İÇİndekiler II Kısaltmalar III Giriş 1 Asgari İşçilik Uygulaması 2

3. Denetim ve Kontrolle Görevli Memurların Asgari İşçilik Tespiti

5510 sayılı Yasa’nın 85. maddesinin son cümlesi, “denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları” ifadesini kullanmıştır. Bu kişiler, Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Müfettişleri ile Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri’nde görevli olarak çalışırlar.

• 
  Yasal sürede inşaatın bildirilmemesi nedeniyle iş bitinceye kadar tescili yapılmayan,
  
• 
  Kuruma bildirilmiş olmakla beraber süresinde Kuruma sigortalı bildiriminde bulunmayan,
  
• 
  Şikayet ve ihbar olunan,
  
• 
  Yapılan araştırma neticesinde eksik asgari işçilik bildirdiği tespit edilen işyerlerinde, denetim ve kontrolle görevli memurları (sigorta müfettişleri) incelemesi ile asgari işçilik uygulanmaktadır.
  

Yukarıda da değindiğimiz üzere yapılan araştırma neticesinde fark işçilik bildirimini işveren süresinde kabul etmez ya da hiçbir beyanda bulunmazsa asgari işçilik tespiti sigorta müfettişleri tarafından yerine getirilir.²⁴

Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları incelemesinde uygulanacak işçilik oranında herhangi bir indirim uygulanmaz. Bir başka deyişle %25 indirim burada uygulanmaz. Asgari işçilik oranının tamamı dikkate alınır. Kanaatimizce % 25 indirimin uygulanmaması anayasa da düzenlenen “hak arama hürriyetini” kısıtlamaktadır. Ayrıca indirimin uygulanmamasında korunabilir hukuki menfaat görememekteyiz.

Sigorta Müfettişlerinin asgari işçilik hesabını somutlaştıralım.

1. 
   01.01.2003 tarihinde 1000 m2 lokanta inşaatına başlandığını ve inşaatın 30.03.2004 tarihinde bitirilmiş olup bilgiler şu şekildedir.
   

Birim maliyet bedeli : 300 TL

Malzemeli İşçilik faturaları :100.000 TL

Salt İşçilik Faturası :3.000 TL

Bildirilen SPEK : 7. 000 TL

İşçilik Oranı : % 9

300 x1000 m2=300.000 TL toplam maliyet bedelini buluruz.

300.000 - 100.000 = 200.000 TL asgari işçilik oranına uygulanacak miktarı tespit olunur.

200.000 x % 9 ( müfettiş incelemesinde %25 eksiği uygulanmaz)=18.000 TL bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarıdır. İşveren 7000 TL SPEK ve 3000 TL salt işçilik faturası ibraz ettiğinden 18.000-7000-3000= 8.000 TL bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarıdır.

2. 
   MEB Akıncı Lisesi Kapalı Spor Salonu İnşaatı işini ADS Limited Şirketinin Taahhüt ve İfa etmiş olup, işe ait diğer bilgiler şu şekildedir.
   

Toplam Hak Ediş Tutarı :450.000.000 TL

Malzeme Fiyat Farkı :50.000.000 TL

İşçilik Oranı :% 9

Malzemeli İşçilik Faturası :100.000.000 TL

Salt İşçilik Faturaları :10.000.000 TL

Bildirilen SPEK :16.000.000 TL

İşveren malzeme fiyat farkı ödediğinden 450.000.000+50.000.000 =500.000.000 TL toplam istihkak tutarıdır. İşveren 100.000.000 TL malzemeli işçilik faturası bundan düşülecektir. 500.000.000 – 100.000.000 TL = 400.000.000 TL işçilik oranına tabi miktar bulunur.

400.000.000 x % 9= 36.000.000 TL bildirilmesi gereken asgari işçiliktir. İşveren 10.000.000 TL salt işçilik faturası ve 16.000.000 TL bulunduğundan 36.000.000 -10.000.000 - 16.000.000 =10.000.000 TL eksik işçilik miktarıdır.

4. Asgari İşçilik Tespit Komisyonu ve Asgari İşçilik Oranı

5510 sayılı Kanunun 85. maddesinin 6.fıkrası hükmüne göre;

“Kuruma yeterli işçilik tutarının bildirilmiş olup olmadığının araştırılmasında, işin yürütümü için gerekli olan asgarî işçilik tutarının tespitinde dikkate alınacak asgarî işçilik oranlarının saptanması ve asgarî işçilik oranlarına vaki itirazların incelenerek karara bağlanması amacıyla Kurum bünyesinde; Kurum teknik elemanlarından dört üye, Yönetim Kurulunda temsil edilen işçi ve işveren konfederasyonlarınca görevlendirilecek iki üye, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinden bir üye olmak üzere toplam yedi teknik elemandan oluşan, Asgarî İşçilik Tespit Komisyonu kurulur.”
devam eden fıkrasında ise;

Asgarî İşçilik Tespit Komisyonunun çalışma usul ve esasları, Komisyonda görev alacak teknik elemanların nitelikleri, asgarî işçilik tespitinde uygulanacak yöntem, verilerin belirlenmesi, tamamlanmış veya devam etmekte olan işlerle ilgili yapılacak yerinde tespit kriterleri, "uzlaşma komisyonlarının oluşumu, çalışma usul ve esasları"²⁵ ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer usul ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 27.09.2008 tarih ve 27010 sayısı ile Sosyal Güvenlik Kurumu Asgari İşçilik Tespit Komisyonunun Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik yayımlamıştır. Yönetmeliğin amacı 1. maddede düzenlenmiştir. Buna göre;

“İşin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarının belirlenmesinde ve Kuruma yeterli işçilik bildirilmiş olup olmadığının araştırılmasında dikkate alınacak asgari işçilik oranlarının tespitine, belirlenen oranlara karşı yapılacak itirazların incelenmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemek” olduğu ifade edilmiştir.

