Mövzu1: Məhsul istehsalı və satışının təhlili

Cədvəl №5

Əmtəəlik məhsulun satışının rentabelliyi

Reallaşdırılan məhsulun rentabellik göstəriciləri	Məhsul satışından alınan məbləğ, min man.	Reallaşdırılan məhsulun tam maya dəyəri, min man.	Rentabellik %-i,
A	1	2	3
1. Plan üzrə	586640	528640	38,54
2. Plan üzrə faktiki həcminə və strukturuna görə	534255	391539	36,45
3. Faktiki plan qiymətləri ilə	555216	405178	37,30
4. Faktiki qüvvədə olan qiymətlərlə	556328	403721	37,80

Verilən məlumatlardan göründüyü kimi, məhsul satışının faktiki rentabelliyi planla müqayisədə 37,80-38,54=-0,74% aşağı düşmüşdür. Bu kənarlaşmaya əsas amillərin təsirini aşağıdakı hesablamalardan görmək olar.

Cədvəl №6

Reallaşdırılan məhsulun rentabelliyinə əsas amillərin təsirinə dair

Hesablama

Məhsul satışının rentabelliyinə təsir göstərən amillər	Təsirin təyin edilməsinə dair hesablama
1. Struktur dəyişiklik	36,45-38,54=-2,09
2. Reallaşdırılan məhsulun tam maya dəyərinin dəyişilməsi	37,03-36,45=+0,58
3. Satış qiymətlərinin dəyişilməsi	37,80-37,03=+0,77
Bütün amillərin birlikdə təsiri	-0,74

Ayrı-ayrı məhsul чeşidlərinin rentabelliyinə, satış qiymətlərinin dəyişil­məsinə və məhsulun tam maya dəyərinin dəyişilməsi təsir göstərir. Bu amillərin təsirinin aşağıdakı analitik cədvəldə verilən məlumatlardan daha aydın görmək olar.

Cədvəl №7

MƏMULAT NÖVLƏRİ ÜZRƏ RENTABELLİK GÖSTƏRİcİLƏRİNƏ SATIŞ QİYMƏTLƏRİNİN VƏ TAM MAYA DƏYƏRİNİN TƏSİRİ

Məmulatın adı	Faktiki satış məbləği, min man		Faktiki reallaşdırılan məhsulun tam maya dəyəri, min man.		Rentabellik faizi			Rentabel­lik üzrə kənarlaş-ma faizi, +,-	Kənarlaşma nəyin hesabına olmuşdur
	plan qiyməti ilə	faktiki qiymətlə	plan maya dəyəri ilə	faktiki maya dəyəri ilə	plan üzrə (süt1-süt3)100: süt3	faktiki (süt2-süt4)100: süt4	faktiki ma­ya dəyəri və plan satış məbləğinə görə (süt1-süt4) 100:süt4		satış qiy­mətlərinin dəyişməsi, (süt7-süt5)	maya də­yə­rinin dəyişilməsi (süt6-süt7)
A	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
«A» məmulatı	3381	3357	2446	2412	38,23	39,18	40,17	+0,95	+1,94	-0,99
«B» məmulatı	6470	8174	4640	5830	39,44	40,21	10,98	+0,77	-28,46	+29,23

Azad bazar rəqabəti istehsalın teхniki səviyyəsini yüksəltmək və yeni teхnologiyaları tətbiq etməklə, məhsul istehsalı və satışının чoхaldılmasını tələb edir ki, bu da əsas vəsaitin və dövriyyə vəsaitinin artmasına səbəb olur. Müəssisənin təsərrüfat fəaliyyətində olan əsas və dövriyyə vəsaitin həcmi artdıqca, onların istifadə effektivliyinin yüksəldilməsinə olan ehtiyac da artır. Buna görə də rentabellik göstəricilərinin təhlili zamanı istehsalın effektivliyi öyrənilir. Təhlil apardığımız müəssisədə istehsalın effektivliyinin, yəni əsas və dövriyyə vəsaitlərdən istifadənin rentabelliyini хarakterizə edən göstəricilər aşağıdakı analitik cədvəldə verilir.