Millî Eğitim Bakanı Nimet ÇubukçU’nun sunusu

Tablo 2- Özel Eğitim Kurumları Okul, Öğrenci, Öğretmen ve Derslik Sayıları (2008-2009 Öğretim Yılı)

EĞİTİM KADEMESİ	OKUL/KUR SAYISI	ÖĞRENCİ SAYISI			ÖĞRETMEN SAYISI
		TOPLAM	ERKEK	KIZ
Özel Eğitim Okulu Anasınıfları	65	513	304	209	57
Özel Eğitim İlköğretim Okulu (Resmi)	267	15.843	9.771	6.072	4.379
Özel Eğitim İlköğretim Okulu (Özel)	171	4.302	2.620	1.682	1.461
Özel Eğitim Meslek Lisesi	80	4.728	3.327	1.401	584
Özel Eğitim Örgün Toplamı	583	25.386	16.022	9.364	6.481
Özel Eğitim Yaygın Eğitim	164	8.550	4.826	3.724	654
ÖZEL EĞT (RES.ÖRGÜN+YAYGIN)	747	33.936	20.848	13.088	7.135

2.4.1. Özel Eğitim Okul ve Kurumları

Ülkemizde; görme, işitme, ortopedik engelliler, (hafif, orta ve ağır dereceli) zihinsel engelli, sosyal ve duygusal güçlüğü olanlar ile üstün yetenekli öğrenciler eğitimlerini öncelikle kaynaştırma uygulamaları yoluyla akranları ile bir arada sürdürebilecekleri gibi özel eğitim okul ve kurumlarında her tür ve kademede özel eğitim hizmetlerinden yararlanabilmektedirler.

Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitimine erken başlamak esastır. Bu kapsamda 0-36 ay arasındaki erken çocukluk dönemindeki özel eğitime ihtiyacı olan bireylere eğitim hizmeti okul ve kurumlarda veya gerektiğinde evde yürütülmektedir. Ayrıca, özel eğitime ihtiyacı olan bireyler eğitimlerini öncelikle yetersizliği olmayan akranları ile birlikte resmî ve özel; okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve yaygın eğitim kurumlarında kaynaştırma yoluyla sürdürmeleri esastır. Bu bireyler için Bakanlıkça her tür ve kademede örgün ve yaygın özel eğitim okul ve kurumalarının yanı sıra özel eğitim sınıfları da açılabilir.

2008-2009 yılında (örgün ve yaygın eğitimde) özel özel eğitim ilköğretim okulları dahil, özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitim gördüğü 747 okulda toplam 33.936 öğrenci eğitim öğretim görmüş ve 7.135 öğretmen görev yapmıştır. Ayrıca, özel eğitim sınıflarında 13.015, ilköğretim okulları bünyesinde 45.294, ortaöğretim okulları bünyesinde 2.663 özel eğitime ihtiyacı olan öğrenci kaynaştırma yoluyla eğitim almıştır.

Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin akranlarıyla birlikte kaynaştırma eğitiminden yararlanması esas olmakla birlikte kaynaştırma eğitiminden yararlanamayan öğrenciler için özel eğitim okulları da açılmaktadır. Bu kapsamda eğitim-öğretim hizmeti sunan 48 işitme engelliler ilköğretim okulu, 15 görme engelliler ilköğretim okulu, 3 ortopedik engelliler ilköğretim okulu, işitme ve ortopedik engelli öğrencilerin devam ettiği 18 özel eğitim meslek lisesi bulunmaktadır.

Zihinsel engellilerin eğitimi kapsamında ise 50 eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu ve 19 iş okulunda hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireylere; 125 eğitim ve uygulama okulu ve iş eğitim merkezinde ise orta ve ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireylere eğitim-öğretim hizmeti verilmektedir.

Otistik çocuklar için, 25 otistik çocuklar eğitim merkezi, 5 otistik çocuklar eğitim merkezi ve iş eğitim merkezi, 5 bağımsız iş eğitim merkezi, 1 erken çocukluk eğitim merkezi anaokulu ve ilköğretim okulu(Spastik), 1 erken çocukluk ve okul öncesi eğitim merkezi(Otistik), uzun süreli hasta ve hastanede yatan öğrenciler için 46 hastane ilköğretim okulu, 1 görme engelliler basımevi ve akşam sanat okulu ile üstün ve özel yetenekli çocuklar için 54 bilim ve sanat merkezi, faaliyet göstermektedir

