etnokosmik strukturu «Dil-Tarix» münasibətlər modeli diaxron-arxetipik və eyni zamanda sinxron-arxitektonik strukturuna görə «Dil-Epos» və «Dil-Mif» münasibətlirinin paradiqmatik sütununu nəzərdə tutur:
Dil – Mif
Dil – Epos
Dil – Tarix Göründüyü kimi, Əbülqazinin «Şəcəreyi-tərakimə»də tətbiq etdiyi «tarix metodologiyası» arxitektonik strukturu baxımdan dil-tarix münasibətlərinin etnokosmik harmoniyasını nəzərdə tutmaqla «Dil – Mif – Epos - Tarix» struktur törəməsinə (zəncirinə) söykənir. Bu halda dilin mifə münasibəti öz struktur əsaslarını dilin eposa88 və tarixə münasibətlərində qoruyur. Dil mifin strukturunu təşkil etməklə onun arxitektonik yaddaşına çevrilir. Mif də epos üçün eyni ilə belə bir struktur əsasını və arxitektonik yaddaşı təşkil edir. Əbülqazi çağının «Tarix»i etnokosmik informasiya strukturu baxımından məhz «Mif-Epos» informasiyasından təşkil olunur. Bu halda Əbülqazinin türklər haqqında tarixi əsərlərin məhz türk dilində yazılması haqqındakı «tarixi-metodoloji» «tezisi» həm də öz arxitektonik strukturu baxımından oğuz-türkmənlərin etnokosmik yaddaşının «Dil-Mif» arxetipini özündə əks etdirir.
