NəFSİn saflaşdirilmasi müƏLLİF: ayətullah ibrahiM ƏMİNİ

NƏFSİN PAKLANMASINA KÖMƏK edəN İŞLƏR

Yüklə 5,7 Mb.

səhifə	16/62
tarix	17.07.2018
ölçüsü	5,7 Mb.
	#57089

1 ... 12 13 14 15 16 17 18 19 ... 62

NƏFSİN PAKLANMASINA KÖMƏK edəN İŞLƏR

_{1.Təfəkkür. Nəfsin paklaşdırılması yolunda ən mühüm maneələrdən biri qəflətdir. Biz gecə-gündüz dünya həyatına məşğuluqsa, ölümü yad etməkdən qafiliksə, bir saat belə onun barəsində fikirləşməyə vaxtımız yoxdursa, bə’zən də beynimizdən bu fikir keçən zaman dərhal onu başımızdan çıxardırıqsa, rəzil xasiyyətlərin təhlükəli tə’sirlərindən qafiliksə, günahların cəzaları və axirət əzabları barəsində fikirləşmiriksə, nəhayət məada iman canımıza nüfuz etməyib və zehni məfhumdan başqa bir yüksək mərhələyə çatmayıbsa belə qəflət ilə yanaşı nəfsimizin paklanması üçün necə qərara gələ bilərik. Onun istəklərini necə nəzarət altına alıb cilovlaya bilərik? Məgər nəfsi-əmmarə ilə belə bir sadəliklə mübarizə aparmaq olarmı? Qəflətin özü böyük nəfsani xəstəliklərdəndir və bu sair mə’nəvi xəstəliklərin mənşəyidir. Bu xəstəliyin dərmanı təfəkkür etmək, axır-aqibəti düşünmək və iman qüvvəsini gücləndirməkdir. Hər bir insan daim özünü nəzarət altına almalı, ölümü heç vaxt unutmamalı, nəfsani xəstəliklərin acınacaqlı aqibəti, günahların cəzaları və cəhənnəmin ağır əzabları barəsində daim düşünməli, qiyamətin hesab-kitabını həmişə nəzərində canlandırmalıdır. Məhz belə olan halda insan nəfsini paklamaq üçün hazır olub qəti şəkildə qərara gələ bilir, öz nəfsini çirkin əxlaqlardan və rəzil sifətlərdən təmizləməyə müvəffəq olur.}

_Əmirəl_-_mö_’_minin_Əliyyibni_Əbitalib₍_ə₎_buyurur_:_“_Hər_kəs_öz_qəlbini_{fikirləşməkdə}_davamlı_olmaqla_abad_edərsə_onun_batindəki_və_zahirdəki_işləri_yaxşı_olar_.”^¹

_{2.Həvəsləndirmə və cəzalandırma. Nəfsin paklaşdırılmasında və günahın tərk edilməsində müvəffəq olmaq üçün tənbeh etmə, həvəsləndirmə və cəzalandırma vasitələrindən istifadə etmək olar. Əvvəldə öz nəfsimizə xitab edərək onu təhdid edir və deyirik: «Ey nəfs! Mən günahları tərk etməyi qərara almışam. Əgər bu yolda mənimlə həmkarlıq etməsən və günahlara mürtəkib olsan səni filan cür cəzalara düçar edəcəyəm. Məsələn, əgər qeybət etsən bir gün oruc tutacağam, yaxud, bir həftə yalnız zərurət miqdarında danışacağam, yaxud filan məbləğdə pulu sədəqə verəcəyəm, yaxud bir gün su içməyəcəyəm, yaxud bir dəfə yeməkdən səni məhrum edəcəyəm, yaxud bir neçə saat yandırıcı günəşin altında qalacağam ki, cəhənnəm atəşinin hərarətini unutmayasan. Bu qəbildən olan sair cərimələrlə onu təhdid etmək lazımdır.}

