Magistratura məRKƏZİ” Əlyazması hüququnda Nəsibli Fəxri Fəxrəddin oğlu

İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT SİYAHISI

Yüklə 0,67 Mb. səhifə 2/24 tarix 10.01.2022 ölçüsü 0,67 Mb. #108996

İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT SİYAHISI..................

97

G İ R İ Ş
Mövzunun aktuallığı. Bazar şəraitində təsərrüfat subyekt­lə­rinin fəaliyyət me­xa­niz­mi­nin şərtləri dəyişir və ona yeni aspektlər əlavə olunur. Müasir dövrdə ida­rəetmə və maliyyə menecmenti sisteminin kökündən dəyişməsi, maliyyə re­surs­larının formalaşdırılması, yerləşdirilməsi və istifadəsi prosesində yaranan pul mü­nasibətlərinin yeni iqtisadi məzmun daşıması «təsərrüfat subyektlərinin ma­liy­yə nəticələri» anlayışına sistemli və kompleks yanaşmağı tələb edir. Məhz buna gö­rə də müasir dövrdə müəssisənin maliyyə nəticələri ma­liy­yə resurslarının, məhsul (iş və xidmətlər) satışından yaranan pul gəlirlərinin, satışla əlaqədar olmayan gəlir və ikilərin formalaşdırılması, yerləşdirilməsi və istifadəsi kimi xarakterizə olunur. Məsələyə bu aspektdən ya­naşdıqda müəssisənin maliyyə nəticələrinin uçotu və təhlilinin kompleks proses olduğu və mənfəətdən istifadənin səmərəliliyinin yüksəldilməsi ehtiyatlarının mü­əyyən edilməsinə əlverişli şərait yaratdığı bilavasitə aydın görünür. Məhz bu­na görə də müasir dövrdə müxtəlif mülkiyyət münasibətlərinə mənsub təsərrüfat sub­yektlərinin maliyyə sabitliyinin möhkəmləndirilməsi və rentabelliyin yüksəldilməsi yol­larının axtarılması probleminin həlli aktual bir vəzifə kimi qarşıda durur. Xü­su­si vurğulamaq yerinə düşər ki, iqtisadi münasibətlərin tənzimlənməsinin nor­ma­tiv-hüquqi bazasının təkmilləşdiril­məsi, müəssisələrin fəaliyyət sferasının ge­niş­ləndirilməsi və onların xarici ticarət əlaqələrinin sərbəst subyektinə çevrilməsi mü­hasibat uçotu, hesabat və kompleks maliyyə təhlili sisteminin yenidən qu­rul­ma­sının vacibliyini və əhəmiyyətini xeyli artırır. Bu isə, öz növbəsində, bey­nəl­xalq təcrübədən istifadə etməklə müəssisənin istehsal və kommersiya fəaliy­yə­ti­nin uçotu və kompleks təhlilinin mərkəzi bloku sayılan təsərrüfat subyektlərinin ma­liyyə nəticələrinin uçotu, təhlili və qiymətləndirilməsi metodikasının təkmilləşdirilməsini və ona yeni istiqamətlərin əlavə olunmasını bir daha tələb edir.

