Milliyetçilik sosyolojisi

entegrasyoncu/bütünleştirici milliyetçiliklerdir, 
2. Etnik milliyetçilikler 
a. Bağımsızlık öncesi hareketler. Millet düşüncesi temelde 
etnik ve jeneolojik (secereci) hareketlerdir. Paha büyük bir 
siyasî birimden ayrılmaya (veya seçilmiş bir etnik yurdu 
ayırmaya veya burada toplanmaya) ve onun yerine yeni bir 
siyasî "etno-millet" kurmaya çalışacaklardır. Bunlar ayrılıkçı 
milliyetçilikler ve diaspora milliyetçilikleridir. 
b. Bağımsızlık sonrası hareketler. Millet düşüncesi temelde 
etnik ve jenealojik olan hareketlerdir. "Etno-millet"in o andaki 
sınırlarının dışında bulunan etnik "akrabaları" ve onların 
yaşadıkları toprakları ilhak etmek veya kültürel ve etnik 
bakımdan benzer etno-millî devletlerin birliği yoluyla daha 
geniş bir "etno-millî" devlet kurmak suretiyle genişlemeye 
çalışacaklardır. Irredentist ve "pan milliyetçiliklerdir.
2 7 
Bu tam teşekküllü, tüketici bir tipoloji olarak görülme­
melidir. 
Tanınmış milliyetçilik tarzlarından bir bölümünü özellikle 
korumacı ekonomik ve "integral" (bütüncü) faşist milliyet­
çilikler ile ırkçı milliyetçilikleri atlamaktadır. Ama aslında 
bunların da Maurras'ın Alsace-Lorraine üzerinde Fransa'nın 
irredentist milliyetçiliği dönemindeki "integral" milliyetçiliği 
örneğinde veya Arjantin, Brezilya ve Şili'de popülist bütünleyici 
milliyetçilikler döneminde Latin Amerika korumacılığı ör­
neklerinde olduğu gibi, tarihsel olarak bağlantılı bulundukları 
bağımsızlık sonrası bütünleştirici veya irredentist milliyet-
27 Bu, A.D. Smith'in (1973a, 3.4-7) üzerinde oynanmış ve basitleştirilmiş bir yo­
rumudur. 
134 

---

çiliklerin alt türleri oldukları söylenebilir.
2 8 
Böyle bir tipoloji bir yandan daha genel açıklamalarda 
bulunmamıza olanak sağlarken milliyetçilikleri her bir kategori 
içinde karşılaştırmamıza ve geniş benzer bağlamlar içersine 
yerleştirmemize yardımcı olur. Bu, tekil milliyetçilik ör­
neklerinin biricik özelliklerini inkâr etmek değildir. Tersine 
şunu gösterir; her bir durumun benzersizliğini oluşturan tekil 
bir milliyetçiliğin diğer ayırdedici özelliklerinin önemine işaret 
eden, tam da milliyetçiliğin sembollerine, temel kavramlarına 
ve "çekirdek doktrin"ine dair kabaca bir manzara oluşturma 
zorunluluğudur. Bu özgül doktrin ve kavramlar ["ikincil" 
veya "ek"(unsurlardan) sözetmekten daha iyi bir tabirdir bu] 
sadece destekleyici bir rol değil her örnek durumda canlı bir 
rol oynar. 
Zira en derindeki popüler duygu ve emelleri canlandıran 
sembolizm ve törenselliği sağlayan, bu özgül doktrinlerdir. 
-Özellikle de çok daha eski sembol ve seremonilerle de içiçe 
geçtiğinde- Polonyalı büyük şair Mickiewicz'in bütün şiirlerine 
sinmiş olan mesihçi kefaret figürü, "acı çeken İsa" olarak 
Polonya düşüncesi, hâlâ kitlesel tapınma kültünün bir nes­
nesini oluşturan Yasna Tepesi'nde bulunan Meryem Ana'nın* 
taksiratçı gücüyle yakından ilişkilidir. Acı çekme ve kefaret 
hakkındaki etno-dinî Katolik imge, Polonya milliyetçiliğinin 
ideoloji, dil ve sembolizmim anlamakta merkezî önem taşır.
29 
Aynı şekilde Şivaji ve tanrıça Kali, Tilak ile müridleri gibi 
Hindu kahraman ve tanrıları hakkındaki dualar, genelde 
milliyetçiliğin laik ideolojisinden uzak olmakla beraber, halis 
28 Maurras'ın integral (bütüncü) milliyetçiliği için Nolte'a (1969); Latin Amerika 
popülizmi konusunda Mouzelis'e (1986) bakın. 
(*) 6. Bölüm'ün 7. dipnotuna bakın. -ç.n. 
29 Kolin (1960) ve Davies'e (1982, cilt II, bölüm 1) bakın; Yasna Gora üzerine 
Rozanov ile Smulikowska'ya (1979) bakın. 
135 

---

bir Hint milletin biricik, eşsiz unsurlarını çekip çıkartan bir 
Hint milliyetçiliğinin yaratılmasında hayatî bir rol oynamış­
tır.
3 0 
Milliyetçiliğin özel doktrin ve sembollerinin önemi milli­
yetçiliğin daha derin anlamına -ideoloji, dil, bilinç- işaret eder. 
Milletler dünyasında her bir millet biriciktir, eşsizdir ve herbiri 
"seçilmiş"tir. Milliyetçilik, modern öncesi, kutsal etnik seçil­
miştik mitinin laik, modern muadilidir. Çok merkezli bir bi­
riciklik doktrini olarak milliyetçilik "yeri doldurulmaz kültür 
değerleri"nin evrenselliğini vaazeder. Bir zamanlar kendi çapında 
bir dünya, evrenin merkezi, karanlığın ortasında bir ışık olan 
her etnik topluluk, aynı topluluğun tarihî mahzeninden bu­
günkü miras ve kültür değerlerini seçmesi, yeniden yorumlaması 
ve yeniden inşa etmesiyle, aynı eşsizlikteki öteki kültürel 
kimliklerin yanıbaşında eşi menendi olmayan bir millî kimlik 
olarak yerini alır. Bu, her kültürün, gelişme ve işlenmişlik 
bakımından en alt seviyede olanının bile, yeri doldurulmaz ve 
beşeri kültürel değerler hazinesine katkısı olabilecek belli bir 
"değer"e sahip olduğu anlamına-gelir. Bir ideoloji ve sembolizm 
olarak milliyetçilik, kültür değerleri hazinesindeki yeri dol­
durulmaz konumunun sürekliliğini güvencelemek için, en-
tellektüelleri her yerde "aşağı" kültürü "yüksek"e, şifahi ge­
lenekleri yazılı, edebî geleneklere dönüştürmeye davet ederek, 
her kültürel kümelenmeyi meşrulaştırır. Seçilmiş halklar bir 
zamanlar tanrıları tarafından seçilmişlerdi; bugün ise eşsiz ve 
bireysel olanı küresel bir gerçeklik düzeyine yükselten ve 
dönüştüren bir ideoloji ve sembolizm tarafından seçilmekte­
dirler. Eskiden halklar kendi iddia olunan değer ve meziyet­
lerinden dolayı seçilirlerdi; bugün ise kültürel miraslarından 
ötürü millet olmaya çağrılırlar. 
30 Kedourie'ye (1971, giriş kısmı) bakın; Hindu geçmişin milliyetçi kullanımı 
konusunda Crane ile Adenwalla'nın Sakai'de yeralan (1961) yazılarına bakın.