Mövzu İdxal-ixrac əMƏLİyyatlari və beynəlxalq ticarət söVDƏLƏŞMƏLƏRİNƏ hazirlistrreplN 1

3.Birbaşa əlaqələr şəraitində beynəlxalq ticarət sövdələşmələrinə hazırlıq məsələləri

Beynəlxalq idxal –ixrac sövdələşmələri təcrübəsi müəyyən ticarət fəaliyyətinin bir sıra növlərini nəzərdə tutur ki, bu da aşağıdakı müxtəlif mərhələlərdən və pillələrdən ibarətdir: alqı-satqı kontraktlarının bağlanmasına hazırlıq; kontraktların bağlanması; kontraktların icrası .Bunların hər birində konkret vəzifələr (sazişlər) yerinə yetirilir.İlkin vəzifə hər iki tərəf üçün, istər idxalatçı olsun, istərsə də ixracatçı, kontragent seçməkdir .Bu isə çox mürəkkəb və mühüm məsələdir .

Əldə olunacaq nailiyyət onun, yəni kontragentin (ölkənin )xarakterindən, razılaşmanın predmetindən asılıdır .Ancaq bundan sonra ixracatçı, yaxud idxalatçı kontrakt bağlamaq üçün razılaşmalara qoşulur.

İxracat sövdələşmələrinə hazırlıq üsulları Birbaşa əlaqələr əsasında satıcının (ixracatçı )potensial alıcı (idxalatçı ) ilə əlaqə yaratması üçün aşağıdakı üsullardan istifadə edilir:

-bir yaxud bir neçə alıcıya təklif (ofert) göndərilir ;

-alıcının sifarişi qəbul edilir və bu barədə ona razılıq bildirilir ;

-alıcının xahişinə (tələbinə) rəsmi cavab göndərilir ;

-torqun təşkilatçılarına tender təklif etməklə torqda (sövdələşmədə)iştirak etmək;

-ticarət- sənaye sərgilərində və yarmarkalarında iştirak etmək ;

-mümkün alıcıya (seçdiyi kontragentə) konkret saziş (kontrakt)bağlamaq üçün məktub göndərmək;

-telefon, teletayp, yaxud telefaks vasitəsilə kontrakt şərtlərinə razılığın nəticəsi kimi kontraktın proformasını(zahiri rəsmiyyətini) göndərmək ;

-reklam elanları yerləşdirmək, alıcıya (idxalatçıya )kataloqlar ,preyskurantlar, prospektlər (mal haqqında )göndərmək və idxalatçının milli bazarında reklam kompaniyası təşkil etmək və həyata keçirmək

Təşəbbüs satıcı (ixracatçı) tərəfindən olduğu halda, təklifi(oferti) birinci o, göndərir.Ofert ,yuxarıda deyildiyi kimi, yazılı təklifdir .Bu təklifi göndərən ölkə(firma) isə bu halda “oferent “adlanır.Əgər təklif eyni vaxtda bir neçə qeyri-müəyyən hüquqi şəxsə göndərilirsə, bu halda ticarət təcrübəsində o, ofert sayılmır ,ancaq ofert eləmək üçün dəvətdir.

Beynəlxalq ticarət təcrübəsində iki cür ofert fərqləndirilir : möhkəm (səbatlı) ofert və sərbəst ofert .

Möhkəm (səbatlı)ofert oferent tərəfindən konkret bir alıcıya (idxalatçıya )müəyyən partiya (dəst)malın satışı üçün göndərilən yazılı təklifdir .Bu halda salıcı öz təklifi ilə bağlı olduğu üçün başqasına eyni təklifi edə bilməz.Buna görə də yazılı təklifdə icra müddətini də göstərmək lazım gəlir.Əgər kontrofert satıcıya (ixracatçıya) özünün bəzi narazılıq şərtlərini bildirərsə bə satıcı onları qəbul edirsə ,bu halda o, yəni oferent yazılı formada razılığa gəlir .Əks təqdirdə oferent ya həmin ofert üzrə öhdəçiliyindən azad olduğunu bildirməli, yaxud da idxalatçıya yeni ofert (idaxalçının bəzi şərtləri nəzərə alınmaqla)göndərməlidir.

Sərbəst ofert.Bu növ ofertlə bir qayda olaraq eyni partiya mal bir neçə mümkün alıcıya təklif edili,.həm də buna cavab üçün müddət qoymur.Kontrofert yazılı razılığını bildirənədək sövdələşmə bitmiş hesab olunur .Müasir şəraitdə sərbəst ofertdən nadir hallarda istifadə edilir.Satıcılar (ixracatçı istehsalçılar )sərbəst bazara bel bağlaya bilmirlər ,konkret tələbə əsaslanırlar.