Müasir dövrdə müəssisənin maliyyə nəticələrinin uçotu, kompleks təhlili və qiy­mət­lən­dirilməsi metodikası maliyyə uçotu və təhlilinin ayrılmaz bir hissəsi sayılır. Nəzəriyyə və praktikadan məlumdur ki, müəssisənin maliyyə nəticə­lərinin kompleks təhlili və qiymətləndirilməsi metodikası maliyyə uçotu və hesabatının məlumatlarına, onun istehsal, kommersiya və investisiya fəaliy­yə­ti­nin nəticələrinin real qiy­mət­lən­dirilməsini təmin edən və düzgün idarəetmə qərarlarının qəbul edilməsinə im­kan verən iqtisadi parametrlər sisteminə əsaslanır. Lakin, mühasibat uçotu, ma­liy­yə və statistik hesabatların beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması, on­lar­da­kı çoxlu sayda göstəricilərin ixtisar edilməsi ənənəvi qaydalardan fərqli olan və bazar iqtisadiyyatının tə­ləb­lə­ri­nə adekvat cavab verən maliyyə uçotu və təhlilinin yeni metodikasının işlənib hazır­lanması, onun təş­kilinin konseptual, metodoloji və praktiki əsaslarının müəyyənləşdirilməsi ob­yek­tiv zərurətə çevrilir. Aydındır ki, müasir bazar şəraitində belə bir metodikanın işlənib hazırlanması maliyyə menecmen­tində strateji və taktiki prob­lemlərin həll edilməsi, bazarın tələbatına və özünün istehsal potensialına uy­ğun məhsul (iş və xidmətlər) istehsalı və satışı prosesində işgüzar tərəfdaşın düz­gün seçilməsi, mühasibat balansının likvidliyinin müəyyən olunması və təsərrüfat sub­yektlərinin maliyyə sabitliyinin qiymət­ləndirilməsində müstəsna əhəmiyyət daşıyır.

Məlumdur ki, təsərrüfat subyektlərinin istehsal, kommersiya və maliyyə fəa­liy­yətinin nəticələri müəssisənin maliyyə vəziyyətinə bilavasitə təsir göstərir. Belə ki, həmin fəaliyyətin müsbət nəticələri müəssisənin maliyyə vəziyyətini xeyli yax­şı­laşdırır. Əgər bu proses əks istiqamətdə baş verərsə, onda müəssisənin istehsal pro­sesində boş dayanmalar baş verir, məhsulun (iş və xidmətlərin) keyfiyyətinin aşa­ğı düşməsinə şərait yaranır və son nəticədə təsərrüfat subyektlərinin hesabına da­xil olan pul gəlirlərinin həcmi azalır və onun ödəmə qabiliyyəti pisləşir. Təc­rü­bə­də bəzən yaxşı işləyən müəssisələrin maliyyə çətinlikləri ilə qarşılaşması halları mü­şahidə olunur. Məhz buna görə də müasir dövrdə təsərrüfat subyektlərinin ma­liyyə fəaliyyətinin müəssisənin maliyyə resurslarının sistematik daxil olması və sə­mərəli istifadəsinin təmin edilməsinə yö­nəldilməsi tamamilə qanunauyğun və məntiqi görünür. Deməli, bazar şəraitində müəssisənin maliyyə nəticələri yalnız iqtisadi amillərin məcmusu de­yil, həmçinin onun maliyyə münasibətlərinin bütün elementlərinin qarşılıqlı tə­si­rinin nəticəsi kimi çıxış edir.

Göründüyü kimi, təsərrüfat sub­yekt­lə­rinin maliyyə nəticələri və onun mənfəətinin formalaşdırılması maliyyə fəaliyyətinin mü­hüm xarakteris­ti­ka­sı hesab olunur. O müəssisənin rəqabətədavamlılığını və iş­gü­zar əməkdaş­lıq­da onun potensialını müəyyən edir, maliyyə münasibətlərinin bü­tün iştirak­çı­larının iqtisadi maraqlarının səmərəli realizə olunmasına bilavasitə şə­rait yaradır. Deyilənlərdən bir daha aydın olur ki, biznesin vəziyyətinin və iq­ti­sa­diyyatın sistemli təhlili nəzəriyyəsi «maliyyə nəticələri və mənfəət» anlayışını yalnız müəs­si­sə­nin maliyyəsinin keyfiyyət xarakteristikası kimi deyil, eləcə də həmin vəziyyətin kə­miyyətcə qiymətləndirilməsini nəzərdə tutur. Bu prinsipial nəticə müəssisənin ma­liyyə nəticələrinin qiymətləndirilməsinin elmi cəhətdən əsaslandırılmış me­to­di­ka­sının ümumi prinsiplərini, onun metodoloji və konseptual əsaslarını for­ma­laş­dır­mağa imkan verir.

Yüklə 0,67 Mb.

Dostları ilə paylaş: