Mas’ulyati cheklangan jamiyatlarda inventar va xo’jalik jihozlari hisobi. Reja: Kirish

a) maxsus asboblar va moslamalar (alohida buyurtmani tayyorlash uchun yoki ma'lum bir turdagi buyumlarni seriyali va ommaviy ishlab chiqarish uchun mo‘ljallangan maqsadli asboblar va moslamalar) ;

b) maxsus va sanitar buyumlar, maxsus poyafzal;

d) yotoq jihozlari;

e) kanselyariya jihozlari (kalkulyatorlar, stol jihozlari boblar va moslamalar va h.k.);

f) oshxona va ovqatlanish xonasi jihozlari, shuningdek ovqatlanish xonasi choyshablari;

g) xarajatlari, ularni qurish qurilish-montaj ishlari tannarxiga olib boriladigan vaqtinchalik (titulsiz) inshootlar, qurilma va moslamalar;

h) foydalanish muddati bir yildan kam bo‘lgan almashtiriladigan uskunalar;

i) ov qurollari (ko‘kan, qopqon, to‘rlar va h.k.).

Buxgalteriya hisobida inventarlar va xo‘jalik buyumlari turgan joyiga qarab aks ettiriladi. Ushbu belgisiga ko‘ra ular ikki guruhga bo‘linadi:

•  Ombordagi inventarlar va xo‘jalik buyumlari.

• Foydalanishdagi inventarlar va xo‘jalik buyumlari.

Korxonalar mustaqil ravishda inventarlar, asboblar va xo‘jalik jihozlarini hisobga oluvchi schyotlarni ularning moliyaviy-xo‘jalik faoliyatidagi o‘rni va roliga qarab ochishlari mumkin. Ularning qiymati foydalanishga berilgan vaqtda ishlab chiqarish yoki davr xarajatlariga to‘liq qo‘shilishi mumkin.. Inventar baholash quyidagi ikkita qiymatlardan eng pasti bo‘yicha amalga oshiriladi:

• 
  balans tuzilayotgan sanadagi narxi (sotib olish narxi )
  
• 
  balans tuzilayotgan sanadagi realizatsiya qiymati.
  

Inventar va xo‘jalik jihozlari keyinchalik foydalanishga yaroqsiz holga kelgan hollarda ularni balansdan tashqari schyotdan hisobdan chiqarish belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan hisobdan chiqarish dalolatnomasiga asosanamalga oshiriladi Inventar va xo‘jalik buyumlari bilan bog‘liq barcha operatsiyalar va ularning hisobi 1080-schyotda yuritiladi. 1080 «Inventar va xo’jalik buyumlari» schyotida aylanma mablag’lar tarkibiga kiruvchi inventar, asbob-uskunalar, uy-ro’zg’or buyumlari va boshqa mehnat vositalari kam qiymatli va eskirgan buyumlar)ning mavjudligi va harakati hisobga olinadi.

Operatsiya mazmuni	Debet	Kredit
Materillar tannarxiga transport–tayorlov xarajatlarini kiritilishi	1080	1510
Inventarizatsiya natijasida xo’jalik buyumlarining kamomadi aniqlandi	5910	1080
Xo’jalik buyumlari sotildi pul kelib tushdi.	5110	1080
Mol yetkazib beruvchidan inventar va xo’jalik buyumlari olindi	1080	6010
Tabiiy ofat tufayli inventarlarning yo’qotilishi yuz berdi	9720	1080

Milliy standart qoidalariga ko‘ra inventar foydalanishga o‘tkazilishi bilanoq uning butun qiymati ishlab chiqarish xarajatlari yoki davr xarajatlariga chiqariladi. Keyinchalik foydalanishga topshirilgan inventar va xo‘jalik buyumlarini hisobga olish tartibi bo‘lishi uchun ular balansdan tashqari schyotga o‘tkaziladi. O14 "Ishlatilayotgan inventar va xo‘jalik buyumlari" ana shunday schyot hisoblanadi. Inventar va xo‘jalik buyumlarini foydalanishga topshirish to'g'risidagi aktni qanday to'ldirish kerak .

Inventar va xo‘jalik buyumlari narxi eng kam ish haqining 1O baravaridan oshganda ularni foydalanishga topshirishda ushbu buyumlarning narxini kechiktirilgan to‘lovlarga o‘tkazish mumkin.
Agar inventar ishlatilgan mahsulotni ishlab chiqarish muddatidan oldin to‘xtatib qo‘yilsa va ishlab chiqarishni qayta boshlash ehtimoli bo‘lmasa, u holda kechiktirilgan xarajatlar hisobvaraqlarida hisobga olingan intentar qiymatining qoldiqlari operasion xarajatlar ko‘rinishida moliyaviy natijaga hisobdan chiqariladi.
Inventarni ta'mirlash va unga texnik xizmat ko‘rsatish uchun barcha xarajatlar ishlab chiqarish xarajatlari yoki davr xarajatlari sifatida qayd etiladi. Ba'zida ekspluatasiya qilish vaqtida inventardan maqsadli foydalanilmaydi. Bunday holda, uning narxini boshqa operasion xarajatlar hisobvarag‘iga kiritish mumkin. Agar ushbu intentar bo‘yicha kechiktirilgan xarajatlarni hisobga olish uchun hisobvaraqlarda qoldiq bo‘lsa, u holda ularni hisobot davri xarajatlari shaklida moliyaviy natijaga o‘tkazish kerak bo‘ladi. Yuqoridagi barcha xususiyatlar tashkilotning hisob siyosatida aks ettirilishi kerak.Inventarlarning tannarxi - inventarlarni hozirgi joylashuvi va holatiga keltirish uchun qilingan barcha xarajatlar hamda sotib olish va konvertatsiya qilish xarajatlarini o'z ichiga oladi. Inventar va xo‘jalik anjomlarini foydalanishga topshirishda ulaming qiymati vazifasiga qarab ishlab chiqarish xarajatlariga yoki davr xarajatlariga toMiq hisobdan chiqarilib, keyin tashkilot tomonidan oddiy shakl bo‘yicha (bir tomonlama tartibda), tannarxi bo‘yicha nomlar (nomenklatura raqamlari) yoki guruhlar (yiriklashtirilgan komplektlar) kesimida tezkor miqdoriy hisob yuritiladi, bunda foydalanishga kelib tushish sanasi (oy, yil), foydalanish joyi (boMinmalar bo‘yicha) va ulardan foydalanish muddati mobaynida moddiy javobgar shaxslar ko‘rsatiladi. Agar inventar va xo‘jalik anjomlarining qiymati bir birlik (komplekt) uchun xarid qilish paytida O ‘zbekiston Respublikasida belgilangan eng kam ish haqining o‘n baravaridan ortiq bo‘lsa, unda tashkilot ulami foydalanishga berishda ushbu inventar va xo‘jalik anjomlarining qiymatini muddati kechiktirilgan xarajatlarga kiritishi mumkin. Bunda kechiktirilgan xarajatlami kamaytirish, ya’ni ulami xarajatlargahisobdan chiqarish quyidagi usullardan birini qo‘llash orqali amalga oshiriladi:
a) qiymatni ishlab chiqarilgan mahsulot (ishlar, xizmatlar) hajmiga mutanosib ravishda hisobdan chiqarish;
b) teng me’yorli tarzda. Qiymatni ishlab chiqarilgan mahsulot (ishlar, xizmatlar) hajmiga mutanosib ravishda hisobdan chiqarish usulida kechiktirilgan xarajatlar summasini hisobdan chiqarish hisobot davrida ishlab chiqarilgan mahsulot (ishlar, xizmatlar) hajmining natural ko‘rsatkichidan va inventar hamda xo‘jalik anjomlari tannarxining ko‘rsatilgan inventar va xo‘jalik anjomlarini foydali ishlatishning butun kutilayotgan muddatida mahsulot (ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarishning taxmin qilinayotgan hajmiga nisbatidan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi. Qiymatni teng me’yoriy usulda hisobdan chiqarish inventar va xo‘jalik anjomlarining tannarxidan hamda ushbu inventar va xo‘jalik anjomlarini foydali ishlatish muddatini hisobga olgan holda hisoblab chiqarilgan me’yorlardan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi.Inventar va xo‘jalik anjomlari qiymatining ulami foydalanishberishda hisobdan chiqarish tartibi, shuningdek ulaming qiymatini xarajatlarga kiritishning foydalanilayotgan usuli tashkilotning hisob siyosatida aks ettirilishi lozim. Korxona ulaming vazifasi va moliya-xo‘jalik faoliyatidagi o‘miga
bog‘liq holda inventar, asboblar va xo‘jalik anjomlarini hisobga olish uchun hisob varaqlami mustaqil ochish huquqiga ega. Topshirish paytida inventar va xo‘jalik anjomlarining qiymati tolaligicha ishlab chiqarish yoki davr xarajatlariga kiritiladi.
Inventar va xo‘jalik jihozlarini foydalanishga berish buxgalteriya hisobida inventar va xo‘jalik jihozlarini xarid qilish va ishlab chiqarish bilan bog‘liq haqiqiy xarajatlar summasi (haqiqiy tannarx bo‘yicha) xarajatlami hisobga oluvchi schyotlarda aks ettiriladi
Inventarlarning auditi nafaqat inventarlar miqdorini, balki uning sifati va holatini ham tekshirishi kerak, bu esa tovar-moddiy zaxiralarning qiymati moliyaviy hisobotlarda va hisobotlarda adolatli aks ettirilganligini tekshirishi kerak. Inventarlarni tekshirish tartiblari ba'zi umumiy inventar audit jarayonlari:
1. ABC tahlili
ABC tahlili turli qiymat va hajm inventarlarini guruhlashni o'z ichiga oladi. Masalan, yuqori qiymatli inventar, o'rtacha va past qiymatli mahsulotlarni alohida guruhlash mumkin. Elementlarni alohida qiymat guruhlarida kuzatish va saqlash mumkin.
2. Analitik jarayonlar
Tahliliy protseduralar moliyaviy ko'rsatkichlar asosida inventarizatsiyani tahlil qilishni o'z ichiga oladi, masalan, yalpi daromad, qo'lda bo'lgan kunlar inventarlari, inventarlarning aylanma koeffitsienti va tarixan inventarizatsiya xarajatlari.
3. Chiqib ketish tahlili
Chiqib ketish tahlili xatolarga yo'l qo'ymaslik uchun jismoniy hisoblash paytida inventarni qabul qilish va jo'natish kabi operatsiyalarni to'xtatib turishni o'z ichiga oladi.
4. Tayyor mahsulot tannarxini tahlil qilish
Tayyor mahsulot tannarxini tahlil qilish ishlab chiqaruvchilarga tegishli bo'lib, hisobot davrida tayyor inventarlarni baholashni o'z ichiga oladi.
5. Yuk tashish tannarxini tahlil qilish
Yuk tashish narxini tahlil qilish inventarni turli joylarga tashish uchun yuk yoki yuk xarajatlarini aniqlashni o'z ichiga oladi. Umuman olganda, yuk tashish xarajatlari inventarizatsiya qiymatiga kiritiladi, shuning uchun yuk xarajatlarini ham kuzatib borish muhimdir.
6. Moslashish
Moslashtirish tovarlar sonini va moliyaviy yozuvlar bilan jo'natilgan inventarizatsiya narxini moslashtirishni o'z ichiga oladi. Auditorlar to'g'ri summalar to'g'ri vaqtda to'langanligini tekshirish uchun solishtirishlari mumkin.
7. Qo'shimcha xarajatlarni tahlil qilish
Qo'shimcha xarajatlarni tahlil qilish korxonaning bilvosita xarajatlarini va inventarizatsiya xarajatlariga kiritilishi mumkin bo'lgan qo'shimcha xarajatlarni tahlil qilishni o'z ichiga oladi. Ijara, kommunal xizmatlar va boshqa xarajatlar ayrim hollarda inventarizatsiya xarajatlarining bir qismi sifatida qayd etilishi mumkin.
8. Kelishish
Kelishuv inventar auditida aniqlangan nomuvofiqliklarni hal qilishni o'z ichiga oladi. Xatolar moliyaviy hisobotlarda qayta tekshirilishi va solishtirilishi mumkin.
Tovar-moddiy zaxiralarni baholash quyidagi ikkita qiymatlardan eng pasti bo‘yicha amalga oshiriladi:

• 
  balans tuzilayotgan sanadagi tannarx (sotib olish narxi yoki ishlab chiqarish tannarxi);
  
• 
  balans tuzilayotgan sanadagi realizatsiya qilishning sof qiymati.
  

Inventarlarni to'g'ri hisobga olish inventarizatsiyadagi aktivlarining katta qismiga ega bo'lgan har bir kompaniya uchun juda muhimdir. Bundan tashqari, buxgalteriya bo'limi oldida turgan eng qiyin vazifalardan biri bo'lishi mumkin. Inventarlarni to'g'ri baholash mukammal inventar kuzatuv tizimlarini, omborlarning joylashishini va aylanishlarni hisoblash tartib-qoidalarini, shuningdek, xarajatlarni to'plashning batafsil tizimlarini talab qiladi. Bundan tashqari, umumiy qabul qilingan buxgalteriya tamoyillari inventarlarni baholashga to'g'ri munosabatda bo'lish uchun bir qator talablarni o'z ichiga oladi.
Inventarizatsiya bilan bog'liq firibgarlik odatda boshqaruv darajasida qo'zg'atiladi. Sababi menejerlarga kompaniyaning rentabelligidankelib chiqqan holda kompensatsiya to'langanda umuman yoki ularning alohida biznes bo'linmalari sifatida ular cho'zish uchun rag'batga ega natijalarini xabar qildi. Muammo nomutanosib ravishda katta qismga ega bo'lganda yanada kuchayadi menejerning potentsial daromadi rentabellik maqsadlariga asoslanadi faqat haddan tashqari katta say-harakatlar orqali erishiladi. Inventarlar bilan bog'liq ma'lumotlarning keng to'plami, inventarizatsiya buxgalteriya hisobi - bu inventarlarni to'g'ri hisobga olish bilan bog'liq barcha narsalar, shuningdek, omborni tashkil etish va inventarlarni hisobga olish bo'yicha eng yaxshi amaliyotlar uchun yagona manba.
Boshqa tomondan:
Inventarlarni hisobga olish - bu tovar-moddiy zaxiralarni hisobga olish tizimini yaratish va uning maksimal samaradorlik bilan ishlashini ta'minlash bo'yicha keng qamrovli, bosqichma-bosqich qo'llanma. Ushbu amaliy kitob buxgalteriya hisobi bo'yicha mutaxassislarga quyidagilar bo'yicha muhim ma'lumotlarni taqdim etadi:

• 
  To'plangan inventar xarajatlarni, hisoblarni umumlashtirishni va tranzaktsiyalarni qayd qilish uchun ishlatiladigan standart jurnal yozuvlarini samarali boshqaradigan buxgalteriya tizimini o'rnatish
  
• 
  Inventarizatsiyani kuzatish va xarajatlarni hisoblash funktsiyalari samaradorligini oshirish uchun eng yaxshi amaliyotlardan foydalanish
  
• 
  Inventarizatsiyadagi firibgarlikka qarshi kurashish uchun noyob boshqaruv vositalarini o'rnatish
  
• 
  Inventarizatsiyani hisoblash tartib-qoidalari bo'yicha tadbirlarning bosqichma-bosqich nazorat ro'yxatini amalga oshirish
  
• 
  Turli GAAP(AQSh moliyaviy hisobot tizimining asosini tashkil etadigan buxgalteriya hisobi standartlari) ma'lumotnomalarini o'rganish uchun qimmatli vaqtni tejash
  
• 
  Inventarizatsiyani kuzatish va xarajatlarni hisoblash tizimlarini turli ishlab chiqarish tizimlariga moslashtirish uchun moslashtirish
  

Inventarlarni hisobga olishning barcha spektrini qamrab olgan holda, inventarizatsiya hisobi mutaxassislarga inventarni hisobga olish tizimlaridagi noaniqliklarni bartaraf etishda yordam berish uchun sohaning har bir jabhasini mohirlik bilan o'rganadi.

