«MÜhasibat uçotu və audiT» (DƏrsliK)

3.2. İşçi heyətinin təsnifatı və iş vaxtının operativ uçotu

Müəssisələrin işçi heyəti əməyin tətbiq edilmə sahəsindən asılı olaraq sə­na­­ye-istehsal heyətinə və qeyri sənaye-istehsal heyətinə bölünür. Sənaye-isteh­sal heyətinə məhsul istehsalı prosesində iştirak edən əsas, köməkçi və yardımçı sexlərdə, eləcə də bu istehsalatların idarə edilməsi və xidmət göstərilməsi ilə məşğul olan işçilər aid edilir.

Qeyri-sənaye istehsal heyətinə isə mənzil və kommunal təsərrüfatların uşaq bağçalarının və digər qeyri-sənaye və xidmət sahələrinin işçiləri daxil edi­lir. Heyə­tin kateqoriyasına görə işçilər – fəhlələrə, rəhbərlərə, mütəxəssislərə, qul­luqçulara və s. bölünür. Peşə ixtisasları və s. əlamətlərə görə işçilər – çilin­gər, tornaçı, konstruktor, mühəndis, mexanik, mühasib, iqtisadçı və s. bölü­nür. İşçi­lərin ix­ti­sas dərəcəsi onlara verilmiş dərəcələrlə müəyyən olunur. İxti­sas dərəcəsi yüksəl­dik­cə onlara daha yüksək dərəcə verilir. İşçi sayının uçotu za­manı siyahı və si­ya­hı­dankənar tərkibi bir-birindən fərqləndirilir. Siyahı tərkibinə mü­əs­sisənin si­ya­hısından olan daimi, həm də əsas fəaliyyət üzrə işə götürülmüş mü­vəq­qəti işçilər daxildir. Siyahıdankənar işçi heyətinə isə müəs­si­sənin əsas fəa­liy­yəti ilə bağlı olmayan, işçiləri yerinə yetirmək üçün cəlb edilən müvəqqəti işçilər daxildir. Mü­əssisə işçilərinin şəxsi heyətinin uçotu müəs­si­sə­nin kadrlar şöbəsi tə­rə­findən apa­rılır. Fəhlə və qulluqçuların sayı və hərəkəti­nin uçotu işin sənədlərlə – işə qəbul, xaricolma və başqa işə keçirilmə üzrə əmrlə rəsmiyyətə salınır.

Daimi, süvəqqəti və mövsümi işə qəbul olunanlar, fəhlə və qulluqçular üçün kartoçka, rəhbər işçi və qulluqçular üçün isə kadrların şəxsi vərəqəsi doldurulur.

Hər bir işçiyə işə qəbul olunan zaman tabel nömrəsi verilir ki, sonradan bütün ilkin sənədlərdə həmin nömrə yazılır. Müəssisənin mühasibatlığı ilkin sənədlərə əsasən hər bir işçiyə kartoçka – arayış və ya şəxsi hesab açır.

Müəssisələrdə iş vaxtından istifadənin uçotu iş vaxtından istifadənin uço­tu tabellərində aparılır ki, onlar ya müəssisə üzrə ümumilikdə ay yaxud müəs­si­sənin bölmələri və işçi ya ümumilikdə ay yaxud müəssisənin bölmələri və işçi kateqoriyaları üzrə aparılır. Tabeldən fəhlə və qulluqçuların iş rejiminə əməl et­mələrinə nəzarət, əmək haqqı üzrə hesablaşma aparmaq və işlənmiş vaxt haq­­qında məlumat almaq üçün istifadə olunur. Tabel usta və ya tabelçi tərə­fin­dən doldurulur və əmək haqqı hesablamaq üçün mühasibatlığa verilir. Üzür­­lü və üzürsüz səbəbdən işə çıxmamaq, gecikmə və ya xəstəlik halları ol­duq­da onlar müəyyən edilmiş sənədlərlə rəsmiyyətə salınır. Beləliklə, hər bir qay­­da olaraq bütün işçlərin işdə olması, işə gəlməmək və işə gecikmə halları ta­­bel uçotunda əks etdirilir. Tabeldə qeydlər müxtəlif üsulla aparıla bilər. Mü­əssisədə iş vaxtından istifadənin uçotu tabelinin iki formasından istifadə olu­nur. Ə-12 saylı formalı tabeldə iş vaxtından başqa həm də əmək haqqının he­sab­lanması, Ə-13 saylı formada isə ancaq iş vaxtından istifadənin uçotu apa­rılır. İş vaxxtının başlanması və qurtarılmasına nəzarət, eləcə də gün ərzində iş vaxtından istifadəyə nəzarət istehsal bölmələrinin rəhbərləri tərəfindən həyata keçirilir. Nəzarət kartoçka, jurnal, buraxılış, cədvəl-raport və nəzarət-buraxılış qurğuları vasitəsi ilə və s. həyata keçirilir.

0.