Mexanizmlarni keltirilgan kuch vа mоmеnt Reja Harakatlanuvchi kuchlar yoki momentlar

Kuchlarni keltirish
Kuchlarni keltirishni erkinlik darajasi bitta bo’lgan (W=1) mexanizm misolida (5.2-shakl, a) ko’rib chiqamiz. Boshlang’ich bo’g’in qilib bo’g’in 1 ni tanlaymiz. Mexanizm F va F₃ kuchlar va M₄ moment bilan yuklangan. Mexanizmni uning nusxasi bilan almashtiramiz hamda unga ikkala kuch va momentni keltiramiz. Natijada F va F₃ kuch­lar va M₄ moment mos ravishda keltirilgan momentlarga aylanadi (5.3-shakl,b). Ularning algebraik yig’indisi nusxaga qo’yilgan kelti­rilgan momentlar yig’indisining qiymatini beradi (5.3-shakl, v):
, ( 5.3)
F kuchni keltiramiz, ya’ni ni aniqlaymiz. Buning uchun yuqorida ko’rsatilganidek dastlabki shartni - amalda qo’yilgan F kuch va uni almashtiruvchi keltirilgan moment bajargan elementar ishlarning tengligi shartini yozish lozim:
( 5.4)
bunda dφ_M va ds_K — nusxaning va kuch qo’yiluvchi K nuqtaning mumkin bo’lgan siljishlari. dφ_M = dφ₁ ekanligi kelib chiqadigan (5.3) tenglamani e’tiborga olgan holda (5.4) tenglamani izlanayotgan kel­tirilgan momentga nisbatan yechamiz
, ( 5.5)
bundan ekanligini hisobga olgan holda ushbuga ega bo’lamiz:
, ( 5.6)
(5.5) tenglama umumlashtiruvchi ma’noga ega: K nuqta deganda mexanizmning qiymati va yo’nalishi ma’lum bo’lgan F kuch qo’yiladigan istalgan nuqtasini tushunish mumkin.

a)
b)	v)
5.3-shakl.

M₄ momentni keltiramiz. Dastlabki shartni - elementar ishlarning tengligini yozamiz
, (5.7)
bunda va - nusxa va bo’g’in 4 ning mumkin bulgan burchak siljishlari. = ekanligini esda tutgan holda (5.7) tenglamani ga nisbatan yechamiz
, (5.8)
tugallangan ko’rinishda esa qo’yidagicha yozamiz;
, (5.9)

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   Фролов К.В ва б. Механизм ва машиналар назарияси. – Т.: Укитувчи, 1990.
   
2. 
   Джураев А ва б. Механизм ва машиналар назарияси. – Т.: Укитувчи, 2004.
   
3. 
   Karimov R.I, Saliyev A. Mexanizm va mashinalar nazariyasi fanidan o’quv qo’llanma. T.: ToshDTU, 2006.
   
4. 
   Abduvaliyev U.A., Karimov R.I. “Amaliy mexanika” faninig “Mashina va mexanizmlar nazariyasi” bo’limidan kurs ishini bajarish bo’yicha o’quv qo’llanma – T,ToshDTU, 2008.