İÇİndekiler II Kısaltmalar III Giriş 1 Asgari İşçilik Uygulaması 2

2. Asgari İşçilik Miktarının Hesaplanması

A. Özel İnşaat İşlerinde Asgari İşçiliğin Hesaplanması

İnşaat işlerinde işin yürütümü için asgari işçiliğin hesabında yaklaşık maliyet bedelleri esas alınmaktadır.¹⁶

Özel bina inşaatlarında işçilik oranı uygulanacak bina yaklaşık maliyeti yapının yüzölçümü ile metre kare maliyet bedelinin çarpılması ile tespit olunur. İnşaatın sınıf ve grubu¹⁷ hesaplama için son derece önem arz etmektedir. Çünkü işçilik oranı¹⁸ yapının sınıfına ve grubuna göre uygulanmaktadır.

Bir inşaat başladığı yıl bitirilmiş ise, o yıl maliyet hesaplamasında dikkate alınacaktır. İki yılda bitirilmiş olan yapılarda ise, ilk yıl metre kare birim maliyetleri esas alınır. Başladığı yıldan sonraki yıllarda biten inşaatlarda 2004 yılına kadar ortalama metrekare maliyet bedeli hesaplamada esas alınmıştır. Ortalama maliyetin hesabında inşaatın bitirildiği yıl hesaba alınmamaktadır. Mesela 1994 yılında başlanmış inşaat 2003 yılında bitirilmiş ise 2003 yılı hariç bütün yılların metre kare birim maliyetleri toplam yıl sayısına bölünmek suretiyle hesaplamada esas alınacaktır.

01.05.2004 tarihi itibariyle 16.01.2004 tarih ve 25348 sayılı Resmi Gazete ile ortalama maliyetin esas alınması usulünden vazgeçilmiştir.

13.05 2004 tarihinde yayımlanan 16-318 Ek Genelge ile 01.05.2004 tarihinden itibaren özel bina inşaatlarının hesabında şu birim maiyet esas alınmıştır.

01.01.2003 tarihinde başlanmış olmakla beraber 01.05.2004 tarihinden sonra bitirilen binaların maliyeti, ortalama maliyet yerine, yerine bitirildiği yıldan bir önceki yıla ilişkin birim maliyet bedeli esas alınarak hesaplanır. Mesela, 20.10.2004 tarihinde başlayan ve 31.12.2006 tarihinde bitirilen özel nitelikli binanın maliyetinde 2005 yılı maliyet bedeli esas alınır. 2003 yılından önce başlayıp, 2004 veya daha sonraki yıllarda bitirilen binaların maliyeti 01.05.2004 tarihinden itibaren önceki veya sonraki sürede yapılan uygulamalar dikkate alınarak, ayrı ayrı hesaplanacak bu surette bulunan iki ayrı birim maliyet bedelinin aritmetik ortalamasının alınması ve binanın yüz ölçümü ile çarpılması suretiyle hesaplanır. Mesela, 30.11.1995’de başlayıp, 09.05.2004’de bitirilen bir özel binanın maliyetinin hesabında 1995-2002 yıllarına ait birim maliyet bedellerinin ortalaması ile 2003 yılına ait birim maliyet bedelinin toplanıp ikiye bölünmesi sonucu bulunacak birim maliyet bedeli hesabında dikkate alınır. İnşaatın bittiği tarih olan 2004 yılı metre kare bedeli ise dikkate alınmayacaktır. İnşaatın başladığı ile bittiği tarih arasındaki bazı zamanlarda inşaatın kısmen veya tamamen faaliyette bulunmaması maliyet bedelinin hesabında şeklini değiştirmez.¹⁹

B. İhaleli İşlerde Asgari İşçiliğin Hesabı

İhaleli ve emanet suretiyle yaptırılan işlerde araştırma, kesin veya geçici kabulünün eksiksiz yapıldığı tarihten sonra yapılır.²⁰ Asgari işçilik, işverene ödenen toplam istihkaklar esas alınır.²¹ Toplam istihkaklara malzeme fiyat farkı ve akreditif bedeli hak edişe dahil edilir. Araştırma, yapılan işe denk gelen işçilik oranının %25 eksiği²² toplam hak edişe uygulanmak ve bildirilen sigorta primine esas kazancın çıkarılması suretiyle yapılmaktadır.

