91
O'yin nimani ko'rsatdi? Tavsiya etilgan mumkin bo'lgan javoblardan
tinglovchilarning bir qismi "laqabni" ni tekislab, tajovuzkor emas, yumshoq
deb atash mumkin bo'lganlarni tanladilar, masalan: "Men apelsinman va bu
menga yoqadi".
Javoblarning ikkinchi toifasi - bu oqlovchi yoki ishtirokchi uning boshqacha
ekanligini isbotlashga urinadigan javoblar: "Men apelsin emasman - men
binafshaman". Shu bilan birga, ha, to'g'ridan-to'g'ri tajovuzkorlik yo'q, lekin
ba'zi bir xafagarchilik bor, deyishadi, men umuman Siz o'ylagan odam
emasman, men boshqacha.
Uchinchi toifa - bu tajovuzkor javoblar: "Siz o'zingiz apelsin
қ
iz", "Men apelsin
bo'lsam ham, Siz kaktussiz". Ya'ni, bir holatda ishtirokchi uni apelsin deb
atashini haqoratli deb biladi, ikkinchisida - kaktus haqorat ekanligini
namoyish etadi.
Ushbu o’yinni o’tkazish natijasida biz “nafrat tili” kabi holatni shakllantirdik. Uning
boshqacha nomi – “xeyt spich” («hate speech» – tarjima qilinganda «nafrat tili»ni
anglatadi).
«Nafrat tili» fenomen sifatida keng tarqalgan muammo bo’lib, u davlatlardan,
jamiyatlardan, hayot darajasidan qat’i nazar, barchamizga ta’sir qiladi. Qoida
tariqasida, «adovat tili so’zlari» ma’lum xususiyatlarga, xususan, millati, irqi, dini,
yoshi, jinsi, jinsiy orientatsiyasi, nogironligi, OAV holati va boshqalarga asoslangan
farqlarga asoslanadi.
Bugungi axborot maydonining haqiqati shundan iboratki, «nafrat nutqi» ommaviy
axborot vositalarida ham, ijtimoiy tarmoqlarda ham, turli xil Internet-platformalarda
ham, tezkor xabarlarda ham, kundalik aloqada ham qo’llaniladi.
«Nafrat tili» bo’yicha mutaxassislar odatdagi «muxoliflar» ga nisbatan salbiy
ma’noga ega bo’lgan turli xil lingvistik shakllarni - alohida so’zlar, iboralar, jumlalar,
nutq kliklarini anglatadi. «Nafrat tili» o’zini irqchilik, ksenofobiya, millatlararo
adovat va murosasizlik, gomofobiya, seksizm kabi shakllarda namoyon qilishi
mumkin.
Bu, ayniqsa, yosh avlod uchun juda jiddiy muammo. Buni 2016 yilda anglagan
Yevropa Kengashining Yoshlar departamenti hatto yoshlarni Internetda nafrat
so’zlariga qarshi kurashish va inson huquqlarini qo’llab-quvvatlashga safarbar qilish
uchun «Biz nafratga yo’q deymiz» yoshlar kampaniyasini boshladi. 2016 yil 31
mayda Yevropa Komissiyasi Facebook, Twitter, YouTube va Microsoft vakillari
bilan birgalikda onlayn-makonda «nafrat tili»ning noqonuniy namoyon bo’lishiga
nisbatan odob-axloq qoidalarini imzoladi. Kodeksga muvofiq, Internet-
korporatsiyalar so’z erkinligi qadriyatlarini himoya qilishda, shuningdek, onlayn-
makondagi asosiy huquqlarni saqlashda korporativ javobgarlik mavjudligini tan
Dostları ilə paylaş: