5-jadval.Respublikada asosiy kapitalga investitsiyalarning moliyalashtirish manbalari bo‘yicha tuzilishi (% hisobida)2
Ko‘rsatkichlar
1992
1995
2000
2002
2004
Jami kapital qo‘yilmalari
100
100
100
100
100
SHu jumladan:
Davlat byudjeti mablag‘lari
26,6
22,9
29,2
25,0
14,9
Korxonalarning o‘z mablag‘lari
52,9
47,0
27,1
40,0
43,2
Banklari kreditlari
0,3
9,6
6,8
1,7
2,3
CHet el investitsiyalari va kreditlari
-
14,0
23,2
20,5
24,5
Aholi mablag‘lari
20,2
6,5
12,0
12,0
12,4
Boshqa mablag‘lar
-
-
1,7
0,8
2,7
Manba: O‘zR Davlat statistika qo‘mitasi
Investitsiyalarga sarflar darajasini ikkita asosiy omil belgilab beradi:
1) investitsiya sarflaridan kutilayotgan foyda normasi;
2) foiz stavkasi.
Investitsiyalarga qilinadigan sarflarning harakatlantiruvchi motivi foyda hisoblanadi. Tadbirkorlar ishlab chiqarish vositalarini qachonki ular foyda keltiradigan bo‘lsa, sotib oladilar.
Investitsiyalar darajasini belgilaydigan ikkinchi omil foizning real stavkasi hisoblanadi. Foiz stavkasi bu - real asosiy kapitalni sotib olish uchun zarur bo‘lgan, band qilingan pul kapitaliga korxona to‘lashi lozim bo‘lgan pul miqdori hisoblanadi. Agar kutilayotgan sof foyda normasi (masalan, 10 foiz) foiz stavkasi (7 foiz)dan ortiq bo‘lsa investitsiyani amalga oshirish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Aksincha, foiz stavkasi (aytaylik, 12 foiz) kutilayotgan sof foyda normasidan (10 foiz) ortiq bo‘lsa, investitsiyalash samarasiz hisoblanadi.
Investitsiya darajasiga kutilayotgan sof foyda normasi va foiz stavkasidan tashqari boshqa quyidagi omillar ham ta’sir ko‘rsatadi.
1. Mashina va uskunalarni xarid qilish, ishlatish va ularga xizmat ko‘rsatish xarajatlari.
2. Tadbirkorlardan olinadigan soliq miqdori.
3. Texnologik o‘zgarishlar.
SHunga ham e’tibor qaratish lozimki, yalpi sarflar tarkibining investitsiya sarflariga oid qismi yalpi xususiy ichki investitsiyalar deb yuritiladi. SHunga ko‘ra yalpi va sof investitsiyalarni ham bir-biridan farqlash zarur.
