Mövzu müasir təlim formaları,iş üsulları və texnikaları plan: 1

2.Əvəzliyin tədrisi metodikası

III sinif şagirdləri əvəzliklə nitq hissələrini əvəz edən söz kimi tanış olurlar: «Nitq hissələrinin yerində işlənə bilən sözlərə əvəzlik deyilir» (Azərbaycan dili, III sinif üçün dərslik, Bakı – 2010, səh. 153).

III sinifdə uşaqlar «Şəxs, işarə və sual əvəzlikləri» haqqında məlumat alır, onların xüsusiyyətlərinə dair sadə anlayışlar qazanırlar.

IV sinifdə onlar əvəzliyin isim, sifət və sayları əvəz edə bilməsinə aid çalışmalar üzərində işləyir, mən- biz, sən – siz, o – onlar əvəzliklərinin mənası üzərində aydın məlumat qazanırlar.

Şagirdlər bu əvəzliklərin kim? Sualına cavab verdiyini və şəxs əvəzliyi adlandığınıda öyrənirlər. Bu mövzunun tədrisində şagirdlərə öyrədilir ki, şəxs əvəzlikləri tək və cəm olur.

Sonra şəxs əvəzliklərinin hallanmasına aid məlumat verilir: şəxs əvəzlikləri isim kimi hallanır: mən, mənim, mənə, məni, məndə, məndən və s.

IV sinifdə şagirdlər işarə əvəzlikləri ilə tanış olur, öyrənirlər ki, «O, bu» həm şəxs, həm də işarə əvəzliyi kimi işlənir. «o, bu» şəxs əvəzliyi kimi işləndikdə cümlədə mübtəda olur, özündən sonra vergül tələb edir, kim?, nə? Suallarından birinə cavab olur: məs,

O, Azərbaycanın fəxridir.

Bu, dahi şair Nizami Gəncəvinin məqbərəsidir.

«o, bu» əvəzliyi cümlədə təyin vəzifəsində işləndikdə özündən sonra vergül tələb etmir və hansı sualına cavab verir. Məs, O adam çalışqandır. Bu musiqi bizimdir.

Ümumiyyətlə, mövzuya aid şifahi və yazılı şəkildə aparılan çalışmalar təlimin şüurlu mənimsənilməsi və möhkəm yadda saxlanılmasını göstərir.

Bununla yanaşı, şagirdlərə öyrədilməlidir ki, «o, bu» əvəzlikləri cümlədə şəxs əvəzlikləri olduqda müstəqil işlənir, işarə əvəzliyi olduqda isimdən əvvəl gələrək sifət olur və onu izah edir.

Mövzunun tədrisində çalışmalar üzərində iş, şagirdləri yaradıcı işə qoşur, müstəqilliyə alışdırır, onların düşünmə, qəti nəticə çıxarma qabiliyyətini inkişaf etdirir, nitq və təfəkkürləri zənginləşir.

3.