Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

RUSSACK, HANS HERMANN

(20. yy) Alman yazar.

Hakkında bilgi edinilemeyen Hans Hermann Russack, istanbul'un Bizans ve Türk dönemlerindeki söylenti ve efsanelerini Almanca bir kitapta toplamıştır. Byzanz und Stambul, Sagen und Leğenden vom Goldenen Horn (Berlin, 1941) (Bizans ve istanbul, Altın Boynuz'dan Söylenti ve Efsaneler) başlıklı, çok ufak boydaki (12x19 cm) bu 200 sahifelik kitap, şehrin I. Constantinus tarafından yeniden kuruluş efsanesinden başlayarak, Ayasof-ya'nın yapımı ve binası ile ilgili çeşitli söylenti ve efsaneleri takdim etmekte, bundan sonra da bazı aziz ve azizelere dair inançları ve imparatorlar ile ilgili birkaç hikâyeyi aktarmaktadır.

Fetih ve II. Mehmed'e (Fatih) dair söylentileri, bazı büyük camilere (Eyüb Sultan, Fatih, Şehzade, Süleymaniye, Sultan Ah-med camileri) dair efsaneler takip eder. Ayrı bir bölümde Koca Mustafa Paşa Camii' nin avlusundaki zincir, Toklu Dede Mescidi, istanbul'un tılsımları, Merkez Efendi ve Kız Kulesi hakkındaki hikâye ve efsaneler sunulmuştur. Son bölümde ise istanbul'dan derlenen birkaç efsane yer alır.

Kitabın sonunda açıklamalı olarak, alınan metinlerin kaynakları ayrıntılı biçimde verilmiştir (s. 155-197). Bundan Rüssack'ın gerek Bizans, gerek Türk kaynaklarını oldukça iyi tanıdığı ve bunlardan faydalanmayı bildiği anlaşılır. En başta gelen Türk kaynağı Evliya Çelebi'dir. Ayrıca söylenti ve efsanelere dair yayımlanmış kitap ve makalelere de yabancı kalmadığını gösterir. Bunlar arasında bilhassa Schrader'in kitabından alıntılar yapmıştır.

istanbul'da bilinmeyen, irene adında eski bir Bizanslı genç kızla Fatih'e dair hikâyenin, Selanik'te çok yaşlı bir molla tarafından C. Fink'e anlatıldığını ve onun da bunu kendisine 1933'te aktardığını, yine aynı yıl Sultan Ahmed Camii ile ilgili bir efsanenin Son Posta gazetesinde çalışan ibrahim adlı kişi tarafından anlatıldığını bildirmesi, Rüssack'ın uzun yıllar, istanbul'da yaşadığına delil sayılabilir.

Rüssack'ın esas mesleği öğrenilememiş-tir. Fakat herhalde folklorcu değildir. Çok zengin malzemeye dayanan büyük bir ilmi yayını ise Yunan bağımsızlığından sonra Atina'nın imarında çalışan Alman mimarlara dairdir; Deutsche Bauen in Athen (Berlin, 1942).

SEMAVi EYlCE