İhaleli işlerde asgari işçilik hesabını örneklerle somutlaştıralım.²³

1. 
   Fidan Dikimi ve Dikenli Tel Çekimi İşini Hasan DEMİRKAN LTD. ŞTİ. yüklendiği işe ait bilgiler şu şekildedir.
   

Toplam Hak Ediş Tutarı : 8.000 TL

Malzeme Fiyat Farkı :1.000 TL

Uygulanacak Asgari İşçilik Oranı : % 9

Faturalı Ödemeler

Malzeme :1.000 TL

Salt İşçilik : 500 TL

Bildirilen SPEK : 307.5 TL

Yer Teslim Tarihi :01.01.2005

Geçici Kabul Tarihi :28.02.2005

Kesin Kabul Tarihi :31.05.2005

İşin Bitim Tarihi :28.02.2005

İhaleli işlerde asgari işçilik oranını tespit edersek malzeme fiyat farkı toplam hak edişe ekleneceğinden (8000+1000) üzerinden hesap yürütülür. 9000: ( % 9 x %25) = 607, 5 TL bildirilmesi gereken asgari işçilik tutarıdır. Oysa Bildirilen SPEK 307,5 tir. İşveren 607,5-307,5 =300 TL kadar eksik işçilik bildirmiştir. Bu fark işçilik Şubat 2005 dönemine mal edilir. Hesaplama da faturalı işçilik tutarı dikkate alınmaz. Yatırılıcak prim oranı ise, fark işçiliğin %35,5’dir.

2-“Pancar İletim Bandı Temelleri İnşaatı” işini X Anonim Şirketinin yerinde getirdiğinde işe ait bilgileri şu şekildedir.

1. 
   Toplam Hak ediş Tutarı :1.000.000.000.000 TL
   
2. 
   İşçilik Oranı : % 9
   
3. 
   Bildirilen SPEK Toplamı : 27.500.000.000. TL
   
4. 
   İşin Yer Teslim ve Başlama Tarihi :01.01.1994
   
5. 
   Noksansız Kabul Tarihi :31.12.2001 olan ihaleli işin asgari işçilik
   

bedelini hesaplayalım. 1.000.000.000.000 TL (toplam hak ediş tutarı) X % 6.75 (işçilik oranının (%9 x %25 eksiği)= 67.500.000.000.TL - 7.500.000.000.TL = 40.000.000.000 TL Kuruma bildirilmesi gereken fark işçiliği bulunur. Yatırılacak prim oranı ise, fark işçiliğin %35,5’dir. Prim borcunun ve gecikme zammının üniteye yatırılması halinde ilişiksiz belgesi alınacaktır.

Başka bir örnek verecek olursak A nın 01.03.3004 tarihinde üstlendiği ve 30.06.2004 tarihinde noksansız geçici kabulü yapılan ihale konusu işe ait bilgiler şu şekildedir.

Toplam Hak ediş Tutarı :90 Milyar

Malzeme Fiyat farkı :50 Milyar

Akreditif Bedeli : 40 Milyar

Asgari İşçilik Oranı :%16

Bildirilen SPEK :22 Milyar Asgari İşçilik hesabını yapalım.

Asgari işçilik oranı %25 eksiltildiğinde işçilik oranı %12 olacaktır. (%16 X %25=12) Kuruma bu iş dolayısıyla bildirilmiş olması gereken asgari işçilik miktarı 180 Milyar X % 12=21.600.000.000 TL dir. İşveren bu rakamdan daha fazla bir işçilik bildirilmiş olması nedeniyle ilişiksizlik belgesi alacaktır.

İhale Konusu işlerde idarece üstleniciye kısmen malzeme verilmesi veya akreditif bedeli ödenmesi halinde asgari işçilik oranı değişebilir. Asgari işçilik oranı tebliğ de olsa bile “Asgari İşçilik Tespit Komisyonunca” Genel Müdürlüğe intikal ettirilir. Yapılan ön değerlendirme sonucunda fark işçilik ortaya çıkmış ise, işin faaliyet süresinin son ayına mal edilecek ve bu tutar üzerinden hesaplanacak prim ve gecikme zammı tutarı 1 ay içinde ödenmek üzere işverene tebliğ olur. Araştırma sonucunda hesaplanan fark prim borcunun ödeme süresi işin faaliyette bulunulan son ayını takip eden ayın son gününe kadar olacağından, gecikme zammının başlangıcı, prim ödenmesi gereken ayı takip eden aydan itibaren başlayacaktır. Mesela, 13.06.2004 tarihinde bitirilen ihale konusu iş ile ilgili olarak yapılan araştırma sonucunda 88.000 YTL fark işçilik miktarı bulunmuş ise, bu miktar üzerinden tahakkuk ettirilecek prim tutarının en geç 2004 Temmuz ayı, sonuna kadar ödenmesi gerektiğinden, ödenmediği takdirde gecikme zammının başlangıcı 01.08.2004’tür.