_{Ondan sonra nəfsimizi tam nəzarət altına almalıyıq ki, qeybət etməsin. Əgər bir dəfə qeybət edərsə heç bir güzəştə gedilmədən, səhlənkarlığa yol verilmədən, qətiyyətlə onun qarşısında dayanaraq və’də verdiyimiz cəzanı onun barəsində icra edirik. Nəfsi-əmmarə bizim günahı tərk etməkdə qəti qərara gəldiyimizi, heç bir güzəştə getmədən onu cəzalandırmaqda qətiyyətli olduğumuzu görsə bizim qanuni istəklərimiz müqabilində təslim olacaqdır.}

_{Əgər bir müddət bu proqram heç bir güzəşt olmadan davam etdirilərsə şeytanın nüfuz etmə yollarının qarşısını alıb kəsə, nəfsi-əmmarəni tamamilə cilovlaya bilərik. Bu şərtlə ki, qəti şəkildə qərara gələk və azacıq güzəşt olmadan günahkar nəfsimizi cəzalandıraq. Çox təəccüblü məsələdir ki, dünyəvi işlərdən kiçik biri barəsində xətaya yol verən insanları tənbih edib cəzalandırırıq, lakin nəfsin paklanması üçün bu cəza tədbirlərindən istifadə etmirik. Halbuki, bizim axirət səadətimiz və xoşbəxtliyimiz yalnız bu işə bağlıdır! Allahın layiqli və saleh bəndələrindən çoxu da məhz həmin vasitə ilə nəfsini paklaşdırmış və onu cilovlamağa müvəffəq olmuşdur.}

_Əmirəl_-_mö_’_minin_Əliyyibni_Əbitalib₍_ə₎_buyurur_:_“_Nəfsi_əsarət_altına_almaq_və_onun_adətlərini_sındırmaq_üçün_aclıq_çox_yaxşı_bir_köməkdir_.”^¹

_Yenə_buyurur_:_“_Hər_kəs_öz_nəfsinə_riyazət_verməyi_davam_etdirərsə_faydalanar_.”^²

_{Səhabələrdən biri deyir: «Qızmar bir yay günündə Peyğəmbəri-Əkrəm (s.ə.v.v) ağacın kölgəsində oturmuşdu. Elə bu zaman bir kişi gəlib paltarlarını soyundu və yandırıcı qumların üzərində uzandı. Qumun üstündə o tərəfə fırlanmağa başladı. Qızmar qumların vasitəsilə gah kürəyini, gah qarnını, gah da üzünü yandırır və deyirdi: «Ey nəfsi-əmmarə! Bu qumların hərarətini dad və bil ki, cəhənnəm odunun hərarəti bu qumların hərarətindən çox-çox şiddətlidir.»}

_{Peyğəmbəri}_-_Əkrəm₍_s_._ə_._v_._v₎_kənardan_bu_mənzərəni_müşahidə_edirdi_._Həmin_şəxs_{paltarlarını}_geyinib_getmək_istədikdə_onu_yanına_çağırdı_._Kişi_gəldi_,_Həzrət₍_s_._ə_._v_._v₎_ona_buyurdu_{: «}_Səni_{başqalarının}_görmədiyi_bir_iş_{gördüyünü}_müşahidə_etdim_._Bu_işdə_məqsədin_nədir_?»_Cavabında_dedi_{: «}_Ey_Allahın_Rəsulu_!_Allah_xovfu_məni_bu_işə_vadar_etmişdir_._Bu_işi_görməklə_öz_nəfsimə_deyirəm_ki_,_bu_yandırıcı_hərarəti_dad_və_bil_ki_,_cəhənnəm_atəşinin_hərarəti_çox_şiddətli_və_dərdlidir_.»_{Peyğəmbəri}_-_Əkrəm₍_s_._ə_._v_._v₎_buyurdu_{: «}_Doğrudan_da_Allahdan_qorxmusan_._Mütəal_Allah_sənin_əməlinlə_asimandakı_{mələklərə}_öyünür_.»_Sonra_öz_{səhabələrinə}_buyurdu_{: «}_Bu_kişiyə_{yaxınlaşın}_və_sizin_barənizdə_dua_etməsini_istəyin_._Səhabələr_{yaxınlaşıb}_ondan_dua_etməsini_xahiş_etdilər_._O_kişi_əllərini_Allah_dərgahına_qaldırıb_dedi_{: “}_{Pərvərdigara}_!_Bizim_işlərimizi_hidayət_əsasında_bir_yerə_yığ_._Təqvanı_bizim_yol_{ehtiyatımız}_,_cənnəti_{sığınacağımız}_qərar_ver_."»^³

_Əmirəl_-_mö_’_minin_Əliyyibni_Əbitalib₍_ə₎_buyurur_:_“_Öz_nəfsinizi_{ədəbləndirməyə}_başlayın_və_onu_adətlərin_{şiddətindən}_saxlayın_.”^¹

_İmam_Cə_’_fər_Sadiq₍_ə₎_bir_hədisdə_buyurur_:_“_Bəndə_ilə_Allah_arasında_nəfs_və_onun_{istəklərindən}_də_qaranlıq_və_vəhşətli_bir_hicab_yoxdur_._Onların_aradan_{qaldırılması}_üçün_Allaha_ehtiyac_hissi_,_Onun_{müqabilində}_xüzu_,_gündüzdə_aclıq_və_susuzluq_,_gecədə_oyaqlıqdan_da_tə_’_sirli_və_yaxşı_bir_silah_yoxdur_._Əgər_insan_bu_halda_ölsə_şəhid_olaraq_dünyadan_gedər_._Əgər_diri_qalsa_axırda_böyük_rizvan₍_razılıq₎_məqamına_nail_olar_._Allah_Qur_’_anda_buyurur_{: “}_O_kəslər_ki_,_Bizim_yolumuzda_cihad_edərlər_,_Biz_onları_Öz_yolumuza_hidayət_edərik_və_Allah_yaxşı_işlər_{görənlərlədir}_{. ”}^²

_{3.İnsan zatının kəramətinə diqqət yetirmək və insani dəyərlərin gücləndirilməsi. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi insan nəfsi çox dəyərli bir gövhərdir. O, həyat, elm, kamal, camal, rəhmət, ehsan, nur aləmindən vücuda gəlmişdir və təbiidir ki, onun həmin işlərlə uyğunluğu vardır. Deməli əgər öz vücudunun dəyərli məqamına diqqət yetirsə çirkin, yaramaz və rəzil əxlaqları, günahları öz şə”ninə yaramaz hesab edər və təbii olaraq onlardan uzaqlaşar. İnsan olduğunu və insanın da yüksək aləmlərdən gələn ilahi bir ruh olduğunu bilsə şəhvətlər və heyvani istəklər onun nəzərində dəyərsiz olacaq, gözəl əxlaqa meyl onun vücudunda canlanacaqdır.}

_Əmirəl_-_mö_’_minin_Əliyyibni_Əbitalib₍_ə₎_buyurur_:_“_Hər_kəs_öz_nəfsinin_qədrini_bilsə_{şəhvətlər}_onun_üçün_kiçik_və_dəyərsiz_olacaqdır_.”^³

_İmam_Səccaddan₍_ə₎_soruşdular_{: «}_Camaatın_ən_dəyərlisi_kimdir_?»_Buyurdu_:_“_Dünyanı_öz_vücudunun_dəyəri_hesab_etməyən_kəs_.”^⁴

_{Deməli, insan ruhunun kəramətinə diqqət yetirmək, onun dəyərli məqamını və vücudunun dəyərini anlamaq nəfsin çirkin xüsusiyyətlərdən, rəzil xislətlərdən və günahlardan təmizlənməsində bizə kömək edə bilər. Biz nəfsimizə xitab edərək deməliyik: «Sən qüds, elm, həyat, kamal, hüsn, rəhmət aləmindən gəlmisən. Sən Allahın yer üzərindəki xəlifəsisən. Sən insansan və əbədi axirət həyatı üçün, Allah dərgahına yaxınlaşmaq üçün yaradılmısan. Sən heyvandan çox-çox yüksəksən, sənin vücudunun dəyəri heyvani istəklərə tabe olmaqda deyil.» Bu halda insan nəfsinin paklaşdırılması və günahın tərk edilməsi çox asan olacaqdır.}

_{Həmçinin nəfsin paklaşdırılması üçün bu kimi xislətlərin ziddinə olan xislətləri gücləndirmək və onları pərvəriş etmək lazımdır ki, rəzil xüsusiyyətlər tədiricən aradan getsin. Onun yerinə tədricən yaxşı xüsusiyyətlər gəlib ikinci növ xüsusiyyətə çevrilsin. Məsələn, əgər hər hansı bir şəxsə qarşı həsəd ediriksə, ona nəsib olan ne’mət və xoşbəxtlikdən əziyyət çəkiriksə, ona qarşı nalayiq sözlər danışmaqla, əzab əziyyət verməklə, işlərində maneçilik törətməklə, təhqir etməklə və e’tinasızlıqla öz qəlbimizi razı salırıqsa çalışmalıyıq ki, onu tə’rifləyək, ona ehtiram göstərək, həmkarlıq edək və onun barəsində xeyirxah olaq. Əgər bizim rəftarımız həsədin tələblərinin əksinə olarsa yavaş-yavaş bu rəzil sifət aradan gedəcək və xeyirxahlıq xüsusiyyəti onun yerinə keçəcəkdir.}

_{Əgər paxıllıq kimi bir xəstəliyə düçar olmuşuqsa öz mal-dövlətimizi şəriətin icazə verdiyi və lazım olan hallarda xərcləməyi öz nəfsimizə adət etdirək ki, tədrici olaraq paxıllıq kimi rəzil sifətlər aradan getsin və ehsan etməyə adət edək.}

_{Əgər Allahın vacib etdiyi şər’i vergiləri ödəməkdə paxıllıq ediriksə nəfsimizin qarşısında qətiyyətlə dayanmalı, onun vəsvəsələrinə qulaq asmamalı və mal-dövlətin vacib hüquqlarını ödəməliyik.}

_{Əgər mal-dövlətimizi öz həyat, məişət işlərində və ailəmizdə xərcləməkdən imtina ediriksə bu yollarda xərcləməyi nəfsimizə qəbul etdirək ki, tədricən bu adətə çevrilsin. Əgər paxıllıq nəticəsində xeyriyyə işlərində iştirak edə bilmiriksə mümkün olan hər bir yolla əməl məqamına gəlməli, mal-dövlətimizin bir miqdarını Allah yolunda xərcləyərək zəiflərə və köməksizlərə verməliyik ki, yavaş-yavaş nəfs bu məsələyə adət etsin. Əlbəttə, bu kimi işlər ilk əvvəldə müəyyən qədər çətin ola bilər, lakin müqavimət göstərdikdə asanlaşar.}

_{Ümumi halda nəfsin saflaşdırılmasında və çirkin, rəzil əxlaqlarla mübarizədə ilk növbədə iki iş görməliyik:}

_{1.Bu çirkin xüsusiyyətlərin və xislətlərin istəyinə müsbət cavab verməməliyik ki, nəticədə bunların kökləri qurusun.}

_{2.Onların ziddi olan gözəl sifətləri gücləndirməli, ona uyğun olaraq əməl etməyi öz nəfsimizə qəbul etdirməliyik ki, tədrici olaraq ona adət edək, bizim varlığımızda sabit bir xislət, səciyyə formasına düşsün, rəzil sifətlərin kökünü kəssin.}

_Əmirəl_-_mö_’_minin_Əliyyibni_Əbitalib₍_ə₎_buyurur_:_“_Öz_nəfsini_fəzilətli_və_yaxşı_işlər_görməyə_məcbur_et_._Çünki_rəzil_sifətlər_sənin_zatının_batinində_qoyulmuşdur_.”^¹

_Əmirəl_-_mö_’_minin_Əliyyibni_Əbitalib₍_ə₎_yenə_buyurur_:_“_Öz_nəfsini_yaxşı_işlər_görməyə_və_cərimə_yükünün_{ağırlığına}_adət_etdir_ki_,_nəfsin_şərafətli_olsun_,_axirətin_abad_edilsin_və_səni_tə_’_{rifləyənlər}_çoxalsın_.”^²

_O_Həzrət₍_ə₎_yenə_buyurur_:_“_Nəfsani_istəklər_və_{şəhvətlər}_öldürücü_{xəstəlikdir}_,_onların_ən_yaxşı_müalicə_yolu_onların_{qarşısında}_dözüb_müqavimət_etməkdir_.”^³

_{4.Pis dostlarla əlaqələrin kəsilməsi və onlarla gediş-gəlişin tərk edilməsi. İnsan başqalarından tə’sir qəbul edir. Bə’zi xüsusiyyətlərin, ədəb qaydalarının və rəftarlarının çoxunu təmasda olduğu insanlardan əxz edir və həqiqətdə onlarla eyni xislətdə olur. Xüsusilə, insanın yaxın dostları və yoldaşları ona daha çox tə’sir göstərirlər. Əxlaqsız, yaramaz və pis xasiyyətli insanlarla dostluq insanı fəsada və bəd xasiyyətli olmağa, yaxşı, əməli saleh və gözəl əxlaqlı insanlarla dostluq isə insanı islaha, yaxşılıqlara tərəf çəkir. İnsanın fitri xüsusiyyətlərindən biri də özünü başqaları ilə eyniləşdirməkdir. Əgər onunla ünsiyyətdə olanlar pis xasiyyətli və günahkar olsalar, insan da pis əxlaqla, yaramaz işlərlə ünsiyyətdə olar. Onların pisliklərini nəinki hiss etməz, hətta çox hallarda bu işlər onun nəzərində gözəl cilvələnər. Bunun əksinə olaraq əgər insanın oturub-durduğu şəxslər gözəl əxlaqlı və saleh insanlar olarsa insanın özü də yaxşı əxlaqla, gözəl əməllə ünsiyyətdə olar, özünü həmin dostlarla eyniləşdirməyə meyl göstərər.}

_{Deməli, yaxşı dost Allah ne’mətlərindən biri, insanın tərəqqiyə, səadətə nail olması amilidir. Bunun əksinə olaraq pis dost insanın ən pis çətinliklərindən biri olub, onun bədbəxtlik və azğınlıq səbəbidir. Dost seçməyi kiçik və əhəmiyyətsiz bir iş hesab etmək olmaz. Bu, son dərəcə mühüm, müqəddəratı həll edən və həyati bir məsələdir.}

_Əmirəl_-_mö_’_minin_Əliyyibni_Əbitalib₍_ə₎_buyurub_:_“_Müsəlman_şəxs_fasiq_və_günahkarla_dostluq_{etməməlidir}_._Çünki_günahkar_dost_pis_işlərini_yaxşı_{cilvələndirir}_və_{dostlarının}_da_onun_kimi_olmasını_istəyir_._Pis_dost_nə_dünya_işlərində_insana_kömək_edir_,_nə_də_axirət_işlərində_._Onunla_gediş_-_gəliş_edilməsi_{abırsızlığa}_səbəb_olur_.”^¹

_İmam_Cə_’_fər_Sadiq₍_ə₎_buyurur_:_“_Müsəlmana_layiq_deyildir_ki_,_fasiq_,_axmaq_,_yalançı_insanlarla_dostluq_etsin_.”^²

_{Peyğəmbəri}_-_Əkrəm₍_s_._ə_._v_._v₎_buyurub_:_“_İnsan_öz_dostunun_və_{ünsiyyətdə}_olduğu_şəxsin_dinində_olar_.”^³

_Əmirəl_-_mö_’_minin_Əliyyibni_Əbitalib₍_ə₎_buyurur_:_“_Fasiq₍_günahkar₎_dostlardan_ciddi_şəkildə_çəkinin_,_çünki_şər_şərə_birləşər_.”^¹

_Əmirəl_-_mö_’_minin_Əliyyibni_Əbitalib₍_ə₎_yenə_buyurur_:_“_Şər_adamlarla_{ünsiyyətdə}_olmaqdan_,_onlarla_oturub_-_durmaqdan_ciddi_şəkildə_çəkin_,_çünki_pis_dost_od_kimidir_;_hər_kəs_ona_yaxınlaşsa_yandırar_.”^²

_Yenə_buyurur_:_“_Pis_dostla_oturub_-_durmaqdan_ciddi_şəkildə_uzaq_ol_!_Çünki_o_,_onunla_{ünsiyyətdə}_olanı_həlak_edər_,_abır_-_{heysiyyətinə}_xələl_gətirər_.”^³

