Microsoft Word Ishlab chiqarish iqtisodiyoti doc

Korxonalarda texnik nazoratni tashkil etish. 
Korxonalarda ishlab 
chiqarilgan mahsulotlar sifatining talabga javob berishini ta`minlash uchun 
texnik nazorat xizmati tashkil etadi. 
Texnik nazorat - ishlab chiqarish jarayonining barcha bosqichlarida 
amalga oshiriladigan nazorat operasiyalari majmuidir. 
Texnik nazorat ob`yekti bo’lib korxonaga chetdan keltiriladigan 
materiallar, ehtiyot qismlar, agregat va mexanizmlar, stanoklar mashinalar, 
instrumentlar va boshqa mehnat vositalari, mahsulot ishlab chiqarish 
texnologik jarayonlari, ishlab chiqarilgan tayyor mahsulotlar hisoblanadi. 
Nazorat amalga oshiriladigan texnik vositalar, texnik nazorat usullari 
va shakllari mahsulot xarakteri, texnika va texnologiya hamda ishlab 
chiqarishni tashkil etish xususiyatlariga mos kelishi zarur. 

---

80
Nazoratni tashkil etishda har bir texnik nazorat xodimiga 
majburiyatlarni aniq taqsimlash, yuqori sifat uchun moddiy va ma’naviy 
rag’batlantirishning samarali usullarini qo’llashni talab etadi. 
Texnik nazorat profilaktik xarakterga ega bo’lishi, ya`ni talabdan 
chetga chiqishni bartaraf etish emas, balki ularni paydo bo’lishini 
ogohlantirish lozim. Amalga oshirish usuliga ko’ra texnik nazoratning vizual 
(tashqi kuzatish), geometrik (o’lcham va shakllarni tekshirish), kimyoviy, 
mexanik, metallografik (tarkibi chidamliligi tuzilmasini tekshirish) turlari 
ajratiladi. 
Nazoratda qo’llaniladigan texnik vositalarga ko’ra texnik nazorat qo’l, 
mexanizasiyalashtirilgan, avtomatlashtirilgan nazoratga bo’linadi. Nazorat 
qilinadigan ob`yektlarni qamranish darajasiga ko’ra umumiy va tanlama 
nazorat bo’lishi mumkin.
Tugallangandan so’ng texnik nazorat amalga oshiriladigan operasiyalar 
xarakteriga ko’ra dastlabki (material, yarimfabrikatlar, agregatlarni ishlov 
berishgacha nazorat qilish), oraliq (texnologik jarayonning turlibosqichlarida) 
va yakuniy (texnologik jarayonning yakunlovchi operasiyalaridan so’ng) 
nazoratlarni ajratish mumkin. 
Nazorat operasiyalarni ijrochilari bo’yicha maxsus nazorat xodimlari 
tomonidan amalga oshiriladigan hamda ishlab chiqarish ishchilari tomonidan 
amalga oshiriladigan nazoratga bo’linadi (3.11-jadval). 
Bundan tashqari texnik nazorat operasiya bo’yicha va guruh bo’yicha 
(operasiya guruhlaridan so’ng); doimiy va davriy; stasionar va 
harakatlanuvchan bo’lishi mumkin. Masalan, tikuvchilik korxonalarida 
yakuniy umumiy nazorat, ta`mirlash korxonalarida dastlabki nazorat 
(nosozlikni aniqlash) keng qo’llaniladi. Nazorat operasiyalarini bajarishda 
korxonaning barcha ishchi xodimlari bevosita ishtirok etishi lozim. 
3.11-jadval.Tikuvchilik korxonasida umumiy texnik nazoratning asosiy bosqichlari. 
Nazorat mazmuni 
Nazorat maqsadi 
Nazoratni amalga 
oshiriuvchi xodimlar 
Boshlang’ich, dastlabki nazorat 
Korxonaga keltirilayotgan 
materiallarni tekshirish 
Materiallardagi 
deffektlarni aniqlash va 
belgilash 
qabul qiluvchilar, 
brakchi-nazoratchilar 
Oraliq operasiya bo’yicha nazorat 
Ustki mato, astarlik 
matolarni tekshirish 
Defektlarning kelgusi 
operasiyaga tushib 
qolishining oldini olish 
Brigadir
Operasiyalarni bajarilish 
sifatini tekshirish 
Tayyor mahsulotda 
texnologik defekt-
arga yo’l qo’yilishining 
oldini olish 
Tikuvchilar 
Belgilovchi operasiyalar 
bo’yicha nazorat 
Normativ texnik-
hujjatlar talabla-riga 
rioya qilinishi 
ni tekshirish 
Yuqori malakali 
tikuvchilar 
Tayyor mahsulotga ishlov 
berishni nazorat qilish 
Sifatsiz mahsulot ishlab 
chiqarishga yo’l 
Brigadir, bichuvchi 

---

81
qo’ymaslik 
Yakuniy nazorat 
Tayyor mahsulotni omborga 
topshirishdan avvalgi 
nazorat 
Mahsulotni texno-
logik ko’rsatkichlar 
bo’yicha tekshirish 
Nazoratchi
Tayyor mahsulotni yakuniy 
nazorati 
Mahsulotni estetik 
konstruktiv-
ergonomik xususiyatlari 
bo’yicha yakuniy 
nazorat qilish 
Bichuvchi, 
buyurtmachi.