Mersin körfezi (g tüRKİYE) kiyi morfolojiSİNİ etkileyen güncel biyolojik faktörler

Güncel Biyolojik Faktörlerin Mersin Körfezi (G Türkiye) Kıyı Morfolojisine Etkileri

Effects of Recent Biological Factors on Mersin Bay (S Turkey) coastal morphology
Murat GÜL^1,*, Ahmet ÖZBEK², Fahri KARAYAKAR³, Mehmet Ali KURT^4
1 Muğla Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Kötekli, 48000, Muğla ([e-mail], [e-mail])

² Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Avşar, 46100, Kahramanmaraş

³ Mersin Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Yenişehir Kampüsü, 33169, Mersin

⁴ Mersin Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Çiftlikköy, 33324, Mersin


ÖZ

Mersin Körfezi kıyıları (Doğu Akdeniz) hem insan hem de çeşitli sığ denizel organizma faaliyetlerinin yoğun olarak gözlendiği bir alandır. MÖ I. bin yıl başlarında inşa edilen antik Soli-Pompeiopolis kenti limanıyla (Yağcı, 2007) birlikte kıyı morfolojisine ilk insan müdahalesi başlamıştır. 1954 yılında Mersin Limanın inşasına başlamasıyla bu müdahaleler önemli boyutlara ulaşmıştır. Günümüzde yapımı devam eden park ve sahil yolu dolguları, dalgakıran, marina, akarsu setlerinin uzanımı ve benzeri insan yapımı kıyı inşaatları, güncel kıyı morfolojisini önemli ölçüde değiştirmektedir. Bu yapılar deniz dalgalarının yönünü ve şiddetini etkilemekte, ayrıca kıyıya paralel akıntıların yönünü değiştirmektedirler. Bu engellemeler kıyı bölgelerinde erozyona neden olabildiği gibi yeni sediman yığma alanlarının gelişimine de neden olabilmektedir.

Yukarıda bahsedilen insan faktörüne ek olarak, çeşitli sığ denizel organizma faaliyetleri Mersin Körfezi kıyılarındaki yaygınca Miyosen ve daha az oranda Jura-Kretase kireçtaşı anroşmanlarını ve Pliyo-Kuvaterner çakıltaşlarını etkilemektedir. Bu faaliyetlerin en önemlileri; Brachidontes pharaonis (Fischer P. 1870) midyeleri tarafından meydana getirilen vazo şekilli oyuklar (gastrochaenolites; maksimum 44 mm derinlikte), Phoronida solucanları tarafından oluşturulmuş, ince-uzun tüp şekilli oyuklar (endolithes; 35 mm derinlikte, 1,5 mm çapta) ve diğerleri kadar belirgin olmayan Patella sp. gastropodları tarafından meydana getirilen kazıma izleridir. Bu organik faaliyetler kıyı önünde bulunan gevşek çakıltaşlarının orta-kaba kum boyu bağlayıcı malzemesinin içine nüfuz ederek, bunların tamamen parçalara ayrılmasına neden olmuşlardır. Parçalanma sonunda kum boyu sedimanlar kıyıya ve açık denize doğru taşınabilirken, çakıllar kıyıya taşınarak çakıllı sahilleri oluşturmuştur. Aynı organizmalar kireçtaşı anroşmanları üzerinde yaklaşık 3 cm’lik bir organik örtü ve 4,5 cm kalınlığında bir bozunma zonu meydana getirmektedir. Biyolojik bozunma kireçtaşı anroşmanları yüzeyinde aşınmaya neden olmakta, bu da kayaçlarda dayanımı azaltmaktadır. Ancak organizmaların tüm kayacı güçlü bir hasır gibi kaplaması halinde, kayacı dalga ve sonraki organik etkilerden korumaktadır.
Anahtar Kelimeler: Mersin, Güncel Kıyı Morfolojisi, Biyoerozyon, Anroşman


ABSTRACT

The Mersin Bay coasts (Eastern Mediterrranean) is the area where the both densely human and several shallow marine organisms activities are observed. The first human intervention to the coastal morphology started with the building of the ancient Soli-Pompeiopolis city port at the beginning of the BC I. thousand year (Yağcı, 2007). Those interventions reached to significant amount after the starting construction of Mersin Port in 1954. Park and coastal road fillings, breakwater, marina, extension of river embankments and similar man made coastal structure, whose constructions are recently continuing, are significantly changing the coastal morphology. Those structures are affecting the direction and intensity of sea waves and changing the direction of longshore currents. These barriers cause both erosion and new sediment accumulation areas in coastal region.
In addition to the human factors that mentioned above, several shallow marine organism activities are affecting the abundantly Miocene and lesser Jurassic-Cretaceous limestone armourplates and Plio- Quaternary conglomerates of the Mersin Bay coasts. The most important activities of them are; vase shaped holes (gastrochaenolites; maximum 44 mm depth) formed by Brachidontes pharaonis (Fischer P. 1870) mussels, long, thin tubular sahpe holes (endolithes; 35 mm depth, 1.5 mm diameter) formed by Phoronida worms and scrape trace, which is not significant like the others, formed by Patella sp. gastropodas. These organic activities have diffused inside the medium to coarse-grained sand size binding materials of the loose conglomerates, locally found in the foreshore, and cause the total disintegrations of them. As a result of this fragmentations, sand size sediments are transported to open sea and coastal area, while gravels are then transported to the shore and form gravelly beach. The same organisms have formed roughly 3 cm thick organic cover and 4.5 cm thick weathered zone in the limestone armourplates. Biologic degradation cause surficial erosion of the armourstone and decrease the rock stability. However if the organism cover the whole rock as a strong mat that act to protect the rock surfaces from the further wave and organic effects.
Keywords: Mersin, Recent Coastal Morphology, Bioerosion, Armourstone
Değinilen Belgeler

Yağcı, R., 2007. Soli-Pompeiopolis Antik Liman Kenti Kazıları Resmi Sitesi: http://soli-pompeiopolis.com, (erişim tarihi: 27.11.2007).