3. 
   Inventar va xo’jalik jihozlari kirimi hisobi.
   

Inventar va xo‘jalik buyumlari bilan bog‘liq barcha operatsiyalar va ularning hisobi 1080-schyotda yuritiladi. Milliy standart qoidalariga ko‘ra inventar foydalanishga o‘tkazilishi bilanoq uning butun qiymati ishlab chiqarish xarajatlari yoki davr xarajatlariga chiqariladi. Keyinchalik foydalanishga topshirilgan inventar va xo‘jalik buyumlarini hisobga olish tartibi bo‘lishi uchun ular balansdan tashqari schyotga o‘tkaziladi. 014 "Ishlatilayotgan inventar va xo‘jalik buyumlari" ana shunday schyot hisoblanadi. Bosh direktor korxonaning hisob siyosatiga o‘zgartirish kiritish va ularni inventar tarkibiga kiritish uchun tovarlar tannarxining past chegarasini belgilash huquqiga ega
Inventar va xo‘jalik buyumlari narxi eng kam ish haqining 10 baravaridan oshganda ularni foydalanishga topshirishda ushbu buyumlarning narxini kechiktirilgan to‘lovlarga o‘tkazish mumkin. Bu 3290 "Boshqa kechiktirilgan xarajatlar" schyoti. Kechiktirilgan xarajatlar ikki usulda bilan hisobdan chiqarilishi mumkin: Qiymatni hisobdan chiqarish chiqarilgan mahsulot yoki xizmat hajmiga mutanosibdir; Teng. Birinchi usul shundan iboratki, muayyan davrdagi chiqariladigan mahsulot hajmlarining ko‘rsatkichlaridan va ko‘rsatilgan inventarning butun taxmin qilingan davri uchun chiqariladigan mahsulot soniga nisbatan inventar tannarxining qiymatidan kelib chiqqan holda inventar summasi hisobdan chiqariladi. Ikkinchi usulda intentar qiymatidan va ushbu inventardan foydali foydalanish muddatlaridan kelib chiqib hisoblangan muayyan normalarga asosan qiymat hisobdan chiqariladi. Yuqorida ko‘rsatilgan hisobdan chiqarish usullari inventardan foydali foydalaniladigan butun davrda kuchga ega. Agar inventar ishlatilgan mahsulotni ishlab chiqarish muddatidan oldin to‘xtatib qo‘yilsa va ishlab chiqarishni qayta boshlash ehtimoli bo‘lmasa, u holda kechiktirilgan xarajatlar hisobvaraqlarida hisobga olingan intentar qiymatining qoldiqlari operasion xarajatlar ko‘rinishida moliyaviy natijaga hisobdan chiqariladi.
Inventarni ta'mirlash va unga texnik xizmat ko‘rsatish uchun barcha xarajatlar ishlab chiqarish xarajatlari yoki davr xarajatlari sifatida qayd etiladi. Ba'zida ekspluatasiya qilish vaqtida inventardan maqsadli foydalanilmaydi. Bunday holda, uning narxini boshqa operasion xarajatlar hisobvarag‘iga kiritish mumkin. Agar ushbu intentar bo‘yicha kechiktirilgan xarajatlarni hisobga olish uchun hisobvaraqlarda qoldiq bo‘lsa, u holda ularni hisobot davri xarajatlari shaklida moliyaviy natijaga o‘tkazish kerak bo‘ladi. Yuqoridagi barcha xususiyatlar tashkilotning hisob siyosatida aks ettirilishi kerak. Inventarlar kvitansiyalari yetkazib beruvchidan tovar-moddiy boyliklarni qabul qilish (yoki qaytarish)ni qayd etish uchun ishlatiladi. Mahsulotlar to'g'ridan-to'g'ri inventar kvitansiyasiga qo'shilishi yoki mavjud xarid buyurtmalaridan olinishi mumkin. Yetkazib beruvchilaringizdan olgan barcha inventar mahsulotlar inventar kvitansiyalarini talab qiladi.

4.