Medenî”; “şehirli, şehre ait, şehre özgü

Divan Teşkilatı:

Suriye, Irak, İran ve Mısır’ın fethi üzerine fey gelirlerinin artmasıyla bunların dağıtımı konusunda Hz. Ömer arayışlar içerisine girmiştir. Sahabelerle yaptığı istişare sonucunda, fey gelirlerinin herkese dağıtılması kararı alınmıştır. Bunların toplanması ve tevzii hususunda Medine’de 20/641 yılında divan teşkilatını kurumuştur. “Divan” kelimesi, devlet idaresindeki çeşitli idarî, askerî ve malî hizmetlerin yerine getirilmesinde kullanılan defterlere, bunların ve devlet memurlarının bulundukları yere verilen isimdir.

Hz. Ömer, atiyye miktarlarının farklı seviyelerinde tespit edilmesi gerektiğini ifade etmiş; kendilerine atiyye verilecek kimselerin isimlerinin “levh” denilen enli sayfalara yazılmasını emretmiştir. O, insanların İslam’a yaptıkları hizmete, Hz. Peygamber’e olan yakınlık ve onunla beraber katlandıkları çilelere göre değerlendirmiştir. Hz. Ömer divan defterlerine yazımın Hz. Peygamber’e yakınlığa göre yani Benî Haşim’den başlanmasını emretmiştir. Hazineden yapılacak ödemelerin miktarı ise, kabile sıralamasına göre değil, İslam’daki önceliğe göre yapılmasını istemiştir.

Divan defterleri Arapça olarak yazılmış, daha sonra Irak, Suriye ve daha sonra Mısır’da da divan defterleri düzenlenmiştir. Bu bölgelerin defterleri de tıpkı Medine’deki gibi Arapça yazılmış ve buradaki askerle aileleri defterlere kaydedilmiştir. Irak ve Sasanîler, Suriye ve Mısır’da Bizanslılar tarafından kurulan ve fetihlerden önceki dönemlerden beri devam etmekte olan Divanu’l-Haraç’lar aynen ve kendi dillerinde bırakılmıştır.