Mehir Sözleşmesinin Hukuki Niteliği Seda İrem Çakirca' Özet

B a h ç e ş e h ir Ü n iversitesi H ukuk Fakültesi D ergisi

---

M e h ir Sözleşm esinin Hukuki Niteliği
mn ilerleyen bölümlerinde yanıtlanmaya çalışılacaktır. Çalışmanın takip eden 
bölümünde ise mehir sözleşmesinin Türk hukuku özelinde, İslam hukukunun 
yürürlükte olmadığı hukuk sistemleri açısından hukuki niteliğinin nasıl tespit 
edildiği üzerinde durulacak ve varılan sonuca uygun olarak mehir sözleşme­
sinin hangi şartlar dahilinde geçerli olarak kurulabileceği belirlenecektir. Nor­
m atif bir düzenlemeye konu olmaması sebebiyle; yargı kararlarının konuya 
ilişkin getirdiği yorumlar değerlendirilirken sadece Türk uygulaması değil, 
mehir sözleşmesinin kanunlar ihtilafı yoluyla mahkeme kararlarına konu ol­
duğu örnek ülke uygulamaları da dikkate alınacaktır. Bu bağlamda; Türk göç­
menlerin büyük bir yoğunlukla yaşadıkları Alman mahkemelerinin, konuya 
ilişkin kararlarına da çalışma içerisinde değinilecektir.
I. MEHİR KAVRAMI
İslam ülkeleri dışındaki ülkelerde mehir kavramım karşılamak üzere çeşitli 
terimler kullanılmaktaysa da (Almanca Morgengabe veya Brautgabe, İngiliz­
ce dower veya Brideprice), kullanılan terimlerin hemen hepsi mehir kavramını 
açıklamaktan uzak ve belirsizdir. Zira mehir kavramım tammlamak için kulla­
nılan ifadelerin çoğu sözcük anlamıyla başlık parası kavramı ile kanştınlabile- 
cek niteliktedir. Oysa mehir ile başlık parası, ödendiği kişiler başta olmak üzere, 
amaçta ve temelde farklı iki kurumdur. Mehir evlilik sözleşmesinin tamamlan­
masıyla birlikte kadının malvarlığına dahil olmaktadır, babasımn veya ailesinin 
değil7. Dolayısıyla kadın doğrudan kendi malvarlığına dahil olan mehri istediği 
gibi değerlendirme; harcama hakkına sahiptir8. Mehir kavramının Türk huku­
kunda kanştınlabileceği diğer bir kurum ise evlilik sebebiyle erkek eşin, ka­
dın eşe veya kadın eşin ailesine verilen hediyelerdir. Eşlerin evlilik sebebiyle 
hediye vermeleri İslam hukukundan kaynaklanmamakta; daha ziyade İslam’ın 
doğumundan önce merkez Asya’da var olan geleneklerden doğmaktadır9.
Kuran’da10 da açıkça yer alan mehir kurumu, Alman dilinde kullanıldı­
ğı şekliyle Morgengabe 01. 01. 2010 tarihinde yürürlükten kalkana kadar
7 
Rutten, s. 114; Ali, in The Islamic Marriage Contract Case Studies in Islamic Family Law, 
Edited by Asifa Quraishi, Frank E. Vogel, Harvard University Press, 2008, s. 19; Foumier, 
Müslim Marriages in Western Courts: Lost in Transplantation, Ashgate Publishing, 2010, s. 9; 
Wurmnest, RabelsZBd. 71 (2007), s. 531.
8 
Wynn, in The Islamic Marriage Contract Case Studies in Islamic Family Law, Edited by Asifa 
Quraishi, Frank E. Vogel, Harvard University Press, 2008, s. 205.
9 
Wurmnest, RabelsZBd. 71 (2007), s. 532; Krüger, in Gedachtnisschriftfür Alexander Lüderitz, 
Heraugegebenvon Haimo Schack, C. H. BeckVerlag, 2000, s. 416.
10 Kuran Sure 4 Ayet 4 şu şekildedir: “Kadınlara mehirlerini bir hediye olarak verin (böylelik­
le kendileri verilen mehir üzerinde serbestçe tasarruf edebilsinler). Eğer kendi istekleriyle o 
mehrin bir kısmını size bağışlarlarsa, hiç şüphesiz ki onu (kendiniz için) tüketebilirsiniz.” (Söz 
konusu ayetin çevirisi Kuran’m Almanca çevirisinden yapılmıştır. Çeviri: Paret, Der Koran,