Mavzu: “Bahor ta’rifida” (Yusuf Xos Hojib). Darsning maqsadi

II. Oʻtilgan mavzuni mustahkamlash.

Husnixat daqiqasi: Mening ikki onam bor: Ikkisi ham mehribon. ( Uyg‘un)

Uy vazifasi aniqlanadi.349-mashqning bajarilishi o’qituvchi tomonidan tekshiriladi.

Mashq yuzasidan suhbat o‘tkaziladi.

- She’r nima haqida ekan?

-Do‘st deganda nimani tushunasiz?

-Do‘st og‘ir kunda o‘z do‘stiga qanday yordam beradi?

“Kungaboqar” metodi orqali Do‘st so‘ziga ta’rif beriladi.

Vafodor XushfAAe’l ostgo‘y Yordamini ayamaydi Mehribon Samimiy Do‘st

III.Yangi mavzu bayoni. “Aqliy hujum” metodi:

-Kishilik olmoshlari qaysi qo‘shimchalar bilan qo‘llanadi?

O‘quvchilar bu savolga o‘z bilaganlaricha javob beradilar. O‘qituvchi ularning javoblarini umumlashtiradi.

Demak, Kishilik olmoshlari kelishik qo‘shimchalari bilan qo‘llanadi.

“O‘rnini top?” ta’limiy o‘yini:

O‘qituvchi kelishik qo‘shimchalari qo‘shilgan kishilik olmoshlari yozilgan tarqatmani stol ustiga tartibsiz qo‘yib chiqadi. Har bir guruh ushbu tarqatmani o‘z o‘rniga qo‘yish topshirig‘ini oladi.

Namuna: mening, menga, mendan, men, menda, meni

1	2	3	4	5	6
B.k.	Q.k.	T.k.	J.k.	O’.p.k.	Ch.k.
Men	Mening	Meni	Menga	Menda	Mendan

Darslik bilan ishlash. 350-mashq asosida tushuntirib beriladi. She’r o‘quvchilarga o‘qitiladi. She’rdan kishilik olmoshlarini topib, daftarlariga ko‘chirib yozadilar. Ularning asos va qo‘shimchalarini belgilaydilar.

Namuna:Senga (sen-asos, -ga jo‘nalish kelishigi qo‘shimchasi)

1-topshiriq (o‘yin) Ekranda she’r bittadan namoyish etiladi. She’r ostida ajratilgan so‘zlarni tahlil qilish uchun yarim oval, yarim uchburchak va yarim to‘rtburchak beriladi. O‘quvchilar kishilik olmoshlarga yarim oval, kelishik qo‘shimchalariga yarim to‘rtburchak qo‘yish lozim bo‘ladi. Ular kishilik olmoshlarini topib, asos va qo‘shimchalarini tegishlicha belgilaydilar. Mashqni bajarib bo‘lganlaridan so‘ng, quyidagi topshiriq beriladi. O‘ylab ko‘ring! Kishilik olmoshlari qaysi qo‘shimchalar bilan qo‘llanadi? Eslab qoling! Kishilik olmoshlari kelishik qo‘shimchalar bilan qo‘llanadi

263 - mashq. Darslikdagi tabriknoma o‘quvchilarga o‘qitiladi.. Namuna asosida o‘quvchilar o‘z o‘rtoqlariga tabriknoma yozadilar. Bu mashqni bajarishda o‘quvchilar xat yozishni o‘rganadilar, shu bilan birgalikda kishilik olmoshlar haqidagi bilimlari mustahkamlanadi.

Bilib oling!!

-Siz olmoshi nima uchun bosh harf bilan yozilgan?

-Kimlarga sen, kimlarga siz deb murojaat qilasiz?

2 Hurmatli dugonam, Diyora! Men Sizni tug‘ilgan kuningiz bilan tabriklayman. Sizga uzoq umr, o‘qishlaringizda muvaffaqiyatlar tilayman. Dugonangiz Maloxat -topshiriq. O‘quvchilar mabriknomani namuna asosida daftarlariga yozadilar

“Xotira mashqi” ta’limiy o‘yinidan foydalanadi.O‘qituvchi berilgan misralar doskaga o‘rinlarini almashtirib yoziladi. O‘quvchilar misralarni o‘z o‘rniga qo‘yib she’rni yoddan yozadilar.

Namuna: O‘lkamni yashartmoq Uzoq ketma, quyosh,

Bizga iftixor. Sen borsan, men bor.

