Mezolit (o’rta tosh) davri

3658765

1. Qadimgi Baqtriya davlati. Qadimgi Baqtriya haqida yozma va arxeologik ma‟lumotlar. Urta Osiyodagi ilk davlat uyushmalaridan Kdsimgi Baktriya davlatidir.Yeaktriyaliklarning yurti Surxon vodiysi, Afgonistonning shimoliy sharki, Tojikistonning janubiy xududlarida joylashib, turli yozma manbalarda Baxdi, Baktrish, Baktriyona, Baktriya, Baxli, Baxlika deb tilga olingan.Bronza davrndai ijtimoiy iktisodiy rivojlanish (Sopolli, Jarkuton, Oltintepa va boshkalar) keyingi davrlarda yanada jadallik bilan rivojlanadi. Natijada mil.avv.IX-VIII ayerlarda Baktriya xududida xarbiy axamiyatga ega bulgan siyosiy birlashmalar tashkil topali. Mil.avv.VIII-VII Kadimgi Baktriya davlati Sharkdagi kuchli davlatlardan biriga aylanadi.Ushbu jarayonni arxeologik va yozma manbalar maыgumotlari xam tuda tasdiklaydi. Ayrim tatdkikotchilarningfikrlariga Karaganda, bu davr Baktriya tarkibiga Margiyona va Sugdiyona xam (tarixiy madaniy viloyat sifatida) kirgan bulishi mumkin. Ma’lumotlarga Karaganda, Baktriyaning boyliklari kadim davrlardayok Shark davlatlarida mashxur edi. Buyuk Ipak yulidan ancha ilgariyok kadimgi yullarning Baktriya utganligi bejiz emas. Sunggi yillarda olib borilgan arxeolog tadkikotlar natijasida kadimgi Baktriya xududlaridagi manzilgoxdar va kuxna shaxarlar soni anchagina kupaydi. Davlatning poytaxti Baktra va Kiziltepa, Bandixon kabi kuplab yedgorliklardan topilgan kup sonli turli-tuman topilmalar bu xududlarda ijtimoiy-iktisodiy munosabatlar, shuningdek utrok va kuchmanchi axoli urtasida, xamda, Ya kii Shark va Old Osiyo bilan uzaro iktisodiy, madaniy alokalar gurkirab rivojlanganligidan dalolat beradi.

2. Amir Temur hokimiyatining o’rnatilishi Temuriylar movorounnaxrning mutullarga, kadar mavjud madaniyatini kayta uygotishga erishdilar. Maxalliy madaniyat zam i n id a va negizida Osiyo xalkining madaniy unsurlari kushilib yangi uzgacha madaniyat paylo buldi. Buyuk sarkarda va jaxongir Amir Temur boshlab bergan madaniy joylanshsh jarayonida uning keyingi avlodlari faoliyati muxim urin egalladi. Temuriylar uz ajdodlari ishiga sodik kolib . uni tashabbuskorlik ananalarini davom ettirdilar. Natijada avlodlar davomida yangi ijtimoiy muvaffakiyatlar kulga kiritildi, Movorounnaxr va Xurosondagi kuplab shaxarlar obodonlzshtirildi va chiroyli kiyofaga ega buldi. Temur va temuriylar davrida kurilish ishlari va memorchnlik mыsli kurinmagan darajada usadi va rivojlanadi. Ular davrida Samarkand, Toshkent, Buxoro, Shaxrisabz, Karshi, Kobul va boshka shaxarlarda buyuk yaratuvchanlik ishlari olib borildi. Soxibkironning buyrugiga asosan 1365 yilda Karshi, 1370 yilda Samarkand, 1380 yilda Kesh shaxarlariatrofida mudofa devorlari barpo ztildi. Amir Temur birinchi navbatda poytaxt Samarkandni dunyoning eng guzal obod va kurkam va betimsol shaxarlaridan biriga aylantirishni uzining olliga maksad kilib kuydi. U eng avval 150 yil davomida vayron va karovsiz kolgan shaxarlarning mudofa davrlarni tiklashdan boshladi.