Mavzu: O’zbek xalq shevalarining leksikasi

O’zbek tili dialektologik atlasini tuzish o’zbek adabiy tili imlo va talaffuz normalarini fonetik tuzilishi sitemasi, grammatik qurilishi leksik tarkibini normallashtirishda aniqliklar kiritish uchun; o’zbek shevalarining mavjud tasniflarini to’ldirish, mukammallashtirish; adabiy til va tayanch shahar shevalarining kundalik ta’siri natijasida adabiy tilning o’zbek shevalararo normallasha borishini tezlashtiradi.

• O’zbek tili dialektologik atlasini tuzish o’zbek adabiy tili imlo va talaffuz normalarini fonetik tuzilishi sitemasi, grammatik qurilishi leksik tarkibini normallashtirishda aniqliklar kiritish uchun; o’zbek shevalarining mavjud tasniflarini to’ldirish, mukammallashtirish; adabiy til va tayanch shahar shevalarining kundalik ta’siri natijasida adabiy tilning o’zbek shevalararo normallasha borishini tezlashtiradi.
• O’zbek dialektologlari o’z milliy tillari atlasini yaratish bilan bir qatorda, qardosh dialektologlar bilan birga «Turkiy tillar atlasi» ni ham tuzmoqdalar. Bunday atlasni tuzish akademik V.M.Jirmuniskiy tashabbusi bilan boshlangan edi.
• Uning so’roqligi va programmasi 1960-70 yillarda bir necha bor muhokama qilinib tasdiqlandi.

Har 3-4 yilda turkiy tillar atlasini yaratish bo’yicha Xalqaro miqyosda konferensiyalar, yig’inlar o’tkazilib turilmoqda.

• Har 3-4 yilda turkiy tillar atlasini yaratish bo’yicha Xalqaro miqyosda konferensiyalar, yig’inlar o’tkazilib turilmoqda.
• Umumturkiy lingvistik atlasning yaratilishi, turkiy xalqlar tili haqida yangi ma’lumotlar beradi, qardosh tillarning taraqqiyoti fikrimizni kengaytiradi, unga ilmiy nuqtai nazaridan aniqliklar kiritadi.
• ILOVALAR: Fonetika bo’yicha: e lashishning tarqalishi: chey chey, bezer > bezer, yexshirek > yexshirek, k.x. Kulok > kulax, t.ch. tsh > chsh.
• Morfologiya bo’yicha: a-ya: shahara-dalaye, menga, menge, magan; senga (senge) sagan.
• Leksika bo’yicha: dargat bovet (bog’et) togon, meyek, yimirte-tuxum; og’o’r - keli

Nazorat topshiriqlari

• 1. A.Shermatovning Qashqadaryo viloyatidagi «O’zbek xalq shevalari» kitobi bilan lingvogeografiyaga aloqador bo’limlarni o’rganish.
• 2.Lingvogeografiya bo’yicha ko’rgazmali qurol tayyorlash (Har bir talabaga bittadan).
• 3.O’zbek xalq shevalarini o’rganishning hozirgi ahvoli: uch yo’nalish haqida adabiyotlardan ma’lumot tayyorlash.
• Foydalanish uchun adabiyotlar
• 1.V.V.Reshetov., Sh.Shoabdurahmonov. O’zbek dialektologiyasi. Toshkent,1978 (Lingvistik geografiya bo’limi).
• 2.A.K.Borovkov. O’zbek sheva-lahjalarini tekshirish uchun savol-javoblar. Toshkent,1944.
• 3.V.V.Reshetov. O dialektologicheskom atlase uzbekskogo yazika. Kazan, 1958.