Министерство высшего и средне-специального образования республики узбекистан

Nazorat savollari:

1. 
   Uyumda tanlab eritish jarayonining mohiyati nimada?
   
2. 
   Uyumda tanlab eritish jarayonining afzallikllari?
   
3. 
   Qanday sharoitlarda uyumda tanlab eritish qo‘llaniladi?
   

Ma'ruza №18 Kamsulfidli oltin rudalarini boyitish.

Reja:

1. 
   Oltin ajratish qiyin bo‘lgan ruda va boyitmalar.
   
2. 
   Mayda dona (melkovkraplenniy) oltinli rudalapHi qayta ishlash.
   

1. 
   Oltin ajratib olinishni oson bo‘lgan rudalar kamayib bormoqda. Hozirgi zamon texnikasida asosan murakkab tarkibli oltin rudalari qayta ishlanmoqda. Bu texnologik sxemalarga gravitatsiya, magnit, elektr, amalgamatsiya, flotatsiya kabi jarayonlar yordamchi tarkib sifatida kiritilmoqda. Hatto pirometallurgiya va gidrometallurgiya jarayon tarkiblari: kuydirish, yuqori haroratda eritish yoki tanlab eritish keng ishlatilmoqda. Tarkibi murakkab bo‘lib, unga qo‘shimcha ishlov berishni talab qiladigan texnologiyali rudalar qiyin ajraluvchi rudalar (upopHiy) deyiladi. Quyida 15-jadvalda ayrim oltin tarkibli rudalapHi tanlab eritish texnologik ko‘rsatgichlari berilgan. Bu jadvalda A, B, V, G va D guruxlariga kiritilgan rudalar tavsifi berilgan.
   

Jadval- 15. Turli guruh rudalarining tanlab eritish texnologiya ko‘rsatgichlari.

T/r	Ko‘rsatgichlar	Rudalar guruxi
		A Kvarsli	B Loyli		V Sulfidli	G-uglerodli	D Surmali
1	Xom-ashyoda Au miqdori, g/t	4,5	5,0		6,0	7,0	15-20
2	Yanchish darajasi, mm.	-0,15	-0,3		-0,15	-,015	-0,10
3	Chiqindidagi Au miqdori, g/t	-0,074	-0,074		-0,075	-0,074	-0,074
4	Sianlash jarayoni davomiyligi, s.	8	8		24	8	24
5	Quyultirgichlar diametri, m	0,3	0,4		5,5	5,5	7,5
6	Sianlash chiqindilaridagi Au miqdori, g/t	0,3	0,4		5,4	5,8	8,2
7	Filtirlash solishtirma maydoni, m^2/(t×kun).	0,21	6,25		-	-	-
8	Qattiqligi	50	50		50	50	50
9	Namligi	2-2,5	2,5-3,5		2,0-3,0	3,0-4,0	2,5-3,0
11	Eng yirik ruda diametri, mm	300-1500	300-1000		300-900	300-800	300-700
12	Yanchish oldi diametri, mm	100-300	20-30		10-20	20-40	10-30
13	Zichligi, g/sm^3, t/m^3	2,3-3,5	2,0-3,0		3,0-4,0	2-3	3-3,5
14	Qattiqligi	2,6	2,7	2,6		2,7	2,6

Bu yerda:

A - guruh rudalari tanlab eritishda oson kechadi.
B - eritmaga Au tez o‘tadi. Filtrlash jarayoni qiyinlashtiradi. NaCN – ko‘p sarf bo‘ladi. Bu guruh qiyin texnologiyali rudaga kiradi.
V - Au sulfid minerallari tarkibiga chuqur singib joylashgan. Sinillab eritish yuqori darajada bormaydi va oltin to‘liq erimaydi. Bu guruh –o‘ta qiyin texnologiyali rudalarga kiradi.
G - bu jarayonda, sinil eritmaga o‘tgan oltin uglerod bilan sorbsiyalanadi.
Shuning natijasida oltin uglerod bilan chiqindiga chiqib ketadi.
D - guruhdagi rudalardan surma minerallari ko‘p. Surma sinilda eriydi, oltin yuzasini qoplab, uning erishini sekinlashtiradi.
Bu shakldagi rudalardan oltinni ajratib olish sxemalari murakkab bo‘lib, quyidagi jarayonlapHi o‘z ichiga oladi, gravitatsiyali boyitish, flotatsiyalash, kuydirish, bakteriyalar yordamida oksidlash, tanlab eritish va quyish va boshqalar.
Oltintarkibli ruda va boyitmalapHing odatiy sharoitda sianlash yo‘li bilan qayta ishlab bo‘linmasligi, ulapHi oltin ajralish darajasini pasayishiga olib keladi yoki sarf xarajatlapHing oshib ketishiga olib keladi va bunday rudalar murakkab tarkibli yoki qiyin ajraluvchi rudalar deb nomlanadi.

16. 
    Jadvalda bir necha OICHF sianlash jarayoni natijalari keltirilgan. Ma‘lumotlardan ma‘lumki sianlash jarayoni uchun yaxshi sharoit faqatgina kvarsli rudalar uchundir. Bu rudalapHi sianlash tez kechib, chiqindilar tarkibida oltin miqdori kam va ular yaxshi filtirlanishi bilan boshqalaridan ajralib turadi. Loy-gilli rudalapHi sianlashda ham oltin ajralish darajasi yuqori, ammo, sianli bo‘tanalapHing tarkibidagi loyqa ulapHi filtirlanishini qiyinlashtiradi va unda temir gidrooksidining uchrashi bu kabi rudalapHi qiyin ajraluvchi rudalarga kirishiga asos bo‘ladi.
    

Sulfidli rudalar esa unda sulfidlapHing oltin yuzasini qoplan olganligi ulapHi murakkab tarkibligiga rudalarga mansub qiladi. Yanchish jarayonida uning yuzasi kam miqdorda ochiladi, shu sababdan u sianlash jaryonida past darajada eriydi.
Uglerodli rudalapHing sianlash jarayoni natijasida oltinni erishi bilan birga ularning tabiiy sorbent ko‘mirga shimilishi kuzatiladi va natijada ko‘p miqdordagi oltin sianlash chiqindilariga o‘tib ketadi.