Мөһсин Гәраәти

Nöqtələr

◘“Bəsər” sözü həm göz, həm də bəsirət mənalarını bildirir.² Bu əsasla ayəni belə mənalandırmaq olar: Nə zahiri göz Allahı görə bilir, nə də qəlb onun mərifəti dərinliyinə varır.

◘“Lətif” sözünün bir neçə mənası var: “Verdiyini az, xalqın itaətini çox sayır; Dəqiq, işlərin gizli tərəfindən xəbərdarlıq və hər incəliyi ayırd etmə; zərif və nadir şeylərin xaliqi; müdara və yoldaşlıq əhli; vəfa əhlinə mükafat verən, cəfa əhlini bağışlayan.

◘İmam Riza (ə) buyurmuşdur: “Düşüncə və xəyallar Allahı əhatə etmir. Onun zatı dərk olunası deyil.”³

◘Allah heç vəchlə görünməz. Baxın ki, həzrət Musa xalqın istəyi ilə Allahı görmək istədikdə hansı cavab aldı.⁴ Sünnə əhlindən bəziləri deyir: “Allah qiyamət günü görünər. Onlar “Qiyamət” surəsinin 23-cü ayəsinə əsaslanırlar.⁵ Onlar unudurlar ki, Allah cisim və maddə deyil. «Allahı görmək» dedikdə isə qəlb gözündən söhbət gedir. Çünki gözlə yalnız cismi görmək olar. Məkan, məhdudiyyət, rəng və başqa maddi səciyyələr ehtiyac nişanəsidir və Allah belə ehtiyaclardan uzaqdır.

◘Həzrət Əli (ə) buyurur: “Nəinki təkcə göz Onu görmür, hətta düşüncə də Onu qavraya bilməz.”⁶ Sədi bu barədə deyir:
Ey xəyaldan üstün, gümandan üstün,

Hər eşidiləndən, bəyandan üstün.

Məclis tamam oldu, ötüşdü ömür.

Deyiləndən artıq yoxdur səs-səmir.

◘“Gözləri dərk etmək” dedikdə Onun insan baxışlarından xəbərdarlığı nəzərdə tutulur. Necə ki, «səmi» və «bəsir» dedikdə Allahın eşidilən və görülənlərdən xəbərdar olması anlaşılır.