Mövzu Müəssisənin dövriyyə kapitalının idarə edilməsi

Ehtiyat hissələrinə dövriyyə vəsaitlərinin normativi ehtiyat his­­sə­lərinin tədarük müd­dətləri və təmir üçün istifadə vaxtından asılı olaraq onların hər biri üzrə ayrılıqda müəyyən olunur. Normanı, keç­miş illərin məlumatları əsasında analitik metodla əsas fond­la­rın ba­lans dəyərinə görə də müəyyən etmək olar.
Azqiymətli və tezköhnələn əşyalar üzrə normativlər alət və tər­­ti­batlar, azqiymətli in­ventarlar, xüsusi paltar və ayaqqabılar, xü­susi alət və inventarlar üzrə ayrı-ayrılıqda he­sablanır. Alət və tər­ti­bat­lar üzrə normativlər lazım olan azqiymətli və tezköhnələn alət­lərin dəyərlərinin birbaşa hesablanması yolu ilə müəyyən olu­nur. Az­qiymətli inventarlar üzrə nor­mativlər kantor, məişət və is­tehsal in­ven­tarları üzrə ayrı-ayrılıqda hesablanırlar. Bu nor­ma­tiv­lər yerlərin miq­darı və bir yerə düşən inventar dəstinin dəyəri əsa­sında müəy­yən olu­nur. Xüsusi paltar və ayaqqabılar üzrə nor­mativlər onların nəzərdə tutulduğu işçi­lə­rin sayı və bir dəstin də­yəri əsasında müəyyən edilir. Xüsusi inventar və tərtibatlar üzrə nor­mativ isə onların tələb olunan dəsti, dəyərləri və xidmət müd­dətləri əsasında hesablanır.
Müəssisədə istehsal ehtiyatlarının normalaşdırılmasının düz­gün həyata keçirilməsi dövriyyə vəsaitlərindən səmərəli istifa­də­nin mü­hüm istiqamət­lə­rin­dən biridir. Çünki, normalaşdırma eh­ti­yat­­ların idarəedilmə vasitəsi olmaqla, onlardan istifadə səviyyə­sini qiy­mət­ləndirməyə imkan verir.
Ümumi nəticə bundan ibarətdir ki, istehsal ehtiyatlarının hər bi­ri­nin ayrılıqda və hamısının birlikdə təyinatları istehsal prosesinin fa­si­lə­sizliyini təmin etməkdir.

Sual 5.

Firmada bitməmiş istehsal və gələcək dövrün xərclərinin normalaşdırılması

Bitməmiş istehsal və özünün hazırladığı yarımfabrikatlar müəs­si­sə­nin döv­riyyə və­sait­lərinin çox mühüm hissəsini təşkil edir. Bit­məmiş is­­­tehsal dövriyyə fondlarının qur­uluşunda istehsal ehtiyat­l­arına nis­bə­tən az xüsusi çə­kiyə malik olsa da, firma və müəs­si­sə­nin iqti­sadiy­ya­tın­­­da istehsalın təş­ki­li baxımından çox əhəmiy­yət­lidir. Belə ki, bit­mə­miş istehsal zadel şək­lin­də texnoloji prosesin bütün mərhələlərində, iş yer­lərinin hamısında elə kə­miy­yətdə ol­ma­lıdır ki, onlar arasındakı is­teh­sal gücü üzrə pro­por­si­ya­lar po­zul­ma­sın. Əgər belə olmazsa, isteh­sa­lın ahəngdarlığı pozu­lur, ey­­ni vaxtdan bir eyni miq­dar­da məhsul is­teh­salı qeyri-müm­kün olur. Bütün bun­lara görə də dövriyyə fond­la­rı­nın bit­mə­­miş is­teh­­salda olan hissəsi daimi nə­za­rət tələb edir: onun həc­­mi­nin nor­­mativindən yuxarı qalxmasına, nə də aşağı düş­məsinə yol ver­­mək ol­maz – hər iki hal müəssisənin iqtisadiyyatına ziyan gəti­rə bilər.
Bitməmiş istehsal­dakı dövriyyə vəsaitlərinin normativi dörd amildən: is­tehsal olunan məh­su­lun həcmi və tərkibindən, istehsal tsiklinin uzunlu­ğun­dan, məhsulun ma­ya də­yərindən və istehsal pro­sesində xərclərin artma xarakterindən asılıdır.
Məhsul istehsalının həcmi bitməmiş istehsalın kəmiyyətinə bir­ba­şa təsir göstərir: digər şərtlər dəyişməz olduqda, məhsul is­teh­salı nə qə­dər çoxdursa, bit­məmiş istehsalın da həcmi bir o qə­dər böyük olur. İstehsal olunan məhsulların həcmi bitməmiş isteh­sa­lın həcminə müx­tə­lif formalarda təsir göstərir. İstehsal tsikli kiçik olan məhsul­la­rın xüsusi çəkisi artdıqda bitməmiş istehsalın həcmi azalır və əksinə.
Məhsulun maya dəyəri də bitməmiş istehsalın həcminə birbaşa tə­sir göstərir. İstehsal xərcləri nə qədər aşağıdırsa, dəyər ifa­dəsin­də bit­mə­miş istehsalın həcmi də bir o qədər az olur. Maya də­yə­rinin art­ma­sı bitməmiş istehsalın həcmini çoxaldır.
Bitməmiş istehsalın həcmi istehsal tsiklinin uzunluğundan da bi­la­vasitə asılı olur. İs­teh­sal tsiklinin azaldılması bitməmiş istehsa­lın da həcminin azalması ilə nəticələnir.