İxracat sövdələşmələrinə hazırlıq üsullarından biri də təcrübədə çox geniş yayılmış sifariş şərtlərinin öyrənilməsidir.Bu cür sifariş satıcı (ixracatçı) tərəfindən öyrənilir və aşağıdakı iki formadan biri kimi cavab verilir :

1. 
   “Sizin ...saylı -70 tornaçı dəzgahı haqqında sifarişinizi aldığımızı təsdiqləyirik .Sifariş yerinə yetirələcəkdir.”
   

Yaxud da sadəcə olaraq :

2. 
   “Sizin 70 dəzgah haqqında sifarişinizi qəbul etdik və onu icra edəcəyik .
   

Əgər danışıq üçün təşəbbüs alıcı tərəfindəndirsə, bu halda o, satıcıya müraciət edir ki ,təklifinizi (oferti )göndərin .Buna adətən “sorğu” deyilir.

İxracat üzrə ticarət sazişlərinin ümumi modelini aşağıdakı kimi əks etdirmək olar (1-ci şəkil)

Beləliklə ,ixracat sövdələşmələrinin hazırlanması üçün öncədən aşağıdakı sənədlər zəruridir: a) təklif (oferta ); b) kotrakt (alıcı və satıcı arasında razılaşmaya şəhadətlik edən sənəd ); v) sifarişin təsdiq edilməsi (sifarişin yerinə yetirilməsi öhdəçiliyini təsdiq edən sənəd );q) hesab- proforma (ilkin sənəd ,yəni hazırlıq üçün azım olan “hesab “kimi bəyənilmiş sənəd); d) mal göndərmə üzrə təlimat üçün sifariş ( alıcının sifariş etdiyi malın göndərilməsinə təlimatın həmin alıcı tərəfindən bildirilməsini xahiş edən satıcının verdiyi sənəd ); ğ) tender(oferentin təklif etdiyi malın texniki şərtlərində qeyd olunan konkret tələblərlə sifarişçinin razılaşdığını bildirən sənəd)

İdxalat sövdələşmələrinə hazırlaşma üsulları Kontragentlərlə əlaqə yaratmaq üçün idxalatçı (alıcı )aşağıdakı üsullardan istifadə edir :

-məlum satıcıya (ixracatçıya )sifariş vermək ;

-idxalatçını maraqlandıran mallar barədə istehsalçıya (ixracatçıya)sorğu göndərmək;

-sövdələşmək üçün bu sövdədə iştirak etmək istəyənləri həvəsləndirmək məqsədilə torq (ticarət)elan etmək ;

-mümkün istehsalçıya onun reklamı ,yaxud informasiyası barədə arzu və məramına cavab olaraq işguzar məktub göndərməklə öz arzu və məqsədlərini bildirmək ;

-potensial ixracatçıya özünün danışıqlarda iştirak etmək niyyəti arzusu barəsində cavab göndərmək ;

-ixaracatçının təklifinə (ofertinə )mübaliğəsiz aksept (pul sənədinin ödənilməsinə razıklıq haqqında qeyd )göndərmək ;

-yuxarıda qeyd edildiyi kimi, cox yayılmış üsullardan biri istehsalçıya sifarişlərin verilməsidir .Sifarişdə malların adı ,miqdarı, göndərilmə vaxtı və s göstərilir .Əgər ixracatçı sifariş və ona əlavə edilən spesifika ilə razıdırsa, bu halda o, (istehsalçı )sifarişi təsdiq edir və bununla da razılaşma tamamlanmış hesab olunur.Sifariş aşağıdakı formada verilir .

Beləcə, idxalat sövdələşmələrinin aparılmasına hazırlıq üçün aşağıdakı sənədlərin hazırlanması lazım gəlir :

a)Sorğu .Müəyyən malın satın alınmasında marağı olan tərəfin lazımi şərtləri dəqiqiləşdirməklə həmin malı əks etdirən sənəd ;

b)Niyyət və arzu barədə məktub .Bu məktub vasitəsilə alıcı malı satın almaq barədə öz niyyətini bildirir.

v)Sifariş.Alıcının öncədən malı satın almaq üçün satıcıya göndərdiyi sənəd ;

q)Tender sənədi.Bu sənəd isə sifarişçinin gözlədiyi təklifə (ofertə )dair texnika informasiyalı tələbləri müəyyən edir.