Uzoq ketma, quyosh, O‘lkamni yashartmoq

Sen borsan, men bor. (Obid Rasul) Bizga iftixor. (Obid Rasul)

Guruhlar “Kungaboqar” metodi orqali men, sen olmoshlariga qaratqich va tushum kelishigi qo‘shimchalari qo‘shilganda kelishik qo‘shimchalari bo‘ladigan o‘zgarish yoddga olinib, kishilik olmoshlariga kelishik qo‘shimchalari qo‘shib, gulbarglarga yozib chiqadilar.

264-mashq

		-ga		Unga
U		- da		Unda
		d an		Undan

O‘ylab ko‘ring!

U kishilik olmoshlariga jo‘nalish, o‘rin-payt, chiqish kelishigi qo‘shimchalari qo‘shilganda qanday tovush o‘zgarishi bo‘ldi?

Qoida o‘quvchilarga o‘qitiladi.

IV. Yangi mavzuni mustahkamlash.

1-guruhga topshiriq:Men kishilik olmoshini kelishiklar bilan qo‘llab yozing.

2-guruhga topshiriq: Sen kishilik olmoshini kelishiklar bilan qo‘llab yozing.

№	Kelishik nomi	So`rog`i	Kishilik olmoshi
1	Boshkelishik	-kim? nima? qayer?	men, sen
2	Qaratqich kelishigi	kimning?nimaning?qayerning?	mening ,sening
3	Tushumkelishigi	kimni?nimani?qayerni?	meni, seni
4	Jo’nalishkelishigi	kimga?nimaga?qayerga?	menga, senga
5	O’rin-payt kelishigi	kimda?nimada?qayerda?	menda, senda
6	Chiqishkelishigi	kimdan?nimadan?qayerdan?	mendan, sendan

O‘quvchilarning ishlari tekshirib chiqiladi. Topshiriqni to‘g‘ri bajargan o‘quvchilar rag‘batlantiriladi.

2-topshiriq.O‘quvchilarga berilgan olmoshlarni kelishik qo‘shimchalariga ko‘ra shakllarga joylashtirish topshirig‘i beriladi. Kelishik nomlari geometrik shakllarda bo‘lsin. “Rag‘bat” degan joyga topshiriq to‘g‘ri bajarilsa, “to‘g‘ri” belgisi qo‘yiladi. Bosh kelishigi Qaratqich kelishigi Tushum kelishigi Jo‘nalish kelishigi O‘rin-payt kelishigi Chiqish Kelishigi Rag‘bat meni,menda, mendan, men, mening, menga sendan, senga, senda, sen, sening, seni, undan, unga, unda, u, uning, uni, bizdan, bizga, bizda, biz, bizning, bizni, sizda, sizdan, sizni, sizga, siz, sizning, ularning, ularni, ularga, ularda, ular, ulardan

V. Darsga yakun yasash va baholash.

Dars yakunida har bir guruh o‘zlari yaratgan gulzori haqida , obodonlashtirishga qo‘shgan hissasi haqida gapirib beradi.

O‘qituvchi qaysi guruhning gulzorida gullar ko‘pligiga qarab, “Eng faol guruh”, darsda faol qatnashgan o‘quvchilar esa “Bilimdon”, “Sinfimiz faxri” kabi nominatsiyalar bilan taqdirlanadi.

VI. Uyga vazifa.

265 - mashq. Mashq shartiga ko‘ra bajariladi.

O‘qing. Ajratib ko‘rsatilgan otlarning o‘rniga shu otlarni ko‘rsatadigan olmoshlarni qo‘yib ko‘chiring. Yana qanday olmoshlar borligini ayting.

1. — Rahimjon, otingiz judayam chiroyli ekan, — dedim men.U(Rahimjon) yalt etib menga qaradi. Uning (Rahimjonning)ko‘zlarida sevinch, g‘urur bor edi. 2. Rahimjon ikkimiz o‘zimizni oftobga solib yotdik. Men Unga (Rahimjong)a tikilib yotardim. Uning (Rahimjonning) oftobda kuygan, tog‘ shamoli yalagan badani qizg‘ish cho‘yanga o‘xshardi, hozir unga juda-juda havasim keldi. (Yo‘ldosh Shamsharovdan)

Otingiz so‘ziga ma’nodosh so‘z toping. Matnda qaysi so‘z ko‘chma ma’noda qo‘llangan?