. Birinchisi “Sprint ko’rigi” deb nomlanib, bu yig’ilish qilingan ish va erishilgan natijalarni loyihaning manfaatdor tomonlari bilan muhokama qilish hamda ularning fikr-mulohazalarni olish uchun uyushtiriladi. Ikkinchisi “Sprint retrospektivi” deb nomlanib, jamoa o’z ishini tahlil qilib uni yahshilashga harakat qiladi.
Tejamkor Olti Sigma (Lean Six Sigma) ishlab chiqarish yoki xizmatlardagi yo’qotishlarni muntazam ravishda bartaraf qilish va jarayonlardagi o’zgaruvchanlikni kamaytirish orqali samaradorlikni oshirish uchun ishlatiladigan loyiha boshqarish usuli hisoblanadi. Unda ko’pincha DMAIC bosqichlari amalda qo’llaniladi, har bir bosqich va ularning ketma-ketligi muhim hisoblanadi.
Aniqlash (Define) bosqichida yechilishi zarur bo’lgan muammo aniqlanadi va loyiha nizomi ishlab chiqiladi. Bu bosqichda “Iste’molchi Ovozi” (Voice of Customer) va loyiha natijalari uchun talablarni (Critical-to-Quality/Cost/Service elements) aniqlash mumkin.
O’lchash (Measure) bosqichining maqsadi aniqlangan muammo xususiyatlarini o’rganib axborot yig’ish, o’lchov metrikalarini belgilash va uning miqdorini o’lchashdir. Ushbu boshlang’ich ma’lumotlar loyiha oxirida takomillashtirishlar amalga oshirilgandan so’ng erishilgan natijalar bilan solishtirib, loyiha muvaffaqiyatini tahlil qilishga imkon beradi. Masalan, mahsulot defektlari loyiha boshlanganda 45% deb aniqlangan bo’lsa, loyihani oxirida defektlar 35% ga kamayishga erishilsa, 10% ijobiy o’zgarish loyihani ham jamoa uchun moliyaviy, ham iste’molchi uchun muvaffaqiyatli yakunlanganidan dalolat beradi.
Tahlil qilish (Analyze) bosqichida yig’ilgan o’lchov axborotlarni tahlil qilib muammo ildizlari aniqlanadi. Ushbu maqsadda turli muammo yechish usullaridan (masalan, 5Why, Fishbone, statistik usullar) foydalaniladi.
Takomillashtirish (Improve) bosqichida aniqlangan muammo ildizlarini bartaraf qilish uchun turli yechimlar ishlab chiqiladi va amalga oshiriladi.
Nazorat qilish (Control) boshqichida amalga oshirilgan yangi takomillashtirishlar va o’zgarishlar davomiyligini ta’minlash uchun turli xatti-harakatlar bajariladi (masalan, ish instruksiyalari, treninglar, auditlar va hokazo). Loyihadagi o’zgarishlar va jarayonlar haqida hisobotlar loyihaning barcha bosqichlarida amalga oshiriladi.