_{Deməli, öz nəfsini paklamaq istəyən bir şəxsin pis dostları və yoldaşları olarsa onlarla ünsiyyətdə olmağı, gediş-gəlişi dərhal tərk etməlidir. Çünki ləyaqətsiz şəxslərlə dostluğu qorumaqla eyni zamanda günahı tərk etmək çox çətindir. Pis dostlar insanın nəfsin saflaşdırılması ilə əlaqədar qərar və iradəsini süstləşdirir, onu günah işlərə, fəsada doğru rəğbətləndirir. Günaha mürtəkib olmaq bir adətdir. Onun tərk edilməsi də yalnız o vaxt mümkün ola bilər ki, insan ona adət edən sair kəslərlə oturub-durmasın.}

_{5.Sapma ehtimalı verilən hallardan uzaq olmaq. Nəfsin saflaşdırılması və günahın həmişəlik olaraq tərk edilməsi asan deyil. Əksinə, çətin işdir. İnsanın həmişə günaha düşmək ehtimalı vardır. Nəfsi-əmmarə təbii olaraq onu pisliklərə də’vət edir. Bədənin fərman verilmə mərkəzi olan qəlb daimi olaraq dəyişilməkdədir. O, xarici hadisələrdən tə’sirlənir, onların əsasında fərman verir ki, insan hansı şəraitdə qərar tapsın, nə görsün, nə etsin. Mə’nəviyyat məclis və mərkəzlərində, ibadət və ehsan yığıncaqlarında təbiidir ki, yaxşı işlərə meyl edir. Fisq-fücur, günah məclisləri və mərkəzlərində də təbii olaraq günaha doğru çəkilir. Mə’nəvi səhnələri müşahidə etməklə mə”nəviyyətə rəğbət tapır, şəhvət yaradan mənzərələri görməklə şəhvətə təhrik olunur. Eyş-işrət məclisində iştirak edərsə əyyaşlığa meyl göstərər, dua məclisində iştirak edərsə Allaha nəzər yetirər; dünya əhli ilə, mal-dövlət məftunları ilə oturub-dursa heyvani ləzzətlərə doğru meyl edəcək, Allahın saleh bəndələri ilə oturub-dursa yaxşılıqlara, islahata üz gətirəcəkdir.}

_{Deməli, nəfsini saflaşdırıb günahı tərk etmək məqsədində olan bir şəxs hökmən gözünü və qulağını şəhvət yaradan mənzərələrdən, fəsaddan, azğınçılıq və günahdan örtməli, belə məclislərdə iştirak etməməli, belə insanlarla oturub-durmamalıdır. Əks halda həmişə xətaya, günaha düçar olacaqdır. Məhz buna görə də islam dini insanı haram məclislərdə, o cümlədən qumar, şərab və s. yığıncaqlarında iştirak etməkdən çəkindirmiş, naməhrəmə baxmaq, məhrəm olmayan qadınla xəlvət yerdə olmaq, müsafihə (qadınla əl verib görüşmək), onunla deyib-gülmək və zarafat etmək kimi işləri qadağan etmişdir. Hicabın şəriət qanunu halına salınması səbəblərindən biri də qeyd olunan mətləbdir.}

_{İslam dini istəmişdir ki, günahın tərk olunması və nəfsin saflaşdırılması üçün münasib mühit yaransın. Əks halda nəfsi-əmmarənin nəzarət altına alınması qeyri-mümkün olacaqdır. Çünki fasid, pozğun və əxlaqsız mühit təbii olaraq insanı fəsada çəkir. Hətta, günah barədə fikirləşmək belə insanı günaha çəkə bilər. Buna görə də islam bizə buyurur ki, insan hətta öz beynində günahın fikrinə belə yol verməməlidir.}

_Əmirəl_-_mö_’_minin_Əliyyibni_Əbitalib₍_ə₎_buyurur_:_“_Göz_şəhvəti_görsə_qəlb_axır_-_aqibəti_düşünmək_barədə_kor_olar_.”^¹

_Yenə_buyurur_:_“_Günah_barəsində_{fikirləşmək}_səni_ona_aludə_olmağa_təşviq_edir_.”^²

Yüklə 5,7 Mb.

Dostları ilə paylaş:

1 ... 12 13 14 15 16 17 18 19 ... 62