2.4.1.1. İlköğretim Okulları

Görme, işitme, ortopedik ve hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireyler için açılan ilköğretim okullarına, zorunlu öğrenim çağındaki öğrenciler devam etmekte ve bu okulları bitirenlere ilköğretim diploması verilmektedir. Ayrıca, bu okullar bünyesinde okul öncesi eğitim sınıfları açılmaktadır. Sınıf mevcutları okulöncesi ve ilköğretimde en fazla 10 öğrenicidir. Bu ilköğretim okullarını tamamlayanlar yetersizlik durumuna göre ortaöğretim kurumlarına, iş okullarına veya yaygın eğitim kurumlarına devam edebilmektedirler.

2.4.1.2. Eğitim ve Uygulama Okulları

Eğitim ve uygulama okullarına 06-14 yaş arasındaki orta ve ağır derecede zihinsel yetersizliği olan bireyler devam etmekte ve sınıf mevcutları okulöncesinde en fazla 6, diğer sınıflarda ise 8 öğrencidir. Bu okulu tamamlayanlara “Eğitim ve Uygulama Okulu Diploması” verilmektedir. Bu diploma ilköğretim diplomasına denk değildir ve öğrencilere ortaöğretim kurumlarına devam etme hakkı sağlamaz. Bu okulları tamamlayanlar bireyler iş eğitim merkezlerine veya diğer yaygın eğitim kurumlarına devam edebilmektedirler.

2.4.1.3. Otistik Çocuklar Eğitim Merkezleri

İlköğretim programlarının amaçlarını gerçekleştiremeyecek durumdaki zorunlu öğrenim çağındaki otistik bireyler için açılan resmî ve özel gündüzlü özel eğitim kurumlarıdır. Bu merkezlerde bireylerin öz bakım ve günlük yaşam becerileri ile işlevsel akademik becerilerini geliştirmek ve topluma uyumlarını sağlamak amacıyla hazırlanmış özel eğitim programı uygulanır. Merkezlerdeki sınıf mevcutları 4 öğrenciden oluşmakta olup 2 öğrenciye 1 sınıf öğretmeni görevlendirilmektedir.

2.4.1.4. Hastane İlköğretim Okulları

Resmî ve özel sağlık kuruluşlarında sürekli bakım ve tedavi gerektiren hastalıkları nedeni ile eğitime devam edemeyen, zorunlu öğrenim çağındaki bireylerin ders yılı kayıplarını önlemek amacıyla hastanelerin bünyesinde acılan ilköğretim kurumlarıdır.

2.4.1.5. Özel Eğitim Meslek Lisesi

İşitme ve ortopedik yetersizliği olan bireyler için açılmış meslekî ve teknik ortaöğretim kurumlarıdır. Bu kurumlarda eğitim hizmetinden yararlanan öğrenciler yatılı ve/veya gündüzlü olarak öğrenimlerini sürdürebilirler. Bu bireyler için açılan meslek liselerinde yetersizliği olmayan akranları için açılan meslek liselerinde okutulan “Mesleki ve Teknik Öğretim Programları” uygulanmaktadır. Bu meslek liselerinde sınıf mevcutları en fazla 15 öğrenciden, uygulamalı atölye ve laboratuar derslerinde ise gruplar en fazla 10 öğrenciden oluşur. İşitme engelli öğrenciler, kültür derslerini kendi okullarında görmektedirler. Özel eğitim meslek liselerinde uygulamalı meslek derslerinin yapılacağı atölye ve laboratuarlar bulunmaması halinde öğrenciler bu derslerle ilgili eğitimlerini okullarına en yakın mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında sürdürürler.

2.4.1.6. İş Okulları

İş okullarına ilköğretimlerini tamamlayan ve 21 yaşından gün almayan hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireyler devam etmektedir. Bu okullarda akademik bilgi yanında bireylere iş ve meslek eğitimi verilmekte onların kendine yetebilen üretken bireyler olarak topluma katılmaları amaçlanmaktadır. Sınıf mevcutları en fazla 10 öğrencidir.

İş okulunun öğrenim süresi dört yıl olup öğrenciler birinci yılın sonunda imkânlar dâhilinde bir iş yerine yerleştirilebilmektedirler. İşe yerleştirilemeyen öğrenciler ise okullarında hem akademik eğitim almakta hem de okulun atölyelerinde iş ve meslek eğitimlerine devam etmektedirler.