Asgari işçilik oranı, Kurum bünyesinde oluşturulan Asgari İşçilik Tespit Komisyonunca ihale konusu işler ve özel bina inşaatı işyerleri için yapılacak incelemede dikkate alınacak oran olarak tanımlanabilir.

Yönetmeliğin 14. maddesinin b bendine göre, asgari işçilik oranının tespitinde, sözleşme yılı itibariyle hak ediş tutarı esas alınacağı, tenzilat, fiyat farkı ve katma değer vergisi dikkate alınmayacağı belirtilmiştir. Asgari işçilik oranı, öncelikle sözleşme yılı fiyatları üzerinden, mümkün olmaması halinde ise imalatların tamamı hangi yıl içerisinde yapılmış ise o yılın fiyatları üzerinden hesaplanır. Yapılan işin içeriğine uygun asgari işçilik oranının tebliğde bulunmaması durumunda ise, bu defa işin bütünü ana imalat kalemlerine ayrıştırılarak, ana imalatların tebliğdeki asgari işçilik oranları tespit edilir ve ana imalatların işin bütünü içindeki ağırlığı da dikkate alınarak işin tümüne ait asgari işçilik oranı bulunur.

Yönetmeliğinin 14.maddesinin d bendine göre, İdarece malzeme verilmesi durumunda, asgari işçilik oranı, idare malı malzemesinin kullanıldığı hak edişteki imalat pozunun tutarına göre, işin yapımında makine ve işçi kullanılma oranı dikkate alınarak Komisyonca tespit edileceği geri kalan iş, ilgili tebliğlerde ve genelgelerdeki oranlar dikkate alınarak değerlendirileceği belirtilmiştir.

Yönetmeliğin 16. maddesi asgari işçilik oranının tespitine ilişkin süre sınırlaması getirmiştir. Asgari işçilik oranının tespiti dosyanın eksiksiz olarak Komisyona tesliminden itibaren en geç bir ay içinde tamamlanır. Komisyon kararları en az dört üyenin aynı yöndeki oyu ile alınır. Üyeler, kararlarında çekimser oy kullanamaz. Komisyon kararına karşı olan üye, karşı oy gerekçelerini karara yazarak imzalar.

Daire Başkanlığı, teslim edilen asgari işçilik oranına ilişkin kararı, tespiti isteyen üniteye beş iş günü içinde bildirir. Komisyonca belirlenen asgari işçilik oranı üzerinden yeterli işçilik bildirilmiş olup olmadığı, ilgili ünitece araştırılır. Yapılan araştırma işlemi sonucunda, Kuruma yeterli işçiliğin bildirilmemiş olduğunun anlaşılması halinde, eksik bildirilen işçilik tutarı üzerinden hesaplanan prim aslı faaliyetin son ayı veya Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca düzenlenen raporlarda tespit edilen aylar ile ilişkilendirilerek gecikme cezası, gecikme zammı ve hesap cetveli ile birlikte asgari işçilik oranı Kurum tarafından işverene tebliğ edilir.

Yönetmeliğin 17. maddesi işverenin asgari işçilik oranına itirazını düzenlemektedir İşveren, kendisine tebliğ edilen borca veya asgari işçilik oranına, tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde nedenleri ile birlikte yeni bilgi ve belgeleri de ekleyerek ilgili üniteye bir kez yazılı olarak itiraz edebilir. Asgari işçilik oranına yapılan itirazlar, Komisyonca incelenmek üzere Daire Başkanlığına gönderilir. İtirazlar, Komisyonca en geç on beş gün içerisinde sonuçlandırılır. Daire Başkanlığı, asgari işçilik oranına yapılan itiraz üzerine Komisyonca alınan kararı, en geç üç iş günü içinde ünitesine gönderir. Asgari işçilik oranında bir değişiklik olmaması halinde işverenin talebinin reddine dair karar işverene tebliğ edilir. İtiraz üzerine Komisyonca yeni bir asgari işçilik oranı belirlenmesi halinde, oran işverene tekrar tebliğ edilir. Yönetmelik itiraz miktarına sınır koymuş, “maddi hatalar hariç birden fazla yapılan itirazlar Komisyonca dikkate alınmayacağını” belirtmiştir.

Yönetmeliğin 18. maddesi de işverenin itiraz hakkından feragati düzenlemektedir. İşveren itirazını komisyonca karar verilinceye kadar vazgeçebilecektir. Vazgeçme işverenin ilgili üniteye vereceği bir dilekçe ile veya bu husustaki beyanının tutanak ile tespiti suretiyle yapılır. Vazgeçmeye ilişkin irade beyanının açık olması gerekmektedir. Örtülü vazgeçmenin geçerli değildir. Vazgeçme halinde itiraz eden kendisine tebliğ olunan karara münhasır olmak üzere itiraz hakkını kaybeder.