Microsoft Word yeni vəSAİT. docx

Dissertasiyanın tərtibi haqqında. Titul - Üz vərəqi dissertasiyanın birinci 
səhifəsidir. Bura nömrə qoyulmur. Mündəricatda dissertasiyanızın bütün bölmələri 
ardıcıllıqla göstərilir. Mündəricatda bütün fəsillərin, yarımfəsillərin və bəndlərin 
başlanğıc nömrəsi göstərilir. Giriş – təxminən 4-5 səhifəyə qədər ola bilər. ”Giriş”də 
tədqiqatın məqsəd və vəzifələri, aktuallığı, elmi yeniliyi, praktik əhəmiyyəti, metod 
və metodologiyası, ədəbiyyatda qoyuluşu və s. göstərilir. Əsas hissə - fəsillər, 
yarımfəsillər və bəndlərdir. Adətən, iki və ya üç fəsildən və hər fəsil ən azı 2 
yarımfəsildən ibarət ola bilir. Çalışmaq lazımdır ki, fəsillər arasında həcmcə 
mütənasiblik də gözlənilsin. Nəticə 3-4 səhifəyə qədər ola bilər. Nəticələr konkret 
olaraq göstərilir.Təkliflər də verilə bilər. İstifadə edilmiş ədəbiyyat - real və 
tədqiqata uyğun olmalıdır. Əlavə mütaliə edilmiş ədəbiyyat, yaxud internet saytı da 
ədəbiyyat siyahısına daxil olur. Hər halda ədəbiyyatda da zənginlik görünməlidir. 
Xüsusilə son dövrlərin ədəbiyyatına üstünlük verilməlidir. “Əlavələr”də mövzu ilə 
bağlı müəyyən cədvəllər, müəyyən sənədin üzü, təlimat və s. verilə bilər. 
Dissertasiya çap olunarkən qeyd olunan ardıcıllıq gözlənilməlidir. 
Müəllifə istinadetmə. Akademik yazının əsas xüsusiyyətlərindən biri öz fikirlərinizi 
əsaslandırmaq üçün ədəbiyyatdan istifadə etməkdir. Bu, sizdən müəyyən bir tədqiqat 
sahəsindəki məsələnin müxtəlif tərəflərini təhlil etmək üçün ədəbiyyatla ətraflı 
tanışlıq tələb edir. Bu, o, deməkdir ki, bu müəllifləri elmi yazı işinizə daxil edərək 
və onların fikirlərini qeyd etməklə, müəyyən bir ədəbiyyat araşdırmanız nəticəsində 
siz ortaya yenilik gətirmişsiniz. Yazınızda müəlliflərə istinad edilən bu üslub adətən, 
istinad etmə, və yaxud mətnarası istinadetmə adlanır. Müəllifə istinad məsləhətləri • 
İstinadı həm cümlənin ortasında, həm də mötərizədə göstərə bilərsiniz.
Akademik kommunikasiyada etiket qaydaları. Elmi məruzələrdə intonasiya, 
diksiya, səs tembri və pauzanıın əhəmiyyəti. 
Akademik yazı qaydalarına əməl etmək savadlılıq, mədəniyyət və 
məsuliyyətin göstəricisidir. 
Hər şeydən əvvəl, ona görə ki, beynəlxalq standartlar “ümumi dil” rolunu 
oynayır, yəni fərqli ölkələrdən olan elm adamlarının yazı vasitəsilə bir-birini 
anlamasına yardım edir. Beynəlxalq yazı qaydaları həmçinin oxunu 
sadələşdirir. Vahid standartlar üzrə yazılmış mətndə nəyin harada, yəni hansı 
məlumatın harada olduğu əvvəlcədən bilindiyinə görə, zəruri informasiyanı tapmaq 
da asan olur. Başqa sözlə, bunu ayrı-ayrı rəfləri olan dolaba bənzətmək olar ki, bu 
“gözlər”in hər birində hər zaman eyni əşyalar saxlanır. Dolabın içi və quruluşu 

---

AzTU 
“Humanitar fənlər” kafedrası 
 
 
Azərbaycan dilində işgüzar və akademik kommunikasiya 
 
175 
haqqında dəqiq məlumata malik olan şəxs qapını açıb istədiyi əşyanı onun saxlandığı 
rəfdən heç bir axtarış aparmadan rahatlıqla tapa və ya götürə bilər. Çünki onun 
harada yerləşdiyini yaxşı bilir. 
Beynəlxalq akademik yazı qaydalarının dünya səviyyəsində qəbul edilmiş 
modeli inkişaf etmiş ölkələrdə hazırlanmış, gəlişdirilmiş və tətbiq edilmişdir. Başqa 
sözlə, uzun müddətli tətbiq nəticəsində sınanmış, hərtərəfli müzakirə yolu ilə 
təkmilləşdirilmiş və “cilalanmış” bir modeldir. Bu səbəbdən də səmərəsi 
çox az adamda şübhə doğurur. 
Sərbəst, səlis, rabitəli, maraqlı danışmaq akademik kommunikasiyanın əsas 
tələblərindəndir. Bu baxımdan elmi məruzələrdə intonasiya, diksiya, səs tembri və 
pauzanın əhəmiyyəti böyükdür və təqdimat prosesində aşağıda qeyd olunanlar 
mütləq diqqətdə saxlanılmalıdır:
1. Düzgün nəfəs alınması; bol oksigen rahat danışığın, çıxış edərkən həyəcanın dəf 
edilməsinin əsas silahıdır. Düzgün nəfəs alanların səsi daha dolğun olur, beyinləri 
daha aktiv işləyir, onlar gec yorulur və məhsuldar olurlar. Bu baxımdan təqdimat 
prosesində fasilə (pauza) anları düzgün seçilməlidir.
2. Səs tellərinin dolğunlaşdırılması; cəlbedici səs insan haqqında müsbət fikir 
formalaşdırır, onu daha cazibədar edir. Bu baxımdan səsin tembri əhəmiyyətlidir.
3. Ağız tənbəlliyi aradan qaldırılmalı; necə ki hərfləri əyri-üyrü yazanda xətt pis 
olduğu kimi, səslər də ağızdan bu şəkildə çıxanda nitq anlaşılmaz olur. Ağız aparatı 
aktivləşincə hər şey əla efekt vermis olur. Təqdimat prosesində diksiya əhəmiyyəti 
rola malikdir.
4. “Nə demək yox, necə demək önəmlidir”. Bu mərhələdə intonasiya üzərində iş 
gedir. Söz sırasını dəyişmədən eyni cümlə ilə müxtəlif fikirləri ifadə etməyin üsulları 
müəyyənləşməli və ona əməl edilməlidir. 
5. Söz ehtiyatı nə qədər çox olarsa, nitq də bir o qədər maraqlı, axıcı olacaq. Söz 
bazasını artırmaq, nitqə yeni sözlər daxil etmək vacib amillərdəndir. 
6. Nitqi ləhcədən, jarqonlardan, parazit sözlərdən, mənfi fikir yaradan ucuz 
yanaşmalardan təmizləmək. 
7. Təqdimat zamanı insanın rahatlığı, özünü sərbəst aparması önəmlidir.
8. Bədən dilini doğru-düzgün danışdırmaq, tam məqamında bundan istifadənin min 
sözə bərabər olduğunu anlamaq. 
 

---

AzTU 
“Humanitar fənlər” kafedrası 
 
 
Azərbaycan dilində işgüzar və akademik kommunikasiya 
 
176