Mezolit (o’rta tosh) davri

8742737

1. Vatanimiz hududlarida dastlabki shaharsozlik madaniyatining shakllanishi. Uzb-n xududida dastlabki shaxarlarning shakllanishi bronza davriga borib takaladi. Mas., mil.avv. 2- mingyillikka tegishli Sopollitepa yodgorligi shaxar kurinishnda bulgan Sopolln tepa axoliyey sugorma dexkonchilik va kiyemzn chorvachilik bilan shugullangan. Yana shunday shaxar kurnnishiga ega bulgan yedgorliklardan birn Baktriya shaxridir. Bu shaxar mustaxkam devolrlar bilan uralgan bulib, bu shaxarning nomi Baxtr daresi nomidan kelib chikkan. Bu shaxar xakida yunon olimi Kvint Kursiy Ruf maыgumot berib utadi. Samarkand, Buxoro shaxarlariga mil.avv. UP ayerlarda asos solingan. Samarkand dastlab marokand deb atalgan bulib, Sugdiyenaning markaziy shaxri bulgan. Xiva shaxriga mil.avv.V asrda asos solingan. Toshkent shaxriga Kang’ davlati davrida asos solingan bulib, bu shaxar Kang davlatining markaziy shaxarlaridan biri bulgan. Bu shaxar dastlab Choch, Shosh degan nomlar bilan tarixiy manbalarda uchraydi. Marv shaxriga xam mil.avv.VII asrda asos solingan bulib, bu shaxar Marg’iyonaning markaziy shaxri bulgan. Bu shaxar qoldiklari xozirgi Turkmaniston Respublikasida joylashgan.

2. Movarounnahrning Qutayba ibn Muslim boshchiligidagi arab qo’shinlari tomonidan istilo qilinishi. O‘rta Osiyodagi siyosiy parokandalik va kichik illatlarning bir-birlari bilan tez-tez nizolarga bo’lib turishi Qutaybaga qo‘l keldi. O‘z harbiy yurishlarini Qutayba 705 yil Balx viloyatini bosib olish bilan boshladi. Balxdan tashqari Qutaybaga Chag‘oniyon, Shuman va O‘rta Osiyoning janubidagi kichik viloyatlar bo‘ysunadi. Chag‘oniyon hrkimi Tish arablar tomoniga o‘tib ketadi.706 yil Qutayba katta qo‘shin bilan Movarounnahrga kirib keldi. Tabariyning ma’lumotlariga ko‘ra Qutayba eng obod va boy shaharlardan biri Poykand tomon harakat qildi. Uning qo‘shini tarkibida arablar xizmatiga o‘tgan Balx va Chag‘oniyon hokimlarining ham qo‘shinlari bor edi. Poykandning ko‘pchilik aholisi savdogarlar edi. Shaharda qoldirilgan harbiy qo‘shinga turk sarkardasi bosh edi. Sug‘d va boshqa viloyatlardan kelgan kuchlar bilan poykandliklar arablarga qattiq turib qarshilik ko‘rsatdilar. Arablar sug‘dlar tomonidan o‘rab olinib Qutaybaning barcha yo‘llari kesib qo‘yildi.Poykand fojiasidan so‘ng Qutayba boshliq kuchli raqibga zarba berib uni mag‘lub etish maqsadida Sug‘d podshosi Tarxun, Buxoro hukmdori Xunukxudod, Shopurkom hokimi Vardanxudod boshliq katta qo‘shin yig‘ildi. Ularga turklar yordamga kelib, jami qo‘shinning miqdori 40000 kishi atrofida edi. Xorazmda boshlangan ichki ziddiyatlar Qutayba fikrini o‘zgartirdi. Xorazmda xalq g‘alayoni boshlangan bo‘lib, unga Xorazmshoh Chag‘onning ukasi Xurzod boshchilik qilar edi. Qutayba Xurzod boshchiligidagi qo‘zg‘olonchilarni tor-mor keltiradi. 710-712 yillarda Xorazmshoh Qutayba bilan tinchlik sulhini tuzib, unga 10000 qoramol miqdorida boj go‘laydi.