Mövzu İqtisadi nəzəriyyənin predmeti və metodu.( 2 saat)

Cədvəl 2.1

Sənaye robotları və yemək şeylərinin istehsal olunması imkanları (rəqəmlər şərtidir)

Məhsul növləri	Istehsal alternativləri
	A	B	C	D	E
Yemək şeyləri- yüz min	0	1	2	3	4
Sənaye robotları (min)	10	9	7	4	0

2.1 cədvəlindəki rəqəmlər şərti, yaxud da fərz edilən olsa da, bun­lara əsasən çıxarılan nəticələrin çox böyük nə­zəri və əməli əhəmiy­yə­ti vardır. Belə ki, “A” alternativinə əsa­sən nəticə çıxarsaq mövcud olan bü­tün ehtiyatlar sənaye robotlarının, yəni istehsal təyinatlı əmtəələrin hazırlanma­sına yönəl­dilməli olardı. “E” alternativinə əsasən mülahizə yürütdükdə isə deyə bilərik ki, bütün ehtiyatlar yemək şey­lərinin hazır­lan­ması üçün istifadə edilməlidir. Lakin müba­liğəsiz demək olar ki, hər iki alternativ qeyri-real olmaqla, ağlabatan deyilidir. Çünki hər bir iq­ti­sadiyyatda ehtiyat­la­rın investisiya əmtəələri və isteh­lak şeyləri istehsal edən sahələr ara­sında bölünməsində tarazlıq yaratmaq mümkün olur. “A” alterna­tivindən “E” alterna­tivinə doğru hərəkət etdikcə yemək şeyləri istehsalı təd­riclə artır, sənaye robotları istehsalı isə əvvəlcə azalır və son nəticədə “yox olur”. Bu, ehtiyatların investisiya əmtəələri is­teh­sal edən sahələrdən “axıb getməsi” yolu ilə baş verir. Bir halda ki, isteh­lak şeyləri insanların tələbatlarını bilavasitə ödə­yir, onda belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, “E” alternati­vinə doğru hər bir hərəkət alda­dıcıdır. Çünki cəmiyyət bu cür hərəkət etməklə, özünün cari tələ­batını daha yaxşı ödəyir. Lakin bü cür siyasət yeri­dil­məsi cəmiyyətə baha başa gələ bilər. Ona görə ki, belə olduqda cəmiyyətin investisiya əmtəələri ehti­yatı ya azalır, yaxud da adi sürətlə artır və deməli, istehsalın gələcək im­kan­ları da aşağı düşür. Bir söz­lə, cəmiyyət “A” alternativindən “E” al­terna­ti­vi­nə doğru hərəkət etməklə, əslində “gələcəkdə daha çox” prin­sipinə nis­bətən “indi daha çox” prinsipinə üstünlük verir və axırın­cını seçir.

Əksinə “E” alternativindən “A” alternativinə doğru hərəkət et­məklə, cəmiyyət cari istehlakdan imtina etmək siyasətini seçmiş olur. Bu isə ehtiyatların bir hissəsinin sər­bəstləşməsinə və investisiya əmtəə­ləri istehsalının artırıl­ma­sı üçün əlverişli şərait yaranmasına imkan ve­rir.

Müasir dövrdə iqtisadiyyat sahəsində Nobel müka­fa­tı laureatı Va­sili Leontyev Vizer qanununun izahını məh­dud miqdarda ehti­yat­la­rın bölünməsini nisbi iqtisadi səmə­rəlilik terminləri ilə ifadə etmişdir. Bun­lar öz əksini onun irəli sürdüyü “Xərc-məhsul buraxılışı” iqtisadi mo­delində tapmışdır.

Çox vacib və başlıca bir cəhəti də qeyd etmək la­zımdır: qənaət problemini həll etmək üçün hamı tərəfindən qəbul edilmiş vahid üsul və ya yol yoxdur.