Bu okulu tamamlayan öğrencilere ''İş Okulu Diploması'' verilmektedir. Bu diploma ortaöğretim diplomasına denk olmamakla birlikte işe yerleştirmelerde aynı hakları sağlamaktadır. Ancak İş Okulu Diploması yüksek öğrenime devam hakkı sağlamamaktadır.

2.4.1.7. İş Eğitim Merkezleri

İş eğitim merkezlerine, zorunlu öğrenim çağı dışında kalan ve genel eğitim programlarından yararlanamayacak durumda olan orta ve ağır düzeyde zihinsel yetersizliği bulunan bireyler devam etmektedirler. Sınıf mevcutları en fazla 10 öğrencidir.

Bu kurumlarda bireylere akademik bilgi ve becerilerin yanı sıra onlara iş ve mesleğe yönelik beceriler kazandırmayı amaçlayan programlar uygulanmaktadır. Farklı sürelerde ve farklı konularda kurs programlarının yer aldığı bu kurumlarda her kurs programını tamamlayan öğrenciye o kursu tamamladığını gösteren “İş Eğitim Merkezi Kurs Bitirme Belgesi” verilmektedir. Ancak, bu belge mesleki eğitim merkezlerince verilen belgeye denk değildir.

2.4.1.8. Otistik Çocuklar İş Eğitim Merkezleri

Zorunlu öğrenim çağı dışında kalan ve genel eğitim programlarından yararlanamayacak durumda olan otistik bireylerin; temel yaşam becerilerini geliştirmek, topluma uyumlarını sağlamak iş ve mesleğe yönelik beceriler kazandırmak amacıyla farklı konu ve sürelerde meslek kurslarının düzenlendiği resmî ve özel yaygın eğitim kurumlarıdır.

2.4.1.9. Bilim ve Sanat Merkezleri

Bilim ve Sanat Merkezleri okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarına devam eden üstün yetenekli çocuk/öğrencilere, örgün eğitim kurumlarındaki eğitimlerinin yanı sıra yetenek türlerine uygu eğitim vermek ve üsten yetenekli oldukları alanlarda yetişmelerini sağlamaktır.

Öğretmenleri ve velileri tarafından aday gösterilen öğrenciler merkezlerde sırasıyla ön incelemeye, grup taramasına ve bireysel incelemeye alınırlar. Yapılan bireysel inceleme ve değerlendirme sonucunda üstün yetenekli olduğu değerlendirilen öğrenciler örgün eğitim kurumlarının yanı sıra bilim ve sanat merkezlerine devam ederler.

2.4.2. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Hizmetleri

Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri, bireyin kendini tanıması, ilgi ve yeteneklerini tanıyarak geliştirmesi, problemlerini çözebilmesi, etkin kararlar alabilmesi, etkili bireysel ve toplumsal ilişkiler kurarak çevresine sağlıklı ve dengeli bir uyum sağlaması böylece kendini gerçekleştirmesi için uzman kişilerce sistemli olarak verilen psikolojik yardım sürecidir. Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri illerde bulunan rehberlik ve araştırma merkezi müdürlükleri ile eğitim kurumlarındaki rehberlik ve psikolojik danışma servislerince yerine getirilmektedir.

2.4.2.1. Rehberlik ve Araştırma Merkezleri

Rehberlik ve Araştırma Merkezleri, okullarda psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin planlanması, koordinasyonu ve kaliteli bir şekilde yürütülmesi ile özel eğitime ihtiyacı olan çocukların eğitsel olarak tanılama, yönlendirme ve yerleştirme çalışmalarının yürütülmesi amacıyla kurumsal olarak yapılanmıştır. Bu merkezler rehberlik ve psikolojik danışma ile özel eğitim hizmetleri alanlarında çalışmalarını yürütmektedir.

2.4.2.2. Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisleri

Okul rehberlik ve psikolojik danışma servisleri ise öğrencilerin okulda başarı ve akademik gelişimine yardımcı olma, karar verme, problem çözme, okul ve topluma uyumları için gerekli olan bilgi ve becerileri kazanması, ilgi, yetenek, kişilik özellikleri ile değerlerini tanıması ve en üst düzeyde geliştirmesi gibi kişisel, eğitsel ve mesleki rehberlik alanlarındaki hizmetleri yerine getirmektedir.

204 Rehberlik ve Araştırma Merkezi ile ilköğretim ve ortaöğretimde okul rehberlik ve psikolojik danışma servislerinde toplam 13.592 rehber öğretmen görev yapmaktadır.