Mikroprotsessorlar va mikroehm asoslari

22-rasw. A R O ' lip ik m o d u lin i s ln ik litr a li sxemasi.
ATSP ning modulini ikkita chiqishi Uol. tayanch kuchlanishini berish uchun 
ishiatiladi: V KI.H| 
UOI. yuqori chcgarasi, V Rn,.-L -U<>i> pastki chegarasi. V
khii
va 
V
rhl
kirishiaridagi potentsiallarning farqi U0|. ni tashkil qiladi. ATSP ruxsat berish 
qobilivati quyidagicha:
Do,>/2"
Bu yerda n-so'z natijasidagi ikkilik razrvadining ta\anch kuchlanishining max 
qiymati. qoida bo'yicha MK ning kuchlanish manbasiga teng. Agarda o’ lchanayotgan 
kuchlanish Ui/m> V R[:t.-n bo'lsa. u holda o'zgartirish natijasi FF ga teng bo'ladi. 00 
kodi UKvi >V R|..|:|. kuchlanishiga to 'g 'ri keladi. Max o'lchash aniqligiga yetish uchun 
U0p tayanch kuchlanishining qiymatini max tanlash kerak. Bu holda, kirish 
buferining kuchlanishini nolli surilish «(smesheniyasi)» 
( U
s m
) 
va ATSP ning uzatish 
funktsiyasining xarakteristikasini nochiziqliligi nisbatan kam xatolik kiritadi.
ATSP ketma-ket yaqinlashish usuli bo’yicha bajarilgan. Amalda hamma 8- 
razryadli ATSP modellari ATSP ning razryadligi 8-razryadni tashkil qiladi, shuning 
uchun ham ATSP o’ lchash natijalarining formati bitta baytga teng. Bu aytganlardan
261

---

elektrodvigatellami boshqarish uchun qo’ llaniladigan chastota o’ zgartirgichlar 10 ga 
teng. Ikkita razryadli natija ketma-ket yaqinlashuvchi registrlarni ishlashiga bog’ liq 
bo’ lmagan sig’ im li bo’ lgich yordamida olinadi. O’ zgartirish taktining uzunligini 
sinxronizatsiyalaydigan generator beradi (aniqlaydi): bitta sikl T
ad
C 
generatori 
chastotasining ikkita davriga teng. M K ATSP tipik modullari uchun o’zgartirish 
(shakllantirish) vaqti bir mikrosekunddan bir nechta 10 mikrosekundga teng.
ATSP modulini sinxronizatsiyalaydigan manbani vazifasini mahkamlangan RC
- generatori (G) yoki M K modullararo magistrali taktlarini impul’ sli ketma-ketligi 
barajadi. Birinchi holatda ATSP sinxronizatsiyalash chastotasi majburan optimal 
bo’ ladi. Ikkinchi holatda boshqacha fikrlash bo’yicha tanlangan FBus ATSP moduli 
uchun to’g’ri kelmasligi mumkin. Bu hoi uchun ayrim modullami tarkibida 
programmalashtiriladigan FBus chastota bo’ lagini qo’ llash nazarda tutilgan.
O’ zgartirishning har bir tsiklini tugash vaqti qiymatlarini tayyorlik triggerini 
o’ rnatish bilan farqlanadi. Agarda ATSP modulidan uzish ruxsat berilsa, u holda 
uzishga so’rov (signallari) tashkillashtiriladi. Qoida bo’yicha, natija registrini 
o’qishga tayyorlik (gotovnost) triggerini tashlaydi.
M K ni tarkibida TSAP ni bo’ lishi kam uchraydi. TSAP ni vazifasini 
programmalashtiriladigan taymerni modulini vositalarini SHIM rejimida ishlashi 
orqali amalga oshiriladi. M K chiqishlarini birida impuls uzunligi o’ zgartiriladigan 
yuqori chastotali ketma-ket impul’ slar tashkil qilinadi. Olingan signal operatsion 
kuchaytirgichdagi past chastotani f i l ’trda silliqlanadi. Bunday TSAP ruxsat berish 
imkoniyati SHIM rejimda to’ ldirish koeffitsientini rostlash diskretligi bilan 
aniqlanadi.
7.14. Taymerlar va xodisa protsessorlari.
7.14.1. Taymer/sanagichni strukturasi.
M K yordamida amalga oshiriladigan ko’pchilik boshqaruv masalalari ularni 
real vaqtda bajarilishini talab qiladi. Bunda boshqarish ob’ ektining holati haqida 
ma’ lumot olish, zarur hisob protseduralarini bajarish va ob’ekt holatining istalgan 
uzgarishi uchun yetarlicha vaqt oralig’ini boshqarish ta’sirini berish tushuniladi.
Real vaqt masshtabida faqat markaziy protsessorga boshqarishni tashkil qilish 
funktsiyasini yuklash effektsizdir, shu sababli hisob protseduralari uchun zarur 
resurslarni band qilib qo’yadi. Shu sababli, ko’pchilik zamonaviy M K larda real 
vaqtda taymer (taymeralar) dan foydalanish bilan ishlarning qurilma himoyasi 
sifatida qo’ llaniladi.
Taymer modullari hodisa tashqi datchiklaridan u yoki bu hodisaning boshlanish 
vaqti haqida informatsiyani qabul qilish uchun va hamda kerakli vaqtda boshqaruvchi 
ta’sirlarni tashkil qilish uchun xizmat qiladi. 8-razryadli M K taymer moduli 
boshqaruv sxemasi bilan 8 yoki 16-razryadli sanagich sifatida tasavvur etiladi. M K 
ning sxematexnikasi odatda tashqi hodisalarning sanagich rejimida taymerning 
foydalanish 
imkoniyati 
nazarda 
tutiladi, 
shuning 
uchun 
uni 
ko’pincha 
taymer/sanagich deb ataladi. M K tarkibidagi tipik 16-razryadli taymer/sanagichini 
tuzilishi 7.23-rasmda ko’rsatilgan.
262